گنجور

شمارهٔ ۲۴ - در نعت وجود مقدس خاتم النبیّین صلی الله علیه و آله و سلم

اول صبح دوم، آخر دوران شب است
هله عید آمد و روزی خوش و وقتی عجب است
هر که را می نگری سرخوش صهبای سرور
هر کجا می گذری بزم نشاط و طرب است
آید از هر شجری صوت انا الله در گوش
چشم دل بازنما گاه تجلی رب است
همه سکّان سماوات هم آواز شده
زهق الباطل و جاء الحقشان ورد لب است
گشت مولود چنین روز مهین فرزندی
که وجودش سبب خلقت هر أمّ و أب است
قائل کُنتُ نبیاً که مبارک ذاتش
خلقت آدم و ذریه ی او را سبب است
سید خیل رسل ختم نبیین احمد
شه لولاک محمد که امینش لقب است
حجة الله علی الخلق نبی الرحمه
مصطفی کز همه ی کون و مکان منتخب است
شیبة الحمد بُدش جدّ و پدر عبدالله
مادرش آمنه و آمنه بنت وهب است
هفدهم روز مبارک ز ربیع الاول
مولدش مکه در آنجای که نامش شعب است
تافت هنگام ولادت ز جبینش نوری
که فروغ مه و خورشید از آن مُکتسب است
از حرم یک سره با پای خود اصنام شدند
گه میلادش، این واقعه بس بوالعجب است
هجرتش سیزدهم سال ز بعثت بشمار
بعثتش هفتم عشرین ز ماه رجب است
معجز ثابته ی باقیه ی او، قرآن
آن کلام الله مُنزل، به لسان عرب است
زو عجب نبود، شق القمر و ردّ الشمس
کآسمان هاش چوگویی، به کف از لطف رب است
شب معراجش سابع عشر شهر صیام
بلکه همواره به هر سال و مه و روز و شب است
دین او ناسخ ادیان تمامی رسل
ذات او از همه برتر به عُلو و حسب است
منظر تابع او روضه ی فردوس برین
منزل عاصی او ناراً ذات لهب است
نتوان گفت قدیمش که قدیم ازلی
ذات بی چون خداوند بری از نسب است
حادثش هم نتوان خواند که حادث خواندن
ایزدی ذات ورا دور ز رسم ادب است
فیض پاینده ی حق باشد و حادث خواندن
فیض پاینده ی حق را نه طریق ادب است
صِهر و ابن عم و اول وصی او است علی
کز نهیبش به تن و جان عدو تاب و تب است
به نبی و علی و آل تولا کردن
مایه ی أمن و امان دافع رنج و تعب است
شرف از مدحتشان یافته تا نظم «محیط»
قدسیان را زپی کسب شرف ورد لب است
باد بر آن نبی رحمت و آلش صلوات
تا بود نخل ثمرآور و بارش رطب است

