این سوره مکّی است به مکه فرو آمده باجماع مفسّران و بعدد کوفیان بیست و هشت آیت است، دویست و بیست و چهار کلمه، نهصد و بیست و نه حرف و درین سوره نه ناسخ است و نه منسوخ. و در فضیلت سوره ابی بن کعب روایت کند از مصطفی (ص) گفت: هر که این سوره برخواند، خدای عزّ و جلّ او را از آن مؤمنان کند که نوح پیغمبر ایشان را دعا کرد و دعای وی اندرو رساند. قوله إِنَّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلی قَوْمِهِ قال النّبی (ص): «هو اوّل نبیّ بعث»
و قال ابن عباس: بعث و هو ابن اربعین سنة و قیل: ابن ثلاثمائة و خمسین سنة. و قیل: ابن اربعمائة و ثمانین سنة. و لبث فیهم الف سنة الّا خمسین عاما و عاش بعد الطّوفان تسعین سنة. و نوح اسم عجمی صرف لخفّته. و معناه بالسّریانیّة السّاکن و قیل: سمّی نوحا لکثرة ما کان ینوح علی نفسه و معنی الآیة: أَرْسَلْنا نُوحاً إِلی قَوْمِهِ کما ارسلناک الی قومک أَنْ أَنْذِرْ قَوْمَکَ یعنی: بأن انذر قومک. ای خوّفهم عقاب اللَّه. مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ هو الطّوفان و الغرق. و قیل: هو عذاب الآخرة. قال قتادة ارسل من جزیرة فذهب الیهم و: قالَ یا قَوْمِ إِنِّی لَکُمْ نَذِیرٌ ای منذر مخوّف. مُبِینٌ ظاهر ابیّن لکم رسالة اللَّه بلغة تعرفونها.
أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ ای وحّدوه و اجتنبوا معاصیه. وَ أَطِیعُونِ فیما امرکم و انهاکم عنه و اسند الاطاعة الی نفسه لانّ الاجابة کانت تقع له فی الظّاهر و لانّ طاعة الرّسول طاعة اللَّه.
یَغْفِرْ لَکُمْ مِنْ ذُنُوبِکُمْ قیل: من هاهنا للتّبیین، کقوله: فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ. و قیل: للتّبعیض ای یغفر لکم ما سبق من ذنوبکم. و قیل: من هاهنا صلة و المعنی یغفر لکم ذنوبکم وَ یُؤَخِّرْکُمْ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی ای یعافیکم الی منتهی آجالکم و لا یعاقبکم بقتل او غرق او نوع من الاهلاک، لیس یرید انّ الایمان یزید فی آجالهم و لکن خاطبهم علی المعقول عندهم و کانوا یحوّزون الموت بهذه الاسباب فاخبر انّهم ان آمنوا لم یمتهم بهذه الاشیاء و یموتوا اذا ماتوا غیر میتة المستأصلین بالعذاب و یدلّ علی ذلک قوله: إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذا جاءَ لا یُؤَخَّرُ لَوْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ذلک سواء کنتم مؤمنین او غیر مؤمنین استوصلتم بالهلاک او متّم علی فراشکم قال: یعنی نوحا یشکو الی اللَّه ما قاساه من قومه.
رَبِّ إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمِی لَیْلًا وَ نَهاراً ای واصلت الدّعوة و قیل: دعوتهم احیانا باللّیل و احیانا بالنّهار. و قیل: کان یأتی باب احدهم لیلا فیقرع الباب فیقول صاحب البیت: من علی الباب؟ فیقول انا نوح قل لا اله الّا اللَّه.
فَلَمْ یَزِدْهُمْ دُعائِی إِلَّا فِراراً ای لم یزدادوا الّا تمادیا فی الغیّ و اعراضا.
وَ إِنِّی کُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ ای دعوتهم الی الایمان لیؤمنوا فتغفر لهم جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِی آذانِهِمْ لئلّا یسمعوا دعوتی. وَ اسْتَغْشَوْا ثِیابَهُمْ ای غطّوا بها وجوههم لئلّا یرونی. وَ أَصَرُّوا علی کفرهم وَ اسْتَکْبَرُوا اسْتِکْباراً ای تکبّروا عن الحقّ تکبّرا و ترفعوا عن الایمان بک ترفّعا، ف قالُوا: أَ نُؤْمِنُ لَکَ وَ اتَّبَعَکَ الْأَرْذَلُونَ.
