محیط قمیشمارهٔ ۵۳ - در تهنیت غدیر و منقبت حضرت امیر علیه السلام
گرفت عهد زاشیا، دو روز، رب قدیر
یکی به روز الست و یکی به روز غدیر
گرفت عهد ز ذرات، بر خدایی خویش
نخست روز و دویم روز بر خلاف میر
شه سریر ولایت، علی عمرانی
که از فزونی نتوان، فضائلش تقریر
نخست روز الست بربکم فرمود
بدون واسطه ای، بعثت رسول و سفیر
الست اولی بالمؤمنین من انفسهم
سرود روز دوم زامر حق، رسول و بشیر
ولی به روز دوم یافت دین حق تکمیل
به نصّ آیه ی اکمال و بیّنات کثیر
گشای گوش حقیقت، نیوش تا برتو
زشرح روز دوم، شمّه ای کنم، تقریر
به حکم نصّ صریح و تواتر و اجماع
ثبوت یافته در نزد عالمان خبیر
که روز ثامن عشر دوم ز ذی لاحجّه
که از الست بعید غدیر، گشته شهیر
پس از فراغت اعمال حجّ، باز پسین
رسید خواجه ی لولاک چون، به خمّ غدیر
بُدند ملتزم موکب شرف زایش
زسر فرازان، جمعی کثیر و جمع غفیر
به حضرت نبوی جبرئیل شد نازل
به امر بار خدا، ایزد سمیع و بصیر
به خواند آیه ی یا ایّها الرّسول بر او
که هست امر به نصب، امیر خیبر گیر
مفاد آیه که اصلی، غرض رسالت را
بود رساندن و تبلیغ این مهم خطیر
نکرده ای تو رسالات خویش را تبلیغ
گر این رسالت ماند، به پرده ی تستیر
مدار بیم زمردم که حفظ یزدانت
نگاه دارد از شرّ منکران شریر
رسول اکرم، ابلاغ امر یزدان را
فرود آمد، در آن مقام بی تأخیر
نمود انجمنی آن چنان که مانندش
ندیده است و نبیند، دگر سپهر اثیر
شمار خلق زسبعین الف افزون بود
سخن کنم زکمی، درگذشتم از تکثیر
برای آن که تمامیّ خلق بینندش
که کس نگوید، تبلیغ را شده تقصیر
نمود منبری آماده از جهاز شتر
فراز عرشه برآمد، رسول عرش سریر
به خواند آیت تبلیغ را به صوت بلند
پس از ستایش یزدان بی شریک و نظیر
بلی به پاسخ گفتند، اهل انجمنش
تمام متّفق القول، از کبیر و صغیر
گرفت عهد از ایشان چو بر رسالت خویش
نمود آمدن جبرئیل را تقریر
گرفت دست علی را به دست و کرد بلند
چنان که در نظر ناظران نماند ستیر
به گفت هر که منش مقتدا و مولایم
علی است او را مولا، علی بر او است امیر
چنان که هارون از بهر موسی عمران
علی مرا است وصیّ و علی مرا است وزیر
نمود از پی اتمام حجّت و تبلیغ
مر این کلام فرح بخش جان فزا تقریر
سپس سرود که یا رب، والِ مَن و والاه
ظهیر و ناصر، او را، ظهیر باش و نصیر
نخست تابع او را عزیز دار مدام
حسود و منکر او را، نمای خوار و حقیر
نزول آیه ی الیوم را پس از این امر
به گفت از پی تکمیل امر حق، تکبیر
سه روز کرد در آنجا وقوف و از مردم
گرفت بیعت بهر، امیر خیبر گیر
زبان به بخ بخ گشود، بن خطاب
برای تهنیت میر بی عدیل و نظیر
ازین قضیه برآشفت، حرث بن نعمان
که بُد منافق و کافر دل و خبیث و شریر
بر رسول خدا آمد و گشود، زبان
ز روی کینه ی خصمانه، برکشید نفیر
به خشم گفت که ما را، بهر چه کردی امر
به ظاهر از تو شنیدیم، چون نبود گزیر
کنون به گویی باشد علی پسر عم من
امیر بر همه ی خلق از صغیر و کبیر
خدای گفته چنین یا تو خویش می گویی
رسول اکرم فرمود: گفته حیّ قدیر
سرود حرث: خدایا گر این سخن صدق است
به من فرست عذابی، در آن مکن تأخیر
فرود آمد سنگی، زآسمان به سرش
زخشم ایزد و شد رهسپار، سوی سعیر
«محیط» را خط بطلان کشیده شد به گناه
به دست شوق چه کرد، این حدیث را تحریر
شمارهٔ ۵۲ - ایضاً در میلاد با سعادت حضرت صاحبّ الزّمان علیه السلام: ای منتظران مژده که آمد گه دیدارشمارهٔ ۵۴ - در منقبت سلطان سریر امامت حضرت صاحب الزّمان علیه السلام: نوید مقدم دلدار داد، باز بهار
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گرفت عهد زاشیا، دو روز، رب قدیر
یکی به روز الست و یکی به روز غدیر
هوش مصنوعی: خداوند از انسان‌ها پیمان گرفت، دو بار؛ یکی در روز الست که انسان‌ها به وجود خداوند اعتراف کردند و دیگری در روز غدیر که پیامبر (ص) ولایت و پیشوایی علی (ع) را اعلان کرد.
