مشتاق اصفهانیشمارهٔ ۲۰ - تاریخ عمارت
فرید دهد مسیب که کوکب بختش
ز روشنی به رخ ماه‌طلعتان ماند
محیط فیض رسانی که خامه از دستم
ز وصف او به سحاب گهرفشان ماند
بنای همت او طرفه مرتفع قصریست
که پایه‌اش ز بلندی به آسمان ماند
به گاه ریزش ابر کفَش عجب باشد
به بحر قطره‌ای و گوهری به کان ماند
ببین به وسعت خلقش که دارد این صحرا
گشایشی که به صحرای لامکان ماند
پیاده‌ایست به صحرای همتش حاتم
که چون غبار به دنبال کاروان ماند
فکند طرح بنائی که طاق ایوانش
به طاق ابروی پیوسته بتان ماند
اگر کند سخن از وصف حوض خانه او
سزد که تا ابدش خامه ترزبان ماند
صفا چو آئینه هر خشتش آنقدر دارد
که در تحیر ازو عقل انس و جان ماند
ز بس رفیع بود پایه‌اش رود تا حشر
فلک ز حیرتش انگشت بر دهان ماند
سخن‌سرا که ز وصف صفای باغچه‌اش
ز بس به حیرت از آن تازه گلستان ماند
زبان او سزد ار باز ماند از گفتار
چو شق خامه که موئیش در میان ماند
ز لطف حق چو پذیرفت این بنا اتمام
که ساحتش به سر کوی گلرخان ماند
نوشت خامه مستاق بهر تاریخش
به دهر بانی این خانه جاودان ماند
شمارهٔ ۱۹ - تاریخ فوت میرزا احمد: دریغ و درد که از محفل جهان چون شمعشمارهٔ ۲۱ - فتح قندهار: چو تیغ نادر دوران شهنشه ایران
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
فرید دهد مسیب که کوکب بختش
ز روشنی به رخ ماه‌طلعتان ماند
هوش مصنوعی: فرید در حال نزول و دچار اضطراب است زیرا بختش مانند ستاره‌ای روشن به کندی درخشان است و با روشنایی چهره‌ی زیبای ماه مقایسه می‌شود.
محیط فیض رسانی که خامه از دستم
ز وصف او به سحاب گهرفشان ماند
هوش مصنوعی: در اینجا بیان می‌شود که محیطی وجود دارد که به اندازه‌ای خوشایند و دلنشین است که وقتی قلم به دست می‌گیرم و از ویژگی‌های آن می‌نویسم، احساس می‌کنم مانند ابرهایی هستم که در حال باریدن جواهرات هستند.
بنای همت او طرفه مرتفع قصریست
که پایه‌اش ز بلندی به آسمان ماند
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اراده و تلاش او به قدری قوی و بلندپروازانه است که مانند یک کاخ زیبا و بزرگ به نظر می‌رسد و پایه‌های آن به اندازه‌ای محکم و بلند هستند که به آسمان می‌رسند. در واقع، نشان‌دهنده عزم و اراده قوی فردی است که به دنبال اهداف بزرگ و ارزشمند می‌باشد.
به گاه ریزش ابر کفَش عجب باشد
به بحر قطره‌ای و گوهری به کان ماند
هوش مصنوعی: در زمان بارش باران، کفشی که در آب می‌افتد، شگفت‌انگیز است و به همان اندازه که قطره‌ای در دریا به حساب می‌آید، می‌تواند گوهری با ارزش در نظر گرفته شود.
ببین به وسعت خلقش که دارد این صحرا
گشایشی که به صحرای لامکان ماند
هوش مصنوعی: به تماشا بایستید از وسعت آفرینش او، که چقدر این دشت به روی خود گشایش و فراخی دارد، به گونه‌ای که به دشت‌های بی‌نهایت می‌ماند.
پیاده‌ایست به صحرای همتش حاتم
که چون غبار به دنبال کاروان ماند
هوش مصنوعی: این جمله به توصیف فردی می‌پردازد که در تلاش و همت خود مانند حاتم طائی است. او در صحرا، مانند یک پیاده، به دنبال کاروانی است و در این مسیر به اندازه غباری که در پی کاروان به جا می‌ماند، از آن‌ها عقب می‌افتد. این تصویر نشان‌دهنده تلاشی خستگی‌ناپذیر و گاهی ناتوانی در رسیدن به هدف‌های بزرگ است.
فکند طرح بنائی که طاق ایوانش
به طاق ابروی پیوسته بتان ماند
هوش مصنوعی: او طرح بنایی را بنا کرد که طاق ایوانش به زیبایی و قوس ابروی معشوقان شباهت داشت.
اگر کند سخن از وصف حوض خانه او
سزد که تا ابدش خامه ترزبان ماند
هوش مصنوعی: اگر بخواهند درباره حوض خانه او سخن بگویند، این کار شایسته‌ای است، چرا که تا همیشه قلم و زبان از توصیف آن کم نخواهد آورد.
صفا چو آئینه هر خشتش آنقدر دارد
که در تحیر ازو عقل انس و جان ماند
هوش مصنوعی: هر کدام از سنگ‌های این ساختمان به اندازه‌ای شفاف و صاف است که انسان از زیبایی و شگفتی آن، حیران و حیرت‌زده می‌شود و از درک مسائل عقلانی و روحی خود باز می‌ماند.
ز بس رفیع بود پایه‌اش رود تا حشر
فلک ز حیرتش انگشت بر دهان ماند
هوش مصنوعی: به خاطر بلندی و عظمت جایگاه او، تا روز قیامت آسمان در شگفتی مانده و دهانش را بسته نگه داشته است.
سخن‌سرا که ز وصف صفای باغچه‌اش
ز بس به حیرت از آن تازه گلستان ماند
هوش مصنوعی: شاعر درباره زیبایی و صفای باغچه‌اش به قدری شگفت‌زده شده که زبانش بند آمده و نمی‌تواند به خوبی وصف آن را بیان کند.
زبان او سزد ار باز ماند از گفتار
چو شق خامه که موئیش در میان ماند
هوش مصنوعی: اگر زبان او از بیان باز بماند، مثل قلمی است که در میانه نوشته‌اش موئی گیر کرده باشد.
ز لطف حق چو پذیرفت این بنا اتمام
که ساحتش به سر کوی گلرخان ماند
هوش مصنوعی: از رحمت خداوند، وقتی این بنا به اتمام رسید، به شکلی درخشنده و زیبا بر سر کوی محبوبان قرار گرفت.
نوشت خامه مستاق بهر تاریخش
به دهر بانی این خانه جاودان ماند
هوش مصنوعی: این متن به این معناست که کسی با قلم خود تاریخچه و آثار یک بنا را می‌نویسد و آن بنا برای همیشه در تاریخ باقی خواهد ماند.