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اول صبح دوم، آخر دوران شب است
هله عید آمد و روزی خوش و وقتی عجب است
هوش مصنوعی: صبح زود و آغاز روز دوم، پایان شب و دوران استراحت است. شادی و خوشی به ما روی آورده و زمان بی‌نظیری فرا رسیده است.
هر که را می نگری سرخوش صهبای سرور
هر کجا می گذری بزم نشاط و طرب است
هوش مصنوعی: هر کسی را که می‌نگری، شاداب و خوشحال به نظر می‌رسد. هر جا که بروی، جشنی از شادی و خوشی برپاست.
آید از هر شجری صوت انا الله در گوش
چشم دل بازنما گاه تجلی رب است
هوش مصنوعی: از هر درختی صدای "من خدا هستم" به گوش می‌رسد، و وقتی چشم دل باز شود، راز تجلی پروردگار نمایان می‌شود.
همه سکّان سماوات هم آواز شده
زهق الباطل و جاء الحقشان ورد لب است
هوش مصنوعی: تمام آسمان‌ها به یک صدا درآمده‌اند و فریاد حق در مقابل باطل به گوش همه رسیده است.
گشت مولود چنین روز مهین فرزندی
که وجودش سبب خلقت هر أمّ و أب است
هوش مصنوعی: در چنین روز بزرگ و مهم، مولودی به دنیا آمد که وجودش باعث خلق هر مادری و پدری است.
قائل کُنتُ نبیاً که مبارک ذاتش
خلقت آدم و ذریه ی او را سبب است
هوش مصنوعی: من بر این باورم که او پیامبر مبارکی است که خلقت آدم و فرزندانش به وجود او وابسته است.
سید خیل رسل ختم نبیین احمد
شه لولاک محمد که امینش لقب است
هوش مصنوعی: سید پیامبران، احمد، نبی آخرالزمان است و به خاطر تو، ای محمد، لقب امین را به او داده‌اند.
حجة الله علی الخلق نبی الرحمه
مصطفی کز همه ی کون و مکان منتخب است
هوش مصنوعی: این عبارت به این معناست که پیامبر رحمت، حضرت محمد (ص)، نماینده واقعی خداوند بر انسان‌هاست و از میان تمام موجودات در جهان، او بهترین و برگزیده‌ترین است.
شیبة الحمد بُدش جدّ و پدر عبدالله
مادرش آمنه و آمنه بنت وهب است
هوش مصنوعی: شیبة الحمد لقب و نامی است که به جد و پدر عبدالله تعلق دارد. مادر عبدالله آمنه است و آمنه دختر وهب می‌باشد.
هفدهم روز مبارک ز ربیع الاول
مولدش مکه در آنجای که نامش شعب است
هوش مصنوعی: در هفدهمین روز از ماه ربیع‌الاول، مولود او در مکه به دنیا آمد، جایی که به نام «شعب» شناخته می‌شود.
تافت هنگام ولادت ز جبینش نوری
که فروغ مه و خورشید از آن مُکتسب است
هوش مصنوعی: همزمان با تولد او، نوری از پیشانی‌اش می‌تابید که درخشندگی آن به اندازه نوری بود که از ماه و خورشید به دست می‌آید.
از حرم یک سره با پای خود اصنام شدند
گه میلادش، این واقعه بس بوالعجب است
هوش مصنوعی: از حرم به یکباره با پای خود، بت‌ها به دنیا آمدند و میلاد او واقعیتی بسیار شگفت‌انگیز است.
هجرتش سیزدهم سال ز بعثت بشمار
بعثتش هفتم عشرین ز ماه رجب است
هوش مصنوعی: هجرت او را سیزدهمین سال از آغاز رسالتش در نظر بگیر و آغاز رسالتش را در بیستمین روز از ماه رجب حساب کن.
معجز ثابته ی باقیه ی او، قرآن
آن کلام الله مُنزل، به لسان عرب است
هوش مصنوعی: معجزه‌ای که همیشه پابرجاست، قرآن است که کلام خداست و به زبان عربی نازل شده است.
زو عجب نبود، شق القمر و ردّ الشمس
کآسمان هاش چوگویی، به کف از لطف رب است
هوش مصنوعی: عجیب نیست که ماه به دو نیم شود و خورشید بازگردد، زیرا آسمان ها چونان می‌گویند، این همه از نعمت خدای رحمان است.
شب معراجش سابع عشر شهر صیام
بلکه همواره به هر سال و مه و روز و شب است
هوش مصنوعی: شب معراج، مخصوص روز پانزدهم ماه رمضان نیست، بلکه این شب در همه سال، ماه و روز و شب وجود دارد.
دین او ناسخ ادیان تمامی رسل
ذات او از همه برتر به عُلو و حسب است
هوش مصنوعی: مذهب او برتر از همه ادیان دیگر بوده و اصول و پیام‌هایش بر همه رسالت‌ها مقدم است. او از نظر مقام و شرافت نسبت به دیگران در بالاترین جایگاه قرار دارد.
منظر تابع او روضه ی فردوس برین
منزل عاصی او ناراً ذات لهب است
هوش مصنوعی: چشم‌انداز زیر نظر او، باغی از بهشت است و منزلت انسان گناهکار همچون آتشی است که از شعله‌اش برمی‌خیزد.
نتوان گفت قدیمش که قدیم ازلی
ذات بی چون خداوند بری از نسب است
هوش مصنوعی: نمی‌توان گفت که خداوند از کجا آمده یا چه زمان به وجود آمده است؛ زیرا او ذات بی‌نقص و ازلی است و هیچ نسبتی ندارد.
حادثش هم نتوان خواند که حادث خواندن
ایزدی ذات ورا دور ز رسم ادب است
هوش مصنوعی: وقایع و رویدادهایی که برای او پیش می‌آید، چنان خاص و باارزش است که نمی‌توان به سادگی آن‌ها را حادثه نامید. نسبت دادن چنین نام‌هایی به او، که ذاتش فراتر از قوانین و آداب انسانی است، نادرست و بی‌احترامی به مقام او به شمار می‌رود.
فیض پاینده ی حق باشد و حادث خواندن
فیض پاینده ی حق را نه طریق ادب است
هوش مصنوعی: نعمت جاودانی که از جانب خداوند می‌آید باید دائمی و پایدار به حساب بیاید و به هیچ وجه نباید آن را زوال‌پذیر و گذرا دانست، چرا که این نوع نگاه به آن، ناپسند و بی‌ادبانه است.
صِهر و ابن عم و اول وصی او است علی
کز نهیبش به تن و جان عدو تاب و تب است
هوش مصنوعی: به این ترتیب می‌توان گفت که او که همسر، پسرعم و نخستین وصی علیرضا است، به قدری قدرت و جذبه دارد که دشمنانش از ترس و هیبت او به لرزه در می‌آیند و تحملش را ندارند.
به نبی و علی و آل تولا کردن
مایه ی أمن و امان دافع رنج و تعب است
هوش مصنوعی: محبت و ارادت به پیامبر، حضرت علی و نسل ایشان، باعث ایجاد آرامش و امنیت در زندگی می‌شود و می‌تواند رنج و سختی‌ها را از انسان دور کند.
شرف از مدحتشان یافته تا نظم «محیط»
قدسیان را زپی کسب شرف ورد لب است
هوش مصنوعی: شرف و بزرگی از ستایش و ذکر خیر آنان به دست آمده است، به طوری که نظم «محیط» به واسطه این شرافت و ویژگی‌های خوب، به جان می‌نشیند و بر زبان جاری می‌شود.
باد بر آن نبی رحمت و آلش صلوات
تا بود نخل ثمرآور و بارش رطب است
هوش مصنوعی: باد بر آن پیامبر رحمت و خاندان او فرستاده شده است تا وقتی که درخت نخل میوه می‌دهد و رطب می‌آورد.