گرفت عهد ز ذرات، بر خدایی خویش
نخست روز و دویم روز بر خلاف میر
هوش مصنوعی: این بیت به ارتباط عمیق خداوند با تمامی موجودات اشاره دارد. آغاز هر روز به نوعی نشان‌دهنده ایجاد و آغاز جدیدی است که در آن خداوند با ذرات و عناصر جهان عهد بسته است. این عهد به معنای تعهدی است که در هر روز جدید به کارها و بندگان خود دارد، که با نظم و هدف مشخصی همراه است. به عبارتی، هر روز نشانه‌ای از قدرت و برنامه‌ریزی الهی است که به بهترین وجه در contradictions ها و چالش‌ها خود را نمایان می‌کند.
شه سریر ولایت، علی عمرانی
که از فزونی نتوان، فضائلش تقریر
هوش مصنوعی: علی کسی است که در مقام رهبری و ولایت قرار دارد و به قدری خوبی‌ها و فضائلش زیاد است که هیچ کس نمی‌تواند همه آنها را به طور کامل توصیف کند.
نخست روز الست بربکم فرمود
بدون واسطه ای، بعثت رسول و سفیر
هوش مصنوعی: در ابتدای آفرینش، خداوند به بندگانش فرمود که به پروردگاری او اعتراف کنند، بدون هیچ‌گونه واسطه‌ای. این اعلان آغازگر ارسال پیامبران و سفیران الهی بود.
الست اولی بالمؤمنین من انفسهم
سرود روز دوم زامر حق، رسول و بشیر
هوش مصنوعی: آیا من بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر نیستم؟ این جمله به معنای این است که رهبر و پیامبر باید نسبت به مومنان و پیروان خود احساس مسئولیت بیشتری داشته باشد و بتواند بهتر از خود آنان از منافع و نیازهای آنها مراقبت کند.
ولی به روز دوم یافت دین حق تکمیل
به نصّ آیه ی اکمال و بیّنات کثیر
هوش مصنوعی: در روز دوم، دین حق به طور کامل رسید و با آیه‌ای که به وضوح آن را به پایان رساند و دلایل آشکاری در کنار داشت، تثبیت شد.
گشای گوش حقیقت، نیوش تا برتو
زشرح روز دوم، شمّه ای کنم، تقریر
هوش مصنوعی: به حقیقت گوش بسپار و گوش کن که از روز دوم، کمی از آنچه را که هست برایت توضیح بدهم.
به حکم نصّ صریح و تواتر و اجماع
ثبوت یافته در نزد عالمان خبیر
هوش مصنوعی: این موضوع به وضوح و با تأیید متعددی که از سوی اهل دانش وجود دارد، مورد قبول واقع شده است.
که روز ثامن عشر دوم ز ذی لاحجّه
که از الست بعید غدیر، گشته شهیر
هوش مصنوعی: روز هجدهم ماه ذی‌الحجه، که از زمان الست (عالم ارواح) فاصله دارد، به عنوان روز غدیر شناخته شده و شهرت یافته است.
پس از فراغت اعمال حجّ، باز پسین
رسید خواجه ی لولاک چون، به خمّ غدیر
هوش مصنوعی: پس از انجام مناسک حج، خواجه لولاک دوباره به خط غدیر نزدیک شد.
بُدند ملتزم موکب شرف زایش
زسر فرازان، جمعی کثیر و جمع غفیر
هوش مصنوعی: در اینجا به گروهی بزرگ و پرجمعیت اشاره می‌شود که به شرافت و عظمت مکانی یا موقعیتی پایبند و ملزم هستند. این افراد از بالاترین مکان‌ها یا موقعیت‌ها گرد هم آمده‌اند و با هم به پاس این شرافت و بزرگی جمع شده‌اند.
