گنجور

بخش ۱۱۲ - مغرور شدن مریدان محتاج به مدعیان مزور و ایشان را شیخ و محتشم و واصل پنداشتن و نقل را از نقد فرق نادانستن و بر بسته را از بر رسته

بهر این گفتند دانایان بفن
میهمان محسنان باید شدن
تو مرید و میهمان آن کسی
کو ستاند حاصلت را از خسی
نیست چیره چون ترا چیره کند
نور ندهد مر ترا تیره کند
چون ورا نوری نبود اندر قران
نور کی یابند از وی دیگران
همچو اعمش کو کند داروی چشم
چه کشد در چشمها الا که یشم
حال ما اینست در فقر و عنا
هیچ مهمانی مبا مغرور ما
قحط ده سال ار ندیدی در صور
چشمها بگشا و اندر ما نگر
ظاهر ما چون درون مدعی
در دلش ظلمت زبانش شعشعی
از خدا بویی نه او را نه اثر
دعویش افزون ز شیث و بوالبشر
دیو ننموده ورا هم نقش خویش
او همی‌گوید ز ابدالیم بیش
حرف درویشان بدزدیده بسی
تا گمان آید که هست او خود کسی
خرده گیرد در سخن بر بایزید
ننگ دارد از درون او یزید
بی‌نوا از نان و خوان آسمان
پیش او ننداخت حق یک استخوان
او ندا کرده که خوان بنهاده‌ام
نایب حقم خلیفه‌زاده‌ام
الصلا ساده‌دلان پیچ پیچ
تا خورید از خوان جودم سیر هیچ
سالها بر وعدهٔ فردا کسان
گرد آن در گشته فردا نارسان
دیر باید تا که سِر آدمی
آشکارا گردد از بیش و کمی
زیر دیوار بدن گنجست یا
خانهٔ مارست و مور و اژدها
چونک پیدا گشت کو چیزی نبود
عمر طالب رفت آگاهی چه سود