ثُمَّ إِنِّی دَعَوْتُهُمْ جِهاراً ظاهرا یری بعضهم بعضا. قال ابن عباس مجاهرة باعلی صوتی ثُمَّ إِنِّی أَعْلَنْتُ لَهُمْ الدّعاء لبعض وَ أَسْرَرْتُ لبعض. و قیل: اعلنت احیانا و اسررت احیانا. و قیل: اعلنت لمن اسررت و اسررت لمن اعلنت. و فی بعض التّفاسیر انّ نوحا لمّا آذوه إیذاء شدیدا حتّی کانوا یضربونه فی الیوم مرّات عیل صبره فسأل اللَّه ان یواریه عن ابصارهم و یستره عن اعینهم بحیث یسمعون کلامه و لا یرونه، فینالوه بمکروه ففعل اللَّه ذلک به فدعاهم کذلک زمانا فلم یؤمنوا فسأل اللَّه ان یعیده الی ما کان و هو قوله: أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ای استدعوا مغفرته بطاعته. إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً کان صلة و المعنی: انه غفّار لمن ترک معصیته و استغفره.
قال النّبی (ص): «من اعطی الاستغفار لا یمنع المغفرة لانّ اللَّه سبحانه قال استغفروا ربّکم انّه کان غفّارا».
یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً و ذلک انّ قوم نوح لمّا کذّبوه زمانا طویلا حبس اللَّه عنهم المطر و اعقم ارحام نسائهم اربعین سنة فهلکت اموالهم و مواشیهم فقال لهم نوح: اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ من الشّرک ای استدعوا المغفرة بالتّوحید، یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً المدرار المطر الکثیر الدرّ.
وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ ای و یعطکم زینة الدّنیا من الاموال و البنین.
وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ بساتین و اشجارا وَ یَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهاراً جاریة وعدهم اللَّه سبحانه ان یردّ ذلک علیهم ان آمنوا. روی الشعبی انّ عمر (رض) خرج یستسقی فلم یزد علی الاستغفار حتّی رجع فقیل له ما رأیناک استسقیت. فقال عمر لقد طبت المطر بمجادیح السّماء الّتی یستنزل بها المطر ثمّ قرأ: اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً، یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً.
و روی انّ رجلا اتی الحسین بن علی علیهما السّلام فشکا الیه الجدوبة. فقال له الحسین: استغفر اللَّه. فآتاه آخر، فشکا الیه الفقر. فقال له: استغفر اللَّه. اتاه آخر فقال.
له: ادع اللَّه ان یرزقنی ابنا. فقال له: استغفر اللَّه. اتاه آخر فشکا الیه جفاف بساتینه.
فقال له: استغفر اللَّه. فقیل له اتاک رجالا یشکون الوانا و یسئلون انواعا فامرتهم کلّهم بالاستغفار؟ فقال: ما قلت من ذات نفسی فی ذلک شیئا، انّما اعتبرت فیه قول اللَّه سبحانه: اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً الآیة.
قوله: ما لَکُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقاراً هذا الرّجاء بمعنی الخوف و الوقار: العظمة ای لا تخافون للَّه عظمة، و قیل: معناه لا تشکرون للَّه نعمة و لا تعرفون له حقّا. قال الزّجاج معناه ما لکم لا ترجون عاقبة الایمان و لا توحّدون اللَّه و قد جعل لکم فی انفسکم آیة تدلّ علی التّوحید من خلقه ایّاکم اطوارا، ای تارات و مرّات حالا بعد حال نطفا ثمّ علقا ثمّ مضغا الی تمام الخلق.
و قیل: خلقهم اطوارا یعنی: خلقهم حین اخرجهم من ظهر آدم للعهد ثمّ خلقهم حین اذن بهم ابراهیم (ع) للحجّ ثمّ خلقهم لیلة اسری برسول اللَّه (ص) فاراه ایّاهم. و قیل: أَطْواراً ای اصنافا فی الوانکم و لغاتکم.
أَ لَمْ تَرَوْا کَیْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً بعضها علی بعض، و طباقا جمع طبق و هی صفة لسبع، ای خلق فیها سبعا ذات طباق، و قیل: نصب علی المصدر یقال: طابقت مطابقة و طباقا ای طابق بینهما طباقا خلق بعضها فوق بعض یدلّهم بذلک علی قدرته و مشیّته. وَ جَعَلَ الْقَمَرَ فِیهِنَّ نُوراً معناه فی سماء منهنّ و هی السّماء الدّنیا هذا کقولک فلان متوار فی دور بنی فلان و هو فی دار واحدة منها. قال ابن عباس انّ الشّمس و القمر وجوههما الی السّماوات وضوء الشّمس و نور القمر فیهنّ واقفیتهما الی الارض و قال عبد اللَّه بن عمرو العاص تضی‌ء الشّمس فی الشّتاء من السّماء السابعة عند عرش الرّحمن فی الصّیف من السّماء الرّابعة و لو اضاءت من السّماء الدّنیا لم یقم لها شی‌ء وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِراجاً ای مصباحا مضیئا.
وَ اللَّهُ أَنْبَتَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ نَباتاً ای انبتکم فتبتم نباتا، یعنی: خلق اباکم آدم من التّراب و انتم اولاده.