به حضرت نبوی جبرئیل شد نازل
به امر بار خدا، ایزد سمیع و بصیر
هوش مصنوعی: جبرئیل به فرمان خداوند والامقام بر پیامبر نازل شد، او که شنوا و بیناست.
به خواند آیه ی یا ایّها الرّسول بر او
که هست امر به نصب، امیر خیبر گیر
هوش مصنوعی: آیه "یا ایّها الرسول" را بر او بخوان، زیرا این آیه به نصب و تعیین رهبری اشاره دارد. بنابراین، امیر خیبر، که به همان اندازه مهم است، باید منصوب شود.
مفاد آیه که اصلی، غرض رسالت را
بود رساندن و تبلیغ این مهم خطیر
هوش مصنوعی: بخش اصلی آیه، هدف رسالت را نشان می‌دهد که رساندن و تبلیغ این موضوع مهم و حیاتی است.
نکرده ای تو رسالات خویش را تبلیغ
گر این رسالت ماند، به پرده ی تستیر
هوش مصنوعی: تو هنوز پیام‌های خود را منتشر نکرده‌ای؛ اگر این رسالت باقی بماند، در پرده پنهان خواهد ماند.
مدار بیم زمردم که حفظ یزدانت
نگاه دارد از شرّ منکران شریر
هوش مصنوعی: نگرانی نداشته باش که خداوند از تو و ایمان تو محافظت می‌کند تا در برابر بدکاری‌های منکران شرور در امان بمانی.
رسول اکرم، ابلاغ امر یزدان را
فرود آمد، در آن مقام بی تأخیر
هوش مصنوعی: پیامبر اسلام به سرعت و بدون درنگ، پیام خداوند را به مردم منتقل کرد.
نمود انجمنی آن چنان که مانندش
ندیده است و نبیند، دگر سپهر اثیر
هوش مصنوعی: این شعر به توصیف جماعتی می‌پردازد که به سبکی خاص و منحصر به فرد گرد هم آمده‌اند، به طوری که هیچ کس پیش از این مشابه آن را ندیده و نمی‌تواند ببیند. در واقع، شاعر به زیبایی این تجمع را توصیف کرده و تمایزش را از دیگر اتفاقات و رویدادهای عالم نشان می‌دهد.
شمار خلق زسبعین الف افزون بود
سخن کنم زکمی، درگذشتم از تکثیر
هوش مصنوعی: جمعیت انسان‌ها از هفتاد هزار نفر بیشتر است؛ اگر بخواهم از کم بودن صحبت کنم، از شدت زیادیشان نمی‌توانم چیزی بگویم.
برای آن که تمامیّ خلق بینندش
که کس نگوید، تبلیغ را شده تقصیر
هوش مصنوعی: برای اینکه همه مردم او را ببینند و هیچ‌کس نتواند چیزی بگوید، در تبلیغ و معرفی‌اش کوتاهی شده است.
نمود منبری آماده از جهاز شتر
فراز عرشه برآمد، رسول عرش سریر
هوش مصنوعی: از وسایل شتر، منبری آماده کردند و از روی عرشه برآمد؛ فرستاده‌ای از عرش بالا، بر سر این منبر نشسته است.
به خواند آیت تبلیغ را به صوت بلند
پس از ستایش یزدان بی شریک و نظیر
هوش مصنوعی: آیت تبلیغ را با صدای بلند بخوانید و قبل از آن یزدان را بی‌همتا و بی‌نظیر ستایش کنید.
بلی به پاسخ گفتند، اهل انجمنش
تمام متّفق القول، از کبیر و صغیر
هوش مصنوعی: بله، به خواسته‌اش پاسخ دادند، همه اعضای گروه، از بزرگ‌تر و کوچک‌تر، به یک نظر بودند.
گرفت عهد از ایشان چو بر رسالت خویش
نمود آمدن جبرئیل را تقریر
هوش مصنوعی: وقتی که پیامبر برای انجام رسالت خود آماده شد، عهد و پیمانی از آنان گرفت و آمدن جبرئیل را به شان بیان کرد.
گرفت دست علی را به دست و کرد بلند
چنان که در نظر ناظران نماند ستیر
هوش مصنوعی: علی را به دستانش گرفت و او را بالا برد به گونه‌ای که در دید ناظران چیزی از آن کوتاه نباشد.
به گفت هر که منش مقتدا و مولایم
علی است او را مولا، علی بر او است امیر
هوش مصنوعی: هر کس که علی را پیشوای خود و سرور خود بداند، علی نیز بر او امیر و ولی است.