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بهر این گفتند دانایان بفن
میهمان محسنان باید شدن
هوش مصنوعی: دانشمندان برای این موضوع گفته‌اند که برای پذیرایی از میهمانان، باید دارای فن و هنر خاصی بود.
تو مرید و میهمان آن کسی
کو ستاند حاصلت را از خسی
هوش مصنوعی: تو پیرو و مهمان کسی هستی که از شخص پست و بی‌ارزش، نتیجه و ثمره‌ات را می‌گیرد.
نیست چیره چون ترا چیره کند
نور ندهد مر ترا تیره کند
هوش مصنوعی: هیچ‌کس همچون تو قدرتی ندارد که روشنایی بیاورد و نمی‌تواند تو را به تاریکی بکشاند.
چون ورا نوری نبود اندر قران
نور کی یابند از وی دیگران
هوش مصنوعی: وقتی که او خودش نوری ندارد، دیگران چه نوری می‌توانند از او بگیرند؟
همچو اعمش کو کند داروی چشم
چه کشد در چشمها الا که یشم
هوش مصنوعی: شبیه اعمش که داروی چشم را آماده می‌کند، در چشم‌ها چه می‌سازد جز یشم؟ این زنده بودن و زیبایی بی‌نظیر یشم را به تصویر می‌کشد و می‌گوید که او تنها با این زیبایی در چشم‌ها بازی می‌کند.
حال ما اینست در فقر و عنا
هیچ مهمانی مبا مغرور ما
هوش مصنوعی: حال ما این است که در فقر و سختی به سر می‌بریم، اما هیچ مهمانی را به خود مغرور نمی‌کنیم.
قحط ده سال ار ندیدی در صور
چشمها بگشا و اندر ما نگر
هوش مصنوعی: اگر در طول ده سال، کمبودی را ندیده‌ای، حالا چشمانت را باز کن و به درون ما نگاه کن.
ظاهر ما چون درون مدعی
در دلش ظلمت زبانش شعشعی
هوش مصنوعی: ظاهر ما مانند باطن ما نیست؛ در دل کسی که ادعا می‌کند، تاریکی وجود دارد، اما زبانش درخشان و مغرور است.
از خدا بویی نه او را نه اثر
دعویش افزون ز شیث و بوالبشر
هوش مصنوعی: نه از خدا خبری هست و نه نشانی از او، گوینده‌اش هم هیچ‌گاه نتوانسته ادعایش را از شیث و بشر بیشتر کند.
دیو ننموده ورا هم نقش خویش
او همی‌گوید ز ابدالیم بیش
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که موجودی که دیو نیست، تاثیری از خود باقی نگذاشته و او نیز از این بابت می‌گوید که بیشتر از آنچه در گذشته بوده، شایسته و ارزنده است.
حرف درویشان بدزدیده بسی
تا گمان آید که هست او خود کسی
هوش مصنوعی: در این بیت اشاره به این است که درویشان (افراد زاهد و ساده‌زیست) در سخنان و افکار خود رازهایی دارند که به نظر می‌رسد آن‌ها از دیگران پنهان کرده‌اند. این پنهان‌کاری باعث می‌شود که دیگران گمان کنند که درویش شخصیت مهمی دارد و به نوعی خود را فردی حائز اهمیت معرفی کند. به عبارت دیگر، آن‌ها برای حفظ یک تصویر خاص از خود، به گونه‌ای صحبت می‌کنند که ممکن است تأثیرگذار باشد و باعث شود دیگران به آن‌ها احترام بگذارند و گمان کنند که شخصیت ویژه‌ای دارند.
خرده گیرد در سخن بر بایزید
ننگ دارد از درون او یزید
هوش مصنوعی: اگر کسی به بایزید انتقاد کند، از این کار خود شرمنده است، زیرا در درون او همانند یزید، خوی ناپسند و زشت وجود دارد.
بی‌نوا از نان و خوان آسمان
پیش او ننداخت حق یک استخوان
هوش مصنوعی: آن بیچاره به دلیل نداشتن روزی و رزق و روزی آسمانی، هیچ چیزی به جز یک استخوان در برابر خداوند نخواهد داشت.
او ندا کرده که خوان بنهاده‌ام
نایب حقم خلیفه‌زاده‌ام
هوش مصنوعی: او اعلام کرده که سفره‌ای پهن کرده‌ام و به عنوان نماینده حق، فرزند یا جانشین خلیفه هستم.
الصلا ساده‌دلان پیچ پیچ
تا خورید از خوان جودم سیر هیچ
هوش مصنوعی: ای ساده‌دلان، از سفره‌ی بخشش من به اندازه‌ای که تأمین نیازتان باشد، بهره‌مند شوید و سیراب باشید.
سالها بر وعدهٔ فردا کسان
گرد آن در گشته فردا نارسان
هوش مصنوعی: سال‌هاست که مردم به امید فردا و وعده‌هایی که داده شده است دور آن در انتظار مانده‌اند، اما هنوز به آنچه که وعده داده شده رسیده‌اند.
دیر باید تا که سِر آدمی
آشکارا گردد از بیش و کمی
هوش مصنوعی: زمانی طولانی باید بگذرد تا شخصیت واقعی انسان به طور روشن و واضح از تفاوت‌هایش با دیگران نمایان شود.
زیر دیوار بدن گنجست یا
خانهٔ مارست و مور و اژدها
هوش مصنوعی: زیر پوست بدن انسان، گنجی نهفته است، یا ممکن است محلی باشد برای موجودات خطرناک و مضر مانند مار، مور و اژدها.
چونک پیدا گشت کو چیزی نبود
عمر طالب رفت آگاهی چه سود
هوش مصنوعی: وقتی که حقیقت مشخص شد و فهمیدیم که چیزی در آنجا وجود ندارد، عمر فرد جستجوگر به هدر رفته است و دانستن این واقعیت فایده‌ای ندارد.

خوانش ها

بخش ۱۱۲ - مغرور شدن مریدان محتاج به مدعیان مزور و ایشان را شیخ و محتشم و واصل پنداشتن و نقل را از نقد فرق نادانستن و بر بسته را از بر رسته به خوانش عندلیب

حاشیه ها

1392/08/01 20:11
امین کیخا

اعمش به معنی کسی است که از چشمش اب می اید و به فارسی ترچشم می شود .با این پیشوند تر و اندام های بدن چند لغت داریم که همه صفت های نیکی و چالاکی و مهارت داری هستند بجز همین یکی برای نمونه ترزبان یعنی چند زبانه و سخن ور و تردست یعنی ماهر در بازی های دستی و ترگمان یعنی کسی که گمان نیک می اورد و ترجمان عربی شده ان است . ولی تر چشم یعنی کسی که چشمش هماره خیس است . با تر لغت های زیبایی داریم از جمله تردامن یعنی نانجیب و ترانه یعنی انچه به نویی و تازگی برگویند و اورند ! به به از این شکرستان دری !

