این سوره نوزده آیتست، هشتاد کلمه، سیصد و بیست و هفت حرف. جمله به مکه فرو آمد، آن را مکّی گویند و درین سوره هیچ ناسخ و منسوخ نیست. و فی الخبر عن ابی قال: قال رسول اللَّه (ص): من قرأ إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ اعطاه اللَّه عزّ و جلّ من الاجر بعدد کلّ قبر حسنة و بعدد کلّ قطرة ماء حسنة و اصلح اللَّه شأنه یوم القیامة: إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ ای انشقّت و انصدعت، کقوله: «السَّماءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ» ای بیوم القیامة لشدّته و عظم شأنه.
وَ إِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ تناثرت و تساقطت.
وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ ای فجّر بعضها فی بعض لانّ الارض صارت واهیة رخوا فصارت البحار بحرا واحدا فیصبّ ذلک البحر فی جوف الحوت الّذی علیه الارضون السّبع.
وَ إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ ای بحثت و نثرت و أیثرت، فاستخرج ما فیها من الکنوز و بعث من فیها من الموتی احیاء و هذا من اشراط السّاعة ان تخرج الارض افلاذ کبدها من ذهبها و فضّتها و امواتها.
عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ من عمل صالح او طالح و ما «اخّرت» من سنّة حسنة او سیّئة. قال عکرمة: ما قَدَّمَتْ من الفرائض الّتی ادّتها وَ أَخَّرَتْ من الفرائض الّتی ضیّعتها و قیل: ما قَدَّمَتْ من الصّدقات وَ أَخَّرَتْ من التّرکات. هذا کقوله: «یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ»
و قیل: ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَتْ ما کان فی اوّل عمره و آخره.
یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ المغرور: الّذی یعمل المعاصی و ینتظر الرّحمة. ما غَرَّکَ ای ما خدعک و سوّل لک حتّی قصّرت فیما افترض علیک و ما حملک علی الاغترار به حتّی عملت بمعاصیه؟ ما الّذی حملک علی المعصیة مع ربّ کریم قد انعم علیک بالخلق و التّسویة و التّعدیل؟ و قیل: ما حملک علی القعود عن طاعة ربّ خیره عندک کثیر؟
قرأ النّبی (ص) هذه الآیة، ثمّ قال: جهله، یعنی: حمله جهله علی ذلک.
قال مقاتل: غرّه عفو اللَّه حین لم یعجل علیه بالعقوبة. و عن ابن مسعود قال: ما منکم من احد الّا سیخلو اللَّه به یوم القیامة فیقول: «یا بن آدم ما غرّک بی؟ یا بن آدم ما ذا عملت فیما علمت، یا بن آدم ما ذا اجبت المرسلین»؟! و قال ذو النون: کم من مغرور تحت السّتر و هو لا یشعر به و فی معناه انشد:
یا من علا فی الغیّ و التّیه
و غرّه طول تمادیه
املی لک اللَّه فبارزته
و لم تخف غبّ معاصیه.
قیل: نزلت هذه الآیة فی الاسود بن کلدة الجمحی قصد النّبی (ص) فلم یتمکّن منه و لم یعاقبه اللَّه سبحانه علی ذلک فنزلت الآیة ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ و معنی «الْکَرِیمِ» هاهنا انّه قدر علی ان یعاقبه فلم یفعل. و قیل: نزلت فی الولید بن المغیرة.
و قیل: هو عامّ فی جمیع الکفّار و هو انّ کلّ من کفر فهو محلّ التّقریع بهذه الآیة لاغتراره بربّه.الَّذِی خَلَقَکَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ فَسَوَّاکَ ای سوّی خلقک فی بطن امّک. فَعَدَلَکَ. قرأ عاصم و حمزة و الکسائی و ابو جعفر: فعدلک بالتّخفیف و یکون فی بمعنی الی و ما صلة، ای صرفک و امالک الی ایّ صورة شاء حسنا و قبیحا و طویلا و قصیرا. و قرأ الآخرون بالتّشدید، ای جعلک معتدل الخلق مستوی الاعضاء لا تفاوت فیها.
فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ قال مجاهد: فی ایّ شبه شاءَ رَکَّبَکَ شبه اب او امّ او خال او عمّ. و یجوز ان یکون الصّورة بمعنی الصّفة تقول العرب: ارنی «صورة» هذا الامر، ای عرّفنی صفته. و یکون فی بمعنی علی فیکون معناه خلقک علی «ایّ» صفة شاء من سعادة و شقاوة و ایمان و عصیان.
«کلّا» ردع عن الغفلة عن اللَّه و الاغترار به. بَلْ تُکَذِّبُونَ قراءة العامّة بالتّاء لقوله: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ و قرأ ابو جعفر بالیاء ای یکذّبون. بالقیامة الّتی یکون فیها الجزاء و الحساب و یجوز ان یکون الدّین هاهنا التّوحید.
وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ یعنی: الملائکة یحفظونکم و یحفظون علیکم اعمالکم باثباتها فی الصّحائف.
کِراماً کاتِبِینَ ای «کراما» علی اللَّه کتبة لا یخفی علیهم شی‌ء من افعال بنی آدم. و قیل: «کراما» یسارعون الی کتب الحسنات و یتوقّفون فی کتب السّیئات رجاء ان یستغفر و یتوب فیکتبون الذّنب و التّوبة منه معا.
یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ علمهم علی وجهین، فما کان من ظاهر قول او حرکة جوارح علموه بظاهره و کتبوه علی جهته. و ما کان من باطن ضمیر یقال انّهم یجدون لصالحه ریحا طیّبة و لطالحه ریحا خبیثة فکتبوه مجملا عملا صالحا و آخر سیّئا.
إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ واحد «الأبرار» بارّ و برّ، و هم الّذین برّوا و صدقوا فی ایمانهم باداء فرائض اللَّه عزّ و جلّ و اجتناب معاصیه. و فی الخبر عن ابن عمر عن النّبیّ (ص) قال: انّما سمّاهم اللَّه «الأبرار» لانّهم برّوا الآباء و الأبناء کما انّ لوالدک علیک حقّا کذلک لولدک علیک حقّ.
«لَفِی نَعِیمٍ» یعنی فی الجنّة و لذّاتها.
وَ إِنَّ الْفُجَّارَ الکفّار «لَفِی جَحِیمٍ» ای «لفی» معظم النّار.
یَصْلَوْنَها یَوْمَ الدِّینِ ای یدخلونها و یلزمونها و یخلدون فیها یوم القیامة وَ ما هُمْ عَنْها بِغائِبِینَ هذا کلام یشمل الفریقین جمیعا نضعه موضعه منهما.
ای هم خالدون فیها اهل الجنّة فی الجنّة لا یغیبون عنها، و اهل النّار فی النّار لا یغیبون عنها.
وَ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ ثُمَّ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ کرّر ذکره تعظیما لشأنه و هو استفهام علی وجه التّعجیب. و قیل: احدهما فی حقّ الکفّار و الآخر فی حقّ المؤمنین.
یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ قرأ ابن کثیر و ابو عمرو و یعقوب: یوم بضمّ المیم ردّا علی الیوم الاوّل و قرأ الآخرون بفتحها، ای هذه الاشیاء فی یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً. قال مقاتل: اراد به الکفّار لانّ المسلمین ینفع بعضهم بعضا بالشّفاعة.
وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ ای ینقطع دعاوی المخلوقین فی ذلک الیوم لا یملک اللَّه فی ذلک الیوم احدا شیئا کما ملکهم فی الدّنیا. و فی الحدیث الصّحیح من سرّه ان ینظر الی یوم القیامة کانّه رأی عین فلیقرأ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ و إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ و إِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ.
