محیط قمیشمارهٔ ۱۱۴ - در مدح امیر دوست محمد خان معیّر الممالک دام مَجده
خجسته طلعت والای ناصرالدین شاه
خجسته باد به بالای میر کیوان جاه
امیر دوست محمد سرآمد امرا
ستوده خازن و داماد ناصرالدین شاه
بر غم دشمنش از بهر حرز جان بخشید
زمهر خلعت تن پوش شاه مهر کلاه
بزرگوار امیری که از کمال و جلال
فلک ندید نظیر و نبیندش اشتباه
سپهر صورت و معنی جهان مجد و شرف
که آستان جلالش زمانه راست پناه
زعدل او نه به جز بر درخت بارگران
به عهد او نه به جز شب کسی برور سیاه
زسروری و بزرگی بر آستانه ی او
سران ملک بسایند از انکسار جباه
زهی به مرتبه داماد خاص شاهنشاه
خهی زنام نکو دوست با رسول الله
به پای اسب جلالش تو پیل گردون مور
به جنب فر و شکوه تو کوه آهن کاه
به راه جاه تو دشمن فکند چاه و به عکس
زلطف دوست اثر بر حلاف شد ناگاه
چو آفتاب فلک ای عزیز مصر شرف
برآمد اختر بختت چو یوسف از تک چاه
ببین که دور فلک کرده خسته و پیرم
نهاده بر دلم از بس که محنت جانکاه
غم زمانه چنانم زپا درآورده
که نیست قوت آن کز جگر برآرم آه
تو شاه کشور جودی و من گدای درت
یکی به جانب فرزین بکن زمهر نگاه
به بار بر سر من ای سحاب جود و کرم
نسوخته مرا تا زبرق فاقه گیاه
به بخش نان رهی سال و مه به استمرار
که در پناه تو باشم چو بندگان به رفاه
اشاره ای است کفایت کنون به دولت تو
دعا کنم که شود دشمنت ذلیل و تباه
همیشه تا که بود رستگاری مؤمن
به ذکر طیّبه ی لا اله الّا الله
به کامرانی و عشرت بمان به کوری خصم
در آفتاب جهان تاب ظلّ ظلّ الله
شمارهٔ ۱۱۳ - در ولادت میرزا کاظم فرزند سعادتمند میرزا حسن: فروغ بزم جهان نمود وجه حسنشمارهٔ ۱۱۵ - در تهنیت قرن شهید مبرور ناصرالدّین شاه طاب ثراه: به ماند بر سریر کامرانی
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خجسته طلعت والای ناصرالدین شاه
خجسته باد به بالای میر کیوان جاه
هوش مصنوعی: چهره خوش‌بخت و بلند مرتبه ناصرالدین شاه را به شادی می‌ستاییم و به مقام والای میر کیوان نیز تبریک می‌گوییم.
امیر دوست محمد سرآمد امرا
ستوده خازن و داماد ناصرالدین شاه
هوش مصنوعی: امیر دوست محمد بهترین و برترین فرماندهی است که در کار خود ستایش شده و همچنین خزانه‌دار و شوهر خواهر ناصرالدین شاه محسوب می‌شود.
بر غم دشمنش از بهر حرز جان بخشید
زمهر خلعت تن پوش شاه مهر کلاه
هوش مصنوعی: او به خاطر غم و نگرانی دشمنش، برای حفاظت از جانش، از زیبایی و آراستگی خود می‌گذرد و کلاه شاهانه‌اش را کنار می‌گذارد.
بزرگوار امیری که از کمال و جلال
فلک ندید نظیر و نبیندش اشتباه
هوش مصنوعی: امیری بزرگوار وجود دارد که کمال و عظمت آسمان‌ها را نمی‌تواند با هیچ کس مقایسه کند و هیچ اشتباهی در این مورد نخواهد کرد.
سپهر صورت و معنی جهان مجد و شرف
که آستان جلالش زمانه راست پناه
هوش مصنوعی: آسمان نماد و نمایانگر جهانی پر از افتخار و عظمت است که زمانه به خاطر جلال آن به آن پناه می‌برد.
زعدل او نه به جز بر درخت بارگران
به عهد او نه به جز شب کسی برور سیاه
هوش مصنوعی: از انصاف او هیچ کس جز درخت بارور در این دنیا باقی نمی‌ماند و در عهد او هیچ کس جز شب‌های سیاه وجود ندارد.