1397/01/14 00:04

دانایان به روشهای موثر گفته اند که برای میهمان شدن باید اشخاص نیکوکار را انتخاب کرد بر سفره شان نشست و از هرکسی احسانی را قبول نکرد ...مولانا به مخاطب میفرماید اما تو مرید و مهمان کسانی شدی که از فرو مایگی میخواهند از تو سوء استفاده کنند و به مقاصد خودشون برسند این ادمها خودشون از راه حقیقت گمراه هستند و نوری از ایشان تورا روشن نمیکنند و باعث تیرگی گمراهی تو نیز خواهند شد
بهر این گفتند دانایان بفن
میهمان محسنان باید شدن
تو مرید و میهمان آن کسی
کو ستاند حاصلت را از خسی
نیست چیره چون ترا چیره کند
نور ندهد مر ترا تیره کند
زیرا این دسته از افراد هنوز با نور وجود خوشون قرین و همسو نشدن پس چجوری کسی میتونه از نور اینان بهره مند شه؟ مثل کسیکه خودش بیماری آبریزش چشم داره (اعمش) و برای دیگران تجویز دارو میکنه مثلا پشم بمال در روی چشمت خوب میشه(بیت پنجم کلمه پشم بجای یشم صحیح میباشد)....در زندگی مان بسیار افرادی دیده ایم که مشکلی رو خودشون دارند و از رهایی ازش عاجزند و برای دیگران راهکار ارایه میدهند که باعث بدتر شدن اوضاع و احوالشون میشه
همچو اعمش کو کند داروی چشم
چه کشد در چشمها الا که پشم
برمیگردیم به داستان و زن به شوهرش میگه که وقتی حال و روز ما در فقر و تنگدستی اینجورییه مبادا که مهمانی هم به ما افتخار بده و از میزبانی ما برخوردار شه.. اگر قحطی ده ساله رو ندیدی چشماتو واکن و به چهره خودمون نگاه کن
حال ما اینست در فقر و عنا
هیچ مهمانی مبا مغرور ما
قحط ده سال ار ندیدی در صور
چشمها بگشا و اندر ما نگر
زن ادامه میده که ظاهر زندگی ما شبیه ادمهای داعیه داری میمونه که از درون تاریکند اما در زبان درخشنده و تابناکند (شعشعی)..این افراد بویی و اثری از خداوند ندارند اما دعوی بیشتری از حضرت ادم بوالبشر و پسرش شیث نبی را دارند
ظاهر ما چون درون مدعی
در دلش ظلمت زبانش شعشعی
از خدا بویی نه او را نه اثر
دعویش افزون ز شیث و بوالبشر
حتی شیطان هم ازین افراد خودش را مخفی کرده و روی بدیشان ننموده اما میگن که ما از نیکان ، صالحانی که جهان به برکت وجود ایشان برپاست(ابدال) هم بیشتر و افزون تریم .اینها حرف درویشان رو میدزدند و تکرار میکنند تا دیگران گمان کنند خودشون کسی هستند
دیو ننموده ورا هم نقش خویش
او همی‌گوید ز ابدالیم بیش
حرف درویشان بدزدیده بسی
تا گمان آید که هست او خود کسی
اینها حتی از سخنان بایزید ایراد میگیرند در صورتیکه حتی یزید ابن معاویه ملعون هم از وجود اینان ننگ داره
خرده گیرد در سخن بر بایزید
ننگ دارد از درون او یزید
هیچ نوایی از خوان الهی نبرده اند و خداوند عالم اندازه استخوانی هم جلوی ایشان نینداخته است ولی ادعا دارند که خوانی الهی گستردم و جانشین حقم و خلیفه زاده خداوند بر روی زمین هستم
بی‌نوا از نان و خوان آسمان
پیش او ننداخت حق یک استخوان
او ندا کرده که خوان بنهاده‌ام
نایب حقم خلیفه‌زاده‌ام
ندا سر میدهند که ای گمراهان راه معنوی و ای ساده دلان بیایید و ازین خوان بخششم سیر بخورید... هیچ را ...
بهمین منوال سالها با وعده فردا افراد رو اطراف خودشون جمع کردند و هنوز فردایی از راه نرسیده ...روی صحبت مولانا درینجا افرادی هستند که دم از عرفان وخداشناسی و کرامت میزنند که در جامعه امروز ماهم کم نیستند
الصلا ساده‌دلان پیچ پیچ
تا خورید از خوان جودم سیر هیچ
سالها بر وعدهٔ فردا کسان
گرد آن در گشته فردا نارسان

دیر زمانی لازمه تا درون افراد مشخص بشه که زیر تن این ادمها گنجی نهفته است یا محل مکر و فریب نفس همچون مار واژدهاست .. وقتی معلوم میشه این افراد هیچ چیزی ندارن که عمر طالبانشون تباه شده ولی اگاهی ازین موضوع دیگه سودی نداره
دیر باید تا که سر آدمی
آشکارا گردد از بیش و کمی
زیر دیوار بدن گنجست یا
خانهٔ مارست و مور و اژدها
چونک پیدا گشت کو چیزی نبود
عمر طالب رفت آگاهی چه سود

1401/03/06 16:06
ماھسا مشتری

 با تشکر از آقای کاظمی

ھمچو اَعمش کو کند داروی چشم

چہ کشد در چشمھا الاّ کہ یشم

شاید" یشم"درست باشد زیرا یشم از سنگھایی 

ھست کہ برای رفع حساسیت فصلی و عطسہ از

آن استفادہ می کنند و حساسیت میتواند آبریزش

چشم بدھد🌸