برگردان به زبان ساده
این سوره نوزده آیتست، هشتاد کلمه، سیصد و بیست و هفت حرف. جمله به مکه فرو آمد، آن را مکّی گویند و درین سوره هیچ ناسخ و منسوخ نیست. و فی الخبر عن ابی قال: قال رسول اللَّه (ص): من قرأ إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ اعطاه اللَّه عزّ و جلّ من الاجر بعدد کلّ قبر حسنة و بعدد کلّ قطرة ماء حسنة و اصلح اللَّه شأنه یوم القیامة: إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ ای انشقّت و انصدعت، کقوله: «السَّماءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ» ای بیوم القیامة لشدّته و عظم شأنه.
هوش مصنوعی: این سوره شامل نوزده آیه، هشتاد کلمه و سیصد و بیست و هفت حرف است. به دلیل نزول آن در مکه، به آن سوره مکی گفته می‌شود و در این سوره هیچ آیه‌ای که نسخ شده باشد وجود ندارد. همچنین در روایتی از پیامبر (ص) آمده است که هر کس سوره "إذا السماء انفطرت" را بخواند، خداوند به او به اندازه تعداد هر قبر یک حسنه و به اندازه هر قطره آب یک حسنه می‌دهد و او را در روز قیامت اصلاح می‌کند. "إذا السماء انفطرت" به معنای شکاف برداشتن و ترک خوردن آسمان است، همان‌طور که گفته شده "السماء منفطر به" که به شدت و عظمت روز قیامت اشاره دارد.
وَ إِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ تناثرت و تساقطت.
هوش مصنوعی: زمانی که ستاره‌ها پراکنده شوند و فرو بریزند.
وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ ای فجّر بعضها فی بعض لانّ الارض صارت واهیة رخوا فصارت البحار بحرا واحدا فیصبّ ذلک البحر فی جوف الحوت الّذی علیه الارضون السّبع.
هوش مصنوعی: زمانی که دریاها به جوش خواهند آمد، به طوری که برخی از آنها در هم می‌ریزند، زیرا زمین به حالت نرم و ضعیف درآمده است و دریاها به یک دریا تبدیل می‌شوند. آن دریا درون ماهی بزرگی که زمین‌های هفت‌گانه بر روی آن قرار دارد، ریزش خواهد کرد.
وَ إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ ای بحثت و نثرت و أیثرت، فاستخرج ما فیها من الکنوز و بعث من فیها من الموتی احیاء و هذا من اشراط السّاعة ان تخرج الارض افلاذ کبدها من ذهبها و فضّتها و امواتها.
هوش مصنوعی: زمانی که قبرها به هم ریخته شوند و آنچه در آنها نهفته است بیرون آورده شود، و مردگان از آنها زنده شوند، این‌ها از نشانه‌های قیامت است که زمین گنج‌های خود را از طلا و نقره و مردگانش نمایان می‌کند.
عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ من عمل صالح او طالح و ما «اخّرت» من سنّة حسنة او سیّئة. قال عکرمة: ما قَدَّمَتْ من الفرائض الّتی ادّتها وَ أَخَّرَتْ من الفرائض الّتی ضیّعتها و قیل: ما قَدَّمَتْ من الصّدقات وَ أَخَّرَتْ من التّرکات. هذا کقوله: «یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ»
هوش مصنوعی: هر نفسی به آنچه که از اعمال نیک یا بد انجام داده، آگاه است و همچنین از سنت‌های حسنه یا سیئه‌ای که به تأخیر انداخته است. عکرمە می‌گوید: آنچه که از واجباتی که ادا کرده، پیشی گرفته و آنچه که از واجباتی که ضیع کرده، به تأخیر افتاده، نیز شامل می‌شود. برخی نیز می‌گویند: آنچه که از صدقات پیش فرستاده و آنچه که از ترک‌هایش به تأخیر افتاده است. این مطلب مشابه آیه‌ای است که می‌گوید: «در آن روز انسان از آنچه که پیش فرستاده و به تأخیر انداخته، آگاه خواهد شد.»
