گنجور

شمارهٔ ۲ - فی ولادة مولانا امیرالمؤمنین علیه السلام

بوی گل و سنبل است یا که هوای بهار؟
زمزمۀ بلبل است یا که نوای هزار؟
نفحۀ روح القدس می رسد از بزم انس
یا که نسیم صبا می وزد از کوی یار؟
صفحۀ روی زمین همچو بهشت برین
از چه چنین عنبرین؟ وز چه چنین مشکبار؟
لالۀ خودرو برست، ژاله برویش نشست
بوی خوشش کرد مست هر که بدی هوشیار
چرخ مرصع کمر چتر ملمع بسر
گوهر انجم کند بر سر مردم نثار
هم به بسیط زمین، پهن بساط نشاط
هم به محیط فلک، سور و سرور استوار
صبح ازل میدمد که افق لم یزل
شام ابد می رمد از دم شمس النهار
مظهر غیب مصون مظهر مافی البطون
از افق کاف و نون سر زده خورشیدوار
مالک ملک وجود، شمع شبستان جود
شاهد بزم شهود، پرده گرفت از عذار
از افق لا مکان عین عیان شد عیان
قطب زمین و زمان کون و مکان وامدار
روح نفوس و عقول اصل اصیل اصول
نفس نفیس رسول خسرو والاتبار
دافع هر شک و ریب، پاک ز هر نقص و عیب
فالق اصباح غیب از پس شبهای تار
ناظم سر و علن بت فکن و بت شکن
غرۀ وجه الزمن درۀ رأس الفخار
شاخۀ طوبی مثال، در چمن اعتدال
ماه فروزان جمال، در فلک اقتدار
قبۀ خرگاه او قبلۀ اهل کمال
پایۀ درگاه او ملتزم و مستجار
طفل دبستان اوست حامل وحی اله
بلبل بستان اوست پیک خداوندگار
قاسم ارزاق کیست؟ ریزه خور خوان او
قابض ارواح کیست؟ بندۀ فرمانگذار
صاحب تیغ دو سر، طور تجلای حق
برد بیک جلوه از سینۀ سینا قرار
نیر انجم خدم تافت ز اوج حرم
شد ز حضیض عدم نور وجود آشکار
گوهر بحر قِدم از صدف آمد برون
فلک محیط کرم در حرم آمد کنار
کعبه پر از نور شد، جلوه گه طور شد
سر «انا الله» ز «نور» گشت عیان، نی ز «نار»
مکه شد از بوی او رشک ختا و ختن
وز چمن روی او گلشن دارالقرار

