گنجور

بخش ۱۳۶ - سپردن عرب هدیه را یعنی سبو را به غلامان خلیفه

آن سبوی آب را در پیش داشت
تخم خدمت رادر آن حضرت بکاشت
گفت این هدیه بدان سلطان برید
سایل شه را ز حاجت وا خرید
آب شیرین و سبوی سبز و نَوْ
ز آب بارانی که جمع آمد به گَوْ
خنده می‌آمد نقیبان را از آن
لیک پذرفتند آن را همچو جان
زانک لطف شاه خوب با خبر
کرده بود اندر همه ارکان اثر
خوی شاهان در رعیت جا کند
چرخ اخضر خاک را خضرا کند
شه چو حوضی دان حشم چون لوله‌ها
آب از لوله روان در گوله‌ها
چونک آب جمله از حوضیست پاک
هر یکی آبی دهد خوش ذوقناک
ور در آن حوض آب شورست و پلید
هر یکی لوله همان آرد پدید
زانک پیوستست هر لوله به حوض
خوض کن در معنی این حرف خوض
لطف شاهنشاه جان بی‌وطن
چون اثر کردست اندر کل تن
لطف عقل خوش‌نهاد خوش‌نسب
چون همه تن را در آرد در ادب
عشق شنگ بی‌قرار بی سکون
چون در آرد کل تن را در جنون
لطف آب بحر کو چون کوثرست
سنگ‌ریزه‌ش جمله در و گوهرست
هر هنر که استا بدان معروف شد
جان شاگردان بدان موصوف شد
پیش استاد اصولی هم اصول
خواند آن شاگرد چست با حصول
پیش استاد فقیه آن فقه‌خوان
فقه خواند نه اصول اندر بیان
پیش استادی که او نحوی بود
جان شاگردش ازو نحوی شود
باز استادی که او محو رهست
جان شاگردش ازو محو شهست
زین همه انواع دانش روز مرگ
دانش فقرست ساز راه و برگ

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آن سبوی آب را در پیش داشت
تخم خدمت رادر آن حضرت بکاشت
هوش مصنوعی: او آن ظرف آب را در دست داشت و در حضور آن بزرگوار، دانه‌ی خدمت را در دلش کاشت.
گفت این هدیه بدان سلطان برید
سایل شه را ز حاجت وا خرید
هوش مصنوعی: گفت این هدیه را به آن پادشاه بدهید، تا درخواست مردم از او برآورده شود و نیازی به چیزی نداشته باشند.
آب شیرین و سبوی سبز و نَوْ
ز آب بارانی که جمع آمد به گَوْ
هوش مصنوعی: آب شیرین و ظرف سبز و آب بارانی که جمع شده است در گودال.
خنده می‌آمد نقیبان را از آن
لیک پذرفتند آن را همچو جان
هوش مصنوعی: خنده‌ بر لب نقیبان می‌نشست، اما آن را به دل نشاندند و مانند جان خود گرامی داشتند.
زانک لطف شاه خوب با خبر
کرده بود اندر همه ارکان اثر
هوش مصنوعی: زیرا مهربانی و خوبی شاه به همه جا تاثیر گذاشته بود.
خوی شاهان در رعیت جا کند
چرخ اخضر خاک را خضرا کند
هوش مصنوعی: سیرت و رفتار پادشاهان بر زندگی و سرنوشت مردم تأثیر می‌گذارد و سرنوشت زمینی که زیر چرخ‌های زمان قرار دارد، تغییر می‌کند و رونق پیدا می‌کند.
شه چو حوضی دان حشم چون لوله‌ها
آب از لوله روان در گوله‌ها
هوش مصنوعی: پادشاه مانند حوضی است و غلامان او مانند لوله‌هایی هستند که آب را از حوض به سمت دیگر هدایت می‌کنند. بدین ترتیب، پادشاه منابع و نیروهای خود را به گونه‌ای مدیریت می‌کند که بتواند به اهدافش دست یابد.
چونک آب جمله از حوضیست پاک
هر یکی آبی دهد خوش ذوقناک
هوش مصنوعی: هر یک از ما همچون آبی هستیم که از یک حوض پاک سرچشمه می‌گیرد و از این آب لذت می‌بریم.
ور در آن حوض آب شورست و پلید
هر یکی لوله همان آرد پدید
هوش مصنوعی: اگر در آن حوض، آبی شور و آلوده باشد، هر کدام از لوله‌ها همان آلودگی را به نمایش می‌گذارد.
زانک پیوستست هر لوله به حوض
خوض کن در معنی این حرف خوض
هوش مصنوعی: هر لوله‌ای به حوضی متصل است و این به ما می‌گوید که باید در معنای این حرف تأمل کنیم و عمیق‌تر به آن فکر کنیم.
لطف شاهنشاه جان بی‌وطن
چون اثر کردست اندر کل تن
هوش مصنوعی: وقتی محبت و مهربانی پادشاه به جان بی‌وطن می‌رسد، مانند تأثیری است که در تمام بدن وجود دارد.
لطف عقل خوش‌نهاد خوش‌نسب
چون همه تن را در آرد در ادب
هوش مصنوعی: عقل خوب و با مایه، مانند فرزندی با اصالت و شایسته، می‌تواند تمام وجود آدمی را در آداب و شایستگی‌ها پرورش دهد.
عشق شنگ بی‌قرار بی سکون
چون در آرد کل تن را در جنون
هوش مصنوعی: عشق، مانند حالتی پرجنب و جوش و بی‌ثبات است که وقتی به تمام وجود آدمی نفوذ می‌کند، او را به جنون می‌کشاند.
لطف آب بحر کو چون کوثرست
سنگ‌ریزه‌ش جمله در و گوهرست
هوش مصنوعی: لطف و زیبایی آب دریا مانند کوثر است و سنگ‌ریزه‌هایش همه به مانند در و گوهر ارزشمند هستند.
هر هنر که استا بدان معروف شد
جان شاگردان بدان موصوف شد
هوش مصنوعی: هر هنری که استاد در آن شناخته شده باشد، روح و شخصیت شاگردان نیز به آن هنرمندی آراسته و متصف می‌شود.
پیش استاد اصولی هم اصول
خواند آن شاگرد چست با حصول
هوش مصنوعی: آن دانش‌آموز با ذکاوت، اصول را با موفقیت زیر نظر استاد اصولی آموخت.
پیش استاد فقیه آن فقه‌خوان
فقه خواند نه اصول اندر بیان
هوش مصنوعی: در محضر استاد فقیه، آن دانشجوی فقه فقط به یادگیری فقه مشغول بود و درباره اصول بحث نکرد.
پیش استادی که او نحوی بود
جان شاگردش ازو نحوی شود
هوش مصنوعی: در حضور استادی که علم نحو را می‌داند، روح و شخصیت شاگرد تحت تأثیر آموزه‌های او شکل می‌گیرد و به تدریج به همان سبک و شیوه درمی‌آید.
باز استادی که او محو رهست
جان شاگردش ازو محو شهست
هوش مصنوعی: استادی در حال تدریس است که خود را در مسیر علم و معرفت غرق کرده و شاگردش نیز به شدت تحت تأثیر او قرار گرفته است.
زین همه انواع دانش روز مرگ
دانش فقرست ساز راه و برگ
هوش مصنوعی: از میان همه‌ی علوم و دانش‌ها، در روز مرگ، تنها دانشی که به درد نمی‌خورد، فقر است. باید مسیر و رشد خود را درست انتخاب کنیم.