و قیل: ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَتْ ما کان فی اوّل عمره و آخره.
هوش مصنوعی: گفته شده است که آنچه در آغاز و پایان عمرش رخ داده است، پیش و پس از آن قرار دارد.
یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ المغرور: الّذی یعمل المعاصی و ینتظر الرّحمة. ما غَرَّکَ ای ما خدعک و سوّل لک حتّی قصّرت فیما افترض علیک و ما حملک علی الاغترار به حتّی عملت بمعاصیه؟ ما الّذی حملک علی المعصیة مع ربّ کریم قد انعم علیک بالخلق و التّسویة و التّعدیل؟ و قیل: ما حملک علی القعود عن طاعة ربّ خیره عندک کثیر؟
هوش مصنوعی: ای انسان، چه چیزی تو را فریب داد که به ربّ کریم خود اعتماد کرده‌ای؟ آیا تو به اشتباه عمل را به امید رحمت او انجام می‌دهی؟ چه چیزی تو را قانع کرده که در انجام وظایف خود کوتاهی کنی و به گناهان روی بیاوری؟ آیا فراموش کرده‌ای که خداوند کریم است که به تو نعمت‌های فراوانی داده و تو را آفرینش و شکل داده است؟ چه چیزی باعث شده که از اطاعت خداوندی که نعمت‌هایش بر تو بسیار است، دوری کنی؟
قرأ النّبی (ص) هذه الآیة، ثمّ قال: جهله، یعنی: حمله جهله علی ذلک.
هوش مصنوعی: پیامبر (ص) این آیه را خواند و سپس گفت: او جاهل است، به این معنا که جهل او باعث شده به چنین چیزی برآید.
قال مقاتل: غرّه عفو اللَّه حین لم یعجل علیه بالعقوبة. و عن ابن مسعود قال: ما منکم من احد الّا سیخلو اللَّه به یوم القیامة فیقول: «یا بن آدم ما غرّک بی؟ یا بن آدم ما ذا عملت فیما علمت، یا بن آدم ما ذا اجبت المرسلین»؟! و قال ذو النون: کم من مغرور تحت السّتر و هو لا یشعر به و فی معناه انشد:
هوش مصنوعی: مقاتل می‌گوید: انسان به عفو و بخشش خداوند مغرور می‌شود و انتظار مجازات را ندارد. ابن مسعود نقل می‌کند که هیچ‌کس از شما نیست که روز قیامت با خدا خلوت نکند و خدا بفرماید: «ای فرزند آدم! چه چیزی تو را به من مغرور کرد؟ ای فرزند آدم! در مورد آنچه می‌دانستی چه کار کردی؟ ای فرزند آدم! به فرستادگان چه پاسخی دادی؟» همچنین ذو النون می‌گوید: بسیاری از افراد در زیر پوشش بی‌خبر از غفلت خود به سر می‌برند.
یا من علا فی الغیّ و التّیه
هوش مصنوعی: در اینجا به موضوعی اشاره شده که به حالتی از گمراهی و سرگردانی اشاره دارد. این حالت می‌تواند نشان‌دهنده نوعی بی‌هدفی و نداشتن مسیر مشخص در زندگی باشد. این احساس ممکن است ناشی از فشارها، چالش‌ها یا عدم ارتباط با معنای زندگی باشد.
و غرّه طول تمادیه
هوش مصنوعی: و فریبنده است که انسان فکر کند با گذشت زمان طولانی، همه چیز ثابت و ابدی خواهد ماند.
املی لک اللَّه فبارزته
هوش مصنوعی: املی لک اللَّه فبارزته به معنای "خدایا، من به خاطر تو به این چالش پرداختم" است. این جمله نشانگر اراده و عزم قوی برای مواجهه با دشواری‌ها به خاطر ایمان به خداوند می‌باشد.
و لم تخف غبّ معاصیه.
هوش مصنوعی: و از عواقب گناهانش نترسید.