چنان که هارون از بهر موسی عمران
علی مرا است وصیّ و علی مرا است وزیر
هوش مصنوعی: به گونه‌ای که هارون برای موسی، عمران (پدر موسی) به من به عنوان وصی و علی به عنوان وزیر من اهمیت دارد.
نمود از پی اتمام حجّت و تبلیغ
مر این کلام فرح بخش جان فزا تقریر
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که بیان این کلام خوشایند و روح افزا، به منظور روشن کردن حقایق و رساندن پیام به مردم صورت گرفته است.
سپس سرود که یا رب، والِ مَن و والاه
ظهیر و ناصر، او را، ظهیر باش و نصیر
هوش مصنوعی: سپس دعا کرد که ای پروردگار، او را یاریگر و پشتیبان من قرار بده.
نخست تابع او را عزیز دار مدام
حسود و منکر او را، نمای خوار و حقیر
هوش مصنوعی: ابتدا باید کسی را که به تو احترام می‌گذارد و در کنار توست، همیشه گرامی بداری. اما به حسودانی که به تو و موفقیت‌هایت توجهی ندارند، باید بی‌اعتنایی کنی و آنها را کوچک و بی‌اهمیت تلقی کنی.
نزول آیه ی الیوم را پس از این امر
به گفت از پی تکمیل امر حق، تکبیر
هوش مصنوعی: بعد از تکمیل دین و احکام الهی، آیه‌ای نازل شد که روز (کامل شدن دین) را مشخص کرد و این باعث شکرگزاری و بزرگداشت خداوند گردید.
سه روز کرد در آنجا وقوف و از مردم
گرفت بیعت بهر، امیر خیبر گیر
هوش مصنوعی: به مدت سه روز در آنجا توقف کرد و از مردم بیعت گرفت تا امیر خیبر شود.
زبان به بخ بخ گشود، بن خطاب
برای تهنیت میر بی عدیل و نظیر
هوش مصنوعی: زبان به شوق و خوشحالی باز شد، خطاب به میرداماد برای تبریک گفتن به او که مانندش در دنیا وجود ندارد.
ازین قضیه برآشفت، حرث بن نعمان
که بُد منافق و کافر دل و خبیث و شریر
هوش مصنوعی: حرث بن نعمان که فردی کافر و منافق با نیت‌های بد و پلید بود، از این موضوع به شدت ناراحت و خشمگین شد.
بر رسول خدا آمد و گشود، زبان
ز روی کینه ی خصمانه، برکشید نفیر
هوش مصنوعی: پیامبر خدا به جمعی از دشمنان آمد و به خاطر کینه‌ای که از او در دل داشتند، با صدای بلند به انتقاد و اعتراض پرداختند.
به خشم گفت که ما را، بهر چه کردی امر
به ظاهر از تو شنیدیم، چون نبود گزیر
هوش مصنوعی: به تندی پرسیدیم که چرا این کار را کردی. ما فقط به ظاهر از تو پیروی کردیم، زیرا چاره‌ای نداشتیم.
کنون به گویی باشد علی پسر عم من
امیر بر همه ی خلق از صغیر و کبیر
هوش مصنوعی: امروز می‌گویم که علی، پسر عم من، بر تمام مردم، بزرگ و کوچک، پیشوایی و امیری دارد.
خدای گفته چنین یا تو خویش می گویی
رسول اکرم فرمود: گفته حیّ قدیر
هوش مصنوعی: خداوند فرموده است؛ این را تو نیز باید به خود بگویی. پیامبر اسلام نیز اعلام کرده است که خداوند زنده و تواناست.
سرود حرث: خدایا گر این سخن صدق است
به من فرست عذابی، در آن مکن تأخیر
هوش مصنوعی: پروردگارا، اگر این سخن راست است، عذابی را به من بفرست و در ارسال آن تأخیری نکن.
فرود آمد سنگی، زآسمان به سرش
زخشم ایزد و شد رهسپار، سوی سعیر
هوش مصنوعی: یک سنگ از آسمان بر سر او افتاد، که به خاطر خشم خداوند بود، و سپس به سمت جهنم حرکت کرد.
«محیط» را خط بطلان کشیده شد به گناه
به دست شوق چه کرد، این حدیث را تحریر
هوش مصنوعی: شوق باعث شد که انسان در گناه بیفتد و به همین خاطر، مرزهای پاکی و معصومیت نادیده گرفته شد. این موضوع، داستانی تلخ را روایت می‌کند که باید نوشته و ثبت شود.