خوانش ها

بخش ۱۳۶ - سپردن عرب هدیه را یعنی سبو را به غلامان خلیفه به خوانش بامشاد لطف آبادی
بخش ۱۳۶ - سپردن عرب هدیه را یعنی سبو را به غلامان خلیفه به خوانش عندلیب

حاشیه ها

1396/11/27 22:01
سیداحمد

سلام علیکم محضر دوستان
جان انسان زمانی سفیه است و قابلیت فهم ندارد، که از رب خویش غافل است و از امتثال فرامین حق روی گردان است و علم قلیل منسوب به خویش را کثیر می شمارد و در اعماق جهل فرو می رود و قضایای کاذبه را صادقه و عکس آن را یکی پس از دیگری، بر خود تحمیل می کند.
وگرنه نسخه حضرت حق جل و علا جامع و مانع است و هیچ بعدی از ابعاد انسان و هیچ طوری از اطوار او را بی حکمت و حکم قرار نداده است.
حال این انسان است که با رویکردی تحمیلی و غیر فطری، خودش را در علمی خاص محصور می نماید.
نتیجه اینکه سلوک و سیر انسانی از صحت برخوردار است که از دقت برخوردار باشد.
یعنی چنانچه از شوق و ذوق برخوردار شد، بر سعی خود بیفزاید، و از نظر فهم ترقی کند، و تلاش کند که جامع بینش ها و گرایش ها باشد، نه اینکه به بعضی از علوم مؤمن و از بعضی علوم روی گردان باشد.
و بداند که هر چه اختلاف است، در آن علوم نیست، بلکه در علماء آن علم است و اینها با مغالطه اختلاف خود را که ریشه در جهل خودشان داشت، بطوری فریبانه، در علوم انداختند، حال اینکه در علوم اختلافی نیست.
پس انسان باید با درایت لازم بینش و گرایش خود را بر حکم حق منطبق سازد و از هرزه بینی، و هرزه شنوی، و هرزه بینی، و هرزه روی و ... بپرهیزد.
سلام علیکم

1397/07/09 13:10
دوستدار مولانا

شه چو حوضی دان و هر سو لوله ها وزهمه آب روان چون گوله ها درست به نظر میرسه براساس مرجع . حشم درست به نظر نمیرسه

1402/04/22 21:07
علی ک

درود بر جناب سید احمد، درود