گنجور

شمارهٔ ۱۷ - فی لسان حال المظلومه زینب الکبری علیهاالسلام

نالۀ نی است ایدل یا که از لب شاه است
یا که نخلۀ طور و نغمۀ انا الله است
داستان دستانست از فراز شاخ گل
یا که بانگ قرآنست کز شه فلک جاه است
گرچه بانوان یکسر بیسرند و بی سالار
لیک شاهد مقصود شمع جمع این راه است
او چه شمع کاشانه بانوان چو پروانه
یا چه خوشۀ پروین گرد خرمن ماه است
ای همای بی همتا سایه رامگیر از ما
سایۀ سرت ما را خیمه است و خرگاه است
شهسوار من آرام بر پیادگان رحمی
پای همرهی لنگست دست چاره کوتاه است
ای که سر بلندی تو زیر پای خود بنگر
زانکه نازنینان را سر بخاک درگاه است
از فراز نی لطفی کن بگوشۀ چشمی
زانکه بی پناهان را گوشه ای پناگاه است
از لب روان بخشت زنده کن دل ما را
گرچه نغمۀ این نی دلخراش و جانکاه است
آنکه با غمت ساز است همنشین و همراز است
دود سینۀ سوزان یا که شعلۀ آه است
غمگسار بیمارت داغدار دیدارت
گریۀ شبانگاه و نالۀ سحرگاه است
از دو چشم بیدارش و ز غم دل زارش
آن یگانه غمخوارش واقفست و آگاه است

اطلاعات

وزن: فاعلن مفاعیلن فاعلن مفاعیلن (مقتضب مثمن مطوی مقطوع)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: سید محمدرضا شهیم

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نالۀ نی است ایدل یا که از لب شاه است
یا که نخلۀ طور و نغمۀ انا الله است
هوش مصنوعی: این بیت به بیان حالتی از ناله و صدای نی اشاره دارد. به نظر می‌رسد که این صدا یا به خاطر درد و اندوهی عمیق است که از دل یک فرد رنج‌دیده برمی‌خیزد، یا اینکه ممکن است از لبان یک شاه و یا درختی مقدس و پرمعنا سرچشمه بگیرد. در واقع، این نوا می‌تواند نمایانگر پیامی روحانی و الهی باشد که به نوعی با هستی و وجود مرتبط است.
داستان دستانست از فراز شاخ گل
یا که بانگ قرآنست کز شه فلک جاه است
هوش مصنوعی: این داستان درباره‌ای است که از بالای گل‌ها به گوش می‌رسد یا مانند نغمه‌ای از قرآن است که از مقام عالی و بزرگی ناشی می‌شود.
گرچه بانوان یکسر بیسرند و بی سالار
لیک شاهد مقصود شمع جمع این راه است
هوش مصنوعی: اگرچه زنان به تنهایی و بدون سرپرست هستند، اما در واقع هدف و مقصود این مسیر، همانند شمعی است که جمع و گرما را به ارمغان می‌آورد.
او چه شمع کاشانه بانوان چو پروانه
یا چه خوشۀ پروین گرد خرمن ماه است
هوش مصنوعی: او مانند شمعی است در خانه بانوان، که پروانه‌ها به دورش می‌چرخند، یا مانند خوشه‌ای از ستاره‌های درخشان، در کنار ماه می‌درخشد.
ای همای بی همتا سایه رامگیر از ما
سایۀ سرت ما را خیمه است و خرگاه است
هوش مصنوعی: ای پرنده بی‌نظیر، از ما دور نشو و سایه‌ات را از ما نگیر؛ زیرا سایه سر تو برای ما مانند چادر و مکان امنی است.
شهسوار من آرام بر پیادگان رحمی
پای همرهی لنگست دست چاره کوتاه است
هوش مصنوعی: شوالیه من با آرامش بر روی پیاده‌نظام حرکت می‌کند، اما با وجود اینکه در مسیر عاطفه و همدلی همراهم است، توانایی‌اش برای کمک و چاره‌اندیشی محدود و کوتاه است.
ای که سر بلندی تو زیر پای خود بنگر
زانکه نازنینان را سر بخاک درگاه است
هوش مصنوعی: ای کسی که سر بلندی داری، به زیر پایت نگاه کن، زیرا نازنینان سرشان به خاک درگاه است.
از فراز نی لطفی کن بگوشۀ چشمی
زانکه بی پناهان را گوشه ای پناگاه است
هوش مصنوعی: ای کاش از بلندی نی بر من نگاهی بیندازی، زیرا بی‌پناهان، حتی یک گوشه هم ممکن است پناهگاهی داشته باشند.
از لب روان بخشت زنده کن دل ما را
گرچه نغمۀ این نی دلخراش و جانکاه است
هوش مصنوعی: ای کاش با نغمه‌های شیرینت روح و دل ما را زنده کنی، هرچند که صدای این نی غم‌انگیز و دردناک است.
آنکه با غمت ساز است همنشین و همراز است
دود سینۀ سوزان یا که شعلۀ آه است
هوش مصنوعی: کسی که با غم تو همراهی می‌کند، هم‌نشین و همراز توست. او می‌تواند دود سینه‌ای بسوزان یا شعله‌ای از آه باشد.
غمگسار بیمارت داغدار دیدارت
گریۀ شبانگاه و نالۀ سحرگاه است
هوش مصنوعی: غمگسار تو، که دلشکسته و داغدار است، در انتظار دیدارت، شب‌ها در حال گریه و صبح‌ها با ناله و آه به سر می‌برد.
از دو چشم بیدارش و ز غم دل زارش
آن یگانه غمخوارش واقفست و آگاه است
هوش مصنوعی: از نگاه بیدارش و از اندوه دلش، آن تنها کسی که مرهم دردهایش است، به همه چیز واقف و آگاه است.