ثُمَّ یُعِیدُکُمْ فِیها عند الموت وَ یُخْرِجُکُمْ إِخْراجاً عند البعث دلّ بالنّشأة الاولی علی جواز البعث فی الثّانیة.
وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ بِساطاً ای فرشها لکم لتتصرّفوا علیها مجیئا و ذهابا و قیل: لِتَسْلُکُوا مِنْها سُبُلًا بیّنة من الارض و الفجاج جمع الفج و هو الطّریق الواسع، و قیل: سُبُلًا فِجاجاً ای طرقا مختلفة.
قالَ نُوحٌ رَبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِی فیما امرتهم به من التّوبة و الایمان وَ اتَّبَعُوا مَنْ لَمْ یَزِدْهُ مالُهُ وَ وَلَدُهُ إِلَّا خَساراً ای اتّبعوا اغنیاءهم الّذین لا یزیدون بانعام اللَّه علیهم بالمال و الولد الّا عصیانا و نقصانا فی الآخرة قرأ مدنی و شامی و عاصم «و ولده» بالفتح و قرأ الآخرون «و ولده» بضمّ الواو علی الجمع نحو الاسد و الاسد بالضّمّ العشیرة و القوم.
وَ مَکَرُوا مَکْراً کُبَّاراً ای مکرا کبیرا عظیما، یقال: کبیر و کبار و کبّار بمعنی واحد. و قیل: کبّار للمبالغة. و المکر فی اللّغة غایة الحیلة و هو من فعل اللَّه تعالی اخفاء التّدبیر و معنی الآیة: انّهم مکروا فی دین اللَّه عزّ و جلّ حیث افسدوا فی الارض بالکفر و التّکذیب، و قیل: منع الرّؤساء اتباعهم عن الایمان بنوح (ع) و حرّشوهم علی قتله. وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ ای لا تترکوا عبادة آلهتکم وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا قرأ اهل المدینة ودا بضمّ الواو و الباقون بفتحها. وَ لا سُواعاً وَ لا یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً هذه اصنام کانت لقوم نوح ثمّ اتّخذت العرب امثالها و عبدتها فکانت ودّ لکلب و سواع لهمدان و یغوث لطی و یعوق لکنانة و نسر لحمیر. و قیل: انّ «وَدًّا» کان علی صورة رجل و «سواعا» علی صورة امرأة و «یغوث» علی صورة اسد و «یعوق» علی صورة فرس و «نسرا» علی صورة طائرة. قال محمد بن کعب: هذه اسماء قوم صالحین کانوا بین آدم و نوح فلمّا ماتوا کان لهم اتباع یقتدون بهم فی العبادة فجاءهم ابلیس و قال: لو صوّرتم صورهم کان انشط لکم و ادعی الی العبادة و ابعد من النّسیان ففعلوا ثمّ نشأ قوم بعدهم فقال لهم ابلیس: انّ الّذین قبلکم کانوا یعبدونهم فعبدوهم فابتداء عبادة الاوثان کان من ذلک و سمّیت تلک الصّور بهذه الاسماء لانّهم صوّروها علی صور اولئک القوم من المسلمین.
و روی عن ابن عباس: انّ تلک الاوثان لما کان ایّام الغرق دفنها الطّوفان و طمّها التّراب فلم تزل مدفونة حتّی اخرجها الشیطان لمشرکی العرب فاخذوها و عبدوها و کانت العرب اصنام اخر فاللّات کانت لثقیف، و العزّی لسلیم، و غطفان، و مناة لهذیل، و اساف و نائلة و هبل لاهل مکة فکان اساف حیال الحجر الاسود و کانت نائلة جبال الرّکن الیمانی، و کان هبل فی جوف الکعبة ثمانیة عشر ذراعا.
وَ قَدْ أَضَلُّوا کَثِیراً ای ضلّ بسبب الاصنام کثیر من النّاس کقوله: رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیراً مِنَ النَّاسِ. و قال مقاتل: اضلّ کبراؤهم کثیرا من النّاس.
وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا ضَلالًا هذا دعاء علیهم بعد ما اعلم اللَّه نوحا انّهم لا یؤمنون و هو قوله: «أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلَّا مَنْ قَدْ آمَنَ». و جاء فی التّفسیر انّ الرّجل من قوم نوح ینطلق بولده الی نوح فیقول له: احذر هذا فانّه کذّاب و انّ والدی قد حذّرنیه فیموت الکبیر علی کفره و ینشأ الصّغیر علیه.
مِمَّا خَطِیئاتِهِمْ قرأ ابو عمرو خطایاهم، و کلاهما جمع خطیئة. ای من خطایاهم و ما صلة و المعنی بسبب خطایاهم أُغْرِقُوا فَأُدْخِلُوا ناراً دخول الفاء دلیل علی اثبات عذاب القبر لانّها للتّعقیب قال الضحاک: هی فی حالة واحدة فی الدّنیا کانوا یغرقون من جانب و قال مقاتل: ادخلوا نارا