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: سید محمدرضا شهیم

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بوی گل و سنبل است یا که هوای بهار؟
زمزمۀ بلبل است یا که نوای هزار؟
هوش مصنوعی: آیا بوی خوش گل و سنبل در فضا پیچیده، یا اینکه نسیم بهار به مشام می‌رسد؟ آیا صدای دل‌نواز بلبل را می‌شنوید، یا اینکه نغمه‌های دیگری در حال نواختن هستند؟
نفحۀ روح القدس می رسد از بزم انس
یا که نسیم صبا می وزد از کوی یار؟
هوش مصنوعی: نسیم دل‌انگیز و روح‌نواز از جمع دوستان به ما می‌رسد یا اینکه باد مطبوعی از طرف معشوق می‌وزد؟
صفحۀ روی زمین همچو بهشت برین
از چه چنین عنبرین؟ وز چه چنین مشکبار؟
هوش مصنوعی: صفحه‌ی زمین چرا این‌قدر زیبا و خوشبوست؟ این عطر و بوی دلپذیر از کجاست؟
لالۀ خودرو برست، ژاله برویش نشست
بوی خوشش کرد مست هر که بدی هوشیار
هوش مصنوعی: گل لاله‌ای وحشی شکفته شد و شبنم بر روی آن نشسته است. عطر خوش آن وی را سرمست کرده، و هر کسی که بخواهد به خوبی بیدار باشد، باید مراقب باشد.
چرخ مرصع کمر چتر ملمع بسر
گوهر انجم کند بر سر مردم نثار
هوش مصنوعی: چرخ زیبای آسمان، همانند کمربندی از چترهای زیبا، ستاره‌های درخشان را بر سر مردم نثار می‌کند.
هم به بسیط زمین، پهن بساط نشاط
هم به محیط فلک، سور و سرور استوار
هوش مصنوعی: هم در زمین و هم در آسمان، شادی و نشاط برقرار است و همه جا جای خوشحالی و جشن است.
صبح ازل میدمد که افق لم یزل
شام ابد می رمد از دم شمس النهار
هوش مصنوعی: صبح از ابتدای وجود فرامی‌رسد و نوری را به افق می‌تاباند که همواره باقی است، در حالی که شب ابدی از دم روز روشن می‌گریزد.
مظهر غیب مصون مظهر مافی البطون
از افق کاف و نون سر زده خورشیدوار
هوش مصنوعی: مظهر غیب، نمایانگر چیزهایی است که در دل‌ها و درون‌ها وجود دارد و همچون خورشید از افق کاف و نون تابیده و نمایان شده است.
مالک ملک وجود، شمع شبستان جود
شاهد بزم شهود، پرده گرفت از عذار
هوش مصنوعی: مالک سرزمین هستی، همانند شمعی در شب، روشنی‌دهنده و بخشنده است. او در محفل شهود و درک حقیقت، خود را به گونه‌ای پنهان کرده که چهره‌اش از دیده‌ها پوشیده مانده است.
از افق لا مکان عین عیان شد عیان
قطب زمین و زمان کون و مکان وامدار
هوش مصنوعی: از دوردست‌های نا معلوم، چیزی آشکار شد که مرکز زمین و زمان نمایان گشت و همه موجودات و جهان، تحت تأثیر آنچه که نمایان شده، قرار دارند.
روح نفوس و عقول اصل اصیل اصول
نفس نفیس رسول خسرو والاتبار
هوش مصنوعی: روح و جان‌ها و عقل‌ها بنیادهای اصلی وجود هستند که ارزش و اهمیت فوق‌العاده‌ای دارند و به نوعی می‌توان گفت که از طرف پیامبران بزرگ و شخصیت‌های با ارزش به ما رسیده‌اند.
دافع هر شک و ریب، پاک ز هر نقص و عیب
فالق اصباح غیب از پس شبهای تار
هوش مصنوعی: کسی که هر گونه تردید و شبهه را برطرف می‌کند و از هر نوع نقص و عیبی پاک است، نور صبح را که از پشت شب‌های تار می‌تابد، می‌شناسد.
ناظم سر و علن بت فکن و بت شکن
غرۀ وجه الزمن درۀ رأس الفخار
هوش مصنوعی: ای ناظر، با قدرت و شجاعت، بت‌های باطل را کنار بزن و در نبرد با حقایق، به خود ببال. زمانه، گویی تاج افتخار را بر سر تو نهاده است.
شاخۀ طوبی مثال، در چمن اعتدال
ماه فروزان جمال، در فلک اقتدار
هوش مصنوعی: در باغی که درختان به زیبایی رشد کرده‌اند، درخشش ماهی با جمال افسونگر خود، قدرت و اقتدار را در آسمان نشان می‌دهد.
قبۀ خرگاه او قبلۀ اهل کمال
پایۀ درگاه او ملتزم و مستجار
هوش مصنوعی: ساختمان او مانند قبله‌ای است که اهل کمال به آن رجوع می‌کنند و در برابر درگاه او، همگان به او تکیه کرده و از او پناه می‌جویند.
طفل دبستان اوست حامل وحی اله
بلبل بستان اوست پیک خداوندگار
هوش مصنوعی: کودک دبستان، پیام‌آور خداوند است و بلبل باغ هم پیک عشق و زیبایی.
قاسم ارزاق کیست؟ ریزه خور خوان او
قابض ارواح کیست؟ بندۀ فرمانگذار
هوش مصنوعی: قاسم روزی‌ده کیست؟ کسی که از سفره او می‌خورد و جان‌ها را قبض می‌کند، بنده‌ای از بندگان خداست که فرمان او را اجرا می‌کند.
صاحب تیغ دو سر، طور تجلای حق
برد بیک جلوه از سینۀ سینا قرار
هوش مصنوعی: صاحب شمشیر دو لبه، در کوه طور تجلی‌ی الهی را با جلوه‌ای از دل خود نمایش داد.
نیر انجم خدم تافت ز اوج حرم
شد ز حضیض عدم نور وجود آشکار
هوش مصنوعی: درخشش ستاره‌ای از عرش آسمان و از اوج مکانی مقدس آغاز شد و از پستی عدم، نور هستی به وضوح نمایان گردید.
گوهر بحر قِدم از صدف آمد برون
فلک محیط کرم در حرم آمد کنار
هوش مصنوعی: جواهر قدیمی از درون صدف به بیرون آمد و آسمان با لطافت در حرم خود حضور یافت.
کعبه پر از نور شد، جلوه گه طور شد
سر «انا الله» ز «نور» گشت عیان، نی ز «نار»
هوش مصنوعی: کعبه پر از نور و جلوه‌های زیبایی شد، حضور خداوند به روشنی نمایان گشت، که این نور از «آتش» نیست، بلکه از «نور» سرچشمه می‌گیرد.
مکه شد از بوی او رشک ختا و ختن
وز چمن روی او گلشن دارالقرار
هوش مصنوعی: مکه به خاطر عطر و بوی او به شهرهایی مانند ختا و ختن حسادت می‌کند و از زیبایی چهره‌اش، گل‌های بهشتی به وجود آمده است که نمادی از آرامش و قرار است.