زسروری و بزرگی بر آستانه ی او
سران ملک بسایند از انکسار جباه
هوش مصنوعی: بزرگان و فرماندهان کشور به خاطر بزرگی و مقام او، در برابرش تعظیم و سر فرود می‌آورند.
زهی به مرتبه داماد خاص شاهنشاه
خهی زنام نکو دوست با رسول الله
هوش مصنوعی: این جمله اشاره به خوشبختی و افتخار داماد خاص شاهنشاه دارد که با یک شخصیت بزرگ و نیکو نامی مرتبط است، و نام او با رسول الله گره خورده است. به طور کلی، این عبارت از ارادت و احترام به جایگاه و شخصیت این داماد سخن می‌گوید.
به پای اسب جلالش تو پیل گردون مور
به جنب فر و شکوه تو کوه آهن کاه
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به عظمت و شکوه یک شخصیت دارد. او به اندازه‌ای بزرگ و بافرزگی است که حتی فیل‌ها در برابر او کوچک و بی‌ارزش به نظر می‌رسند. همچنین، قدرت و عظمت او به قدری است که کوه‌های آهن نیز در مقایسه با او مانند کاه به نظر می‌رسند. در واقع، این تصویرسازی به نمایش گذاشتن برتری و جلال یک فرد است.
به راه جاه تو دشمن فکند چاه و به عکس
زلطف دوست اثر بر حلاف شد ناگاه
هوش مصنوعی: دشمن برای به خطر انداختن تو تله‌هایی گذاشته، اما به ناگاه لطف دوست باعث شد که این تله‌ها بی‌اثر شوند.
چو آفتاب فلک ای عزیز مصر شرف
برآمد اختر بختت چو یوسف از تک چاه
هوش مصنوعی: ای عزیز مصر، مانند آفتاب آسمان، درخشش و برتری تو درخشان شده است. بخت تو همچون یوسف از چاه بیرون آمده و به اوج رسیده است.
ببین که دور فلک کرده خسته و پیرم
نهاده بر دلم از بس که محنت جانکاه
هوش مصنوعی: ببین چطور زمان به شدت بر من تاثیر گذاشته و خسته و فرسوده‌ام کرده است. بار سنگین رنج و درد بر دل من نشسته و از آن بسیار رنج می‌برم.
غم زمانه چنانم زپا درآورده
که نیست قوت آن کز جگر برآرم آه
هوش مصنوعی: غم و اندوهی که بر من حاکم شده، آن‌قدر سنگین است که ناتوانم از اینکه از عمق وجودم آهی برآورم.
تو شاه کشور جودی و من گدای درت
یکی به جانب فرزین بکن زمهر نگاه
هوش مصنوعی: تو پادشاه سرزمین جود و سخاوت هستی و من فقیر در درگاه تو. تنها یک نگاه پر محبت به من کن.
به بار بر سر من ای سحاب جود و کرم
نسوخته مرا تا زبرق فاقه گیاه
هوش مصنوعی: ای ابر بخشش و generosity، بر سر من باران ببار که مرا به خاطر کمبودی که در زندگی‌ام دارم، از بین نبرده‌ای.
به بخش نان رهی سال و مه به استمرار
که در پناه تو باشم چو بندگان به رفاه
هوش مصنوعی: برای به دست آوردن روزی و معاش، سال‌ها و ماه‌ها باید تلاش کنیم و در سایه تو زندگی خواهیم کرد، مانند بندگان که در آسایش و آرامش هستند.
اشاره ای است کفایت کنون به دولت تو
دعا کنم که شود دشمنت ذلیل و تباه
هوش مصنوعی: اکنون به جای دعا کردن به خاطر خودم، بهتر است برای موفقیت و قدرت تو دعا کنم تا دشمنانت شکست خورده و ناتوان شوند.
همیشه تا که بود رستگاری مؤمن
به ذکر طیّبه ی لا اله الّا الله
هوش مصنوعی: همیشه رستگاری و سعادت مؤمن در ذکر خالص و پاک «لا اله الّا الله» نهفته است.
به کامرانی و عشرت بمان به کوری خصم
در آفتاب جهان تاب ظلّ ظلّ الله
هوش مصنوعی: با شادی و خوشی زندگی کن و در برابر دشمنانت کور بمان. در زیر نور آفتاب، زیر سایه خداوند، ادامه بده.