قیل: نزلت هذه الآیة فی الاسود بن کلدة الجمحی قصد النّبی (ص) فلم یتمکّن منه و لم یعاقبه اللَّه سبحانه علی ذلک فنزلت الآیة ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ و معنی «الْکَرِیمِ» هاهنا انّه قدر علی ان یعاقبه فلم یفعل. و قیل: نزلت فی الولید بن المغیرة.
هوش مصنوعی: آیه‌ای که ذکر شده به خاطر شخصی به نام اسود بن کلده نازل شده است که قصد داشت به پیامبر (ص) آسیب برساند، اما نتوانست و خداوند هم او را مجازات نکرد. بنابراین این آیه نازل شد و به نوعی اشاره دارد که خدا قادر به مجازات او بود ولی این کار را انجام نداد. همچنین گفته شده که این آیه ممکن است دربارهٔ ولید بن مغیره نیز نازل شده باشد.
و قیل: هو عامّ فی جمیع الکفّار و هو انّ کلّ من کفر فهو محلّ التّقریع بهذه الآیة لاغتراره بربّه.الَّذِی خَلَقَکَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ فَسَوَّاکَ ای سوّی خلقک فی بطن امّک. فَعَدَلَکَ. قرأ عاصم و حمزة و الکسائی و ابو جعفر: فعدلک بالتّخفیف و یکون فی بمعنی الی و ما صلة، ای صرفک و امالک الی ایّ صورة شاء حسنا و قبیحا و طویلا و قصیرا. و قرأ الآخرون بالتّشدید، ای جعلک معتدل الخلق مستوی الاعضاء لا تفاوت فیها.
هوش مصنوعی: گفته شده که این آیه شامل همه کافران می‌شود و هر کسی که کافر است، به خاطر غفلتش از خالقش مستحق توبیخ به این آیه است. آن کسی که تو را در بهترین صورت خلق کرده و در رحم مادرت به شکل درست شکل‌گیری کرد. برخی از قاریان مانند عاصم، حمزه، کسایی و ابو جعفر، این کلمه را با تخفیف خوانده‌اند که در اینجا به معنی «به سمت» است، یعنی خداوند تو را به هر شکلی که بخواهد، چه زیبا و چه زشت، و چه بلند و چه کوتاه، می‌سازد. اما دیگر قاریان این کلمه را با تشدید خوانده‌اند، به این معنا که او تو را با تناسب کامل و متوازن خلق کرده است، بدون هیچ تفاوتی در اعضا.
فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ قال مجاهد: فی ایّ شبه شاءَ رَکَّبَکَ شبه اب او امّ او خال او عمّ. و یجوز ان یکون الصّورة بمعنی الصّفة تقول العرب: ارنی «صورة» هذا الامر، ای عرّفنی صفته. و یکون فی بمعنی علی فیکون معناه خلقک علی «ایّ» صفة شاء من سعادة و شقاوة و ایمان و عصیان.
هوش مصنوعی: در هر شکلی که بخواهد تو را می‌سازد. مجاهد می‌گوید: در هر شبیه یا صورت که بخواهد تو را می‌سازد، شبیه پدر یا مادر یا خاله یا عمو. همچنین ممکن است منظور از "صورت" به معنی "صفت" باشد؛ یعنی وقتی عرب‌ها می‌گویند: "به من تصویر این کار را نشان بده"، منظورشان این است که صفت آن کار را برای من توضیح دهند. در اینجا "فی" به معنی "علی" است و معنایش این می‌شود که تو را بر اساس هر صفتی که بخواهد خلق می‌کند، که می‌تواند مربوط به خوشبختی، بدبختی، ایمان و نافرمانی باشد.
«کلّا» ردع عن الغفلة عن اللَّه و الاغترار به. بَلْ تُکَذِّبُونَ قراءة العامّة بالتّاء لقوله: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ و قرأ ابو جعفر بالیاء ای یکذّبون. بالقیامة الّتی یکون فیها الجزاء و الحساب و یجوز ان یکون الدّین هاهنا التّوحید.
هوش مصنوعی: این متن به این موضوع می‌پردازد که باید از غفلت نسبت به خدا و فریب خوردن از او پرهیز کرد. همچنین به قرائت‌های مختلف آیات اشاره می‌کند و این که برخی افراد، خوانش عمومی را نادرست می‌دانند. به‌ویژه به قیامت اشاره می‌شود، جایی که پاداش و حسابرسی انجام می‌گیرد و احتمالاً در اینجا منظور از دین، توحید است.
وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ یعنی: الملائکة یحفظونکم و یحفظون علیکم اعمالکم باثباتها فی الصّحائف.
هوش مصنوعی: به این معناست که فرشتگانی وجود دارند که در مراقبت از شما هستند و اعمال شما را در دفترهایی ثبت می‌کنند.
کِراماً کاتِبِینَ ای «کراما» علی اللَّه کتبة لا یخفی علیهم شی‌ء من افعال بنی آدم. و قیل: «کراما» یسارعون الی کتب الحسنات و یتوقّفون فی کتب السّیئات رجاء ان یستغفر و یتوب فیکتبون الذّنب و التّوبة منه معا.
هوش مصنوعی: فرشتگان گرامی و محترمی هستند که بر اعمال انسان‌ها نظارت دارند و هیچ یک از کارهای انسان‌ها بر آنها پنهان نیست. گفته شده است که این فرشتگان به سرعت به ثبت کارهای خوب انسان‌ها می‌پردازند و در ثبت گناهان تأمل می‌کنند، به امید آنکه انسان گناه خود را می‌بخشد و به سوی توبه بازگردد. به همین دلیل، گناه و توبه از آن را به طور همزمان ثبت می‌کنند.
یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ علمهم علی وجهین، فما کان من ظاهر قول او حرکة جوارح علموه بظاهره و کتبوه علی جهته. و ما کان من باطن ضمیر یقال انّهم یجدون لصالحه ریحا طیّبة و لطالحه ریحا خبیثة فکتبوه مجملا عملا صالحا و آخر سیّئا.
هوش مصنوعی: آنان (ملائکه) آنچه را که شما انجام می‌دهید، می‌دانند. دانش آنها به دو صورت است: آنچه که به وضوح از گفتار یا حرکات شما پیدا است، آن را به وضوح می‌دانند و ثبت می‌کنند. و آنچه که در باطن دل شما وجود دارد، برای خوبی‌ها حس بوی خوش و برای بدی‌ها حس بوی ناخوشایند دارند؛ بنابراین، کارهای خوب را به‌طور کلی ثبت می‌کنند و همچنین کارهای بد را.
إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ واحد «الأبرار» بارّ و برّ، و هم الّذین برّوا و صدقوا فی ایمانهم باداء فرائض اللَّه عزّ و جلّ و اجتناب معاصیه. و فی الخبر عن ابن عمر عن النّبیّ (ص) قال: انّما سمّاهم اللَّه «الأبرار» لانّهم برّوا الآباء و الأبناء کما انّ لوالدک علیک حقّا کذلک لولدک علیک حقّ.
هوش مصنوعی: افراد نیکوکار در نعمت و خوشی هستند. «نیکوکاران» به کسانی اطلاق می‌شود که در ایمان خود راست‌گو و به انجام واجبات خداوند متعال پرداخته و از گناهان پرهیز کرده‌اند. همچنین در حدیثی از ابن عمر نقل شده است که پیامبر (ص) فرمودند: خداوند آنها را «نیکوکاران» نامیده زیرا آنها به والدین و فرزندان خود نیکی کرده‌اند، همان‌طور که والدین بر فرزندان خود حق دارند، فرزندان نیز بر والدین خود حق دارند.
«لَفِی نَعِیمٍ» یعنی فی الجنّة و لذّاتها.
هوش مصنوعی: «لَفِی نَعِیمٍ» به معنای زندگی در بهشت و بهره‌مندی از نعمت‌های آن است.
وَ إِنَّ الْفُجَّارَ الکفّار «لَفِی جَحِیمٍ» ای «لفی» معظم النّار.
هوش مصنوعی: و بی‌تردید، افراد نافرمان و کافر در آتش جهنم گرفتار خواهند بود.
یَصْلَوْنَها یَوْمَ الدِّینِ ای یدخلونها و یلزمونها و یخلدون فیها یوم القیامة وَ ما هُمْ عَنْها بِغائِبِینَ هذا کلام یشمل الفریقین جمیعا نضعه موضعه منهما.
هوش مصنوعی: آنها در روز قیامت به این عذاب وارد می‌شوند و در آن ثابت می‌مانند و برای همیشه در آن خواهند ماند. و هیچ‌گاه از آن غافل نیستند. این صحبت شامل هر دو گروه است و ما آن را به روش‌های مختلف برای هر یک از آنها شرح می‌دهیم.
ای هم خالدون فیها اهل الجنّة فی الجنّة لا یغیبون عنها، و اهل النّار فی النّار لا یغیبون عنها.
هوش مصنوعی: ای هم خالدون، شما اهل بهشت هستید و در بهشت جاودانه خواهید بود و اهل جهنم نیز در جهنم خواهند بود و هرگز از آنجا نخواهند رفت.
وَ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ ثُمَّ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ کرّر ذکره تعظیما لشأنه و هو استفهام علی وجه التّعجیب. و قیل: احدهما فی حقّ الکفّار و الآخر فی حقّ المؤمنین.
هوش مصنوعی: این متن به اهمیت و عظمت روز قیامت اشاره دارد و با تکرار سوال، نشان‌دهنده‌ی شگفتی و توجه به این موضوع است. گفته شده که این پرسش به دو گروه تقسیم می‌شود: یکی برای کافران و دیگری برای مؤمنان.
یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ قرأ ابن کثیر و ابو عمرو و یعقوب: یوم بضمّ المیم ردّا علی الیوم الاوّل و قرأ الآخرون بفتحها، ای هذه الاشیاء فی یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً. قال مقاتل: اراد به الکفّار لانّ المسلمین ینفع بعضهم بعضا بالشّفاعة.
هوش مصنوعی: در روزی که هیچ روحی برای دیگری بهره‌ای ندارد، ابن کثیر، ابو عمرو و یعقوب کلمه «یوم» را با ضمّ میم خوانده‌اند که نشان‌دهنده تأکیدی بر روز اول است، در حالی که سایرین آن را با فتح میم خوانده‌اند. این بدان معناست که در آن روز هیچ کس نمی‌تواند به دیگری کمکی کند. مقاتل اشاره دارد که این عبارت به کفار مربوط می‌شود، زیرا مؤمنان می‌توانند به یکدیگر از طریق شفاعت کمک کنند.
وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ ای ینقطع دعاوی المخلوقین فی ذلک الیوم لا یملک اللَّه فی ذلک الیوم احدا شیئا کما ملکهم فی الدّنیا. و فی الحدیث الصّحیح من سرّه ان ینظر الی یوم القیامة کانّه رأی عین فلیقرأ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ و إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ و إِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ.
هوش مصنوعی: در آن روز، همه امور به دست خداوند خواهد بود. در آن روز، دعاوی و ادعاهای انسان‌ها قطع می‌شود و هیچ‌کس در آن روز هیچ چیزی را نخواهد داشت، همان‌طور که در دنیا داشت. همچنین در حدیثی معتبر آمده که هر کس بخواهد به روز قیامت نگاه کند، باید به آیات قرآن که درباره‌ی آن روز صحبت می‌کند، مانند "وقتی که خورشید در هم پیچیده می‌شود" و "وقتی که آسمان شکافته می‌شود"، توجه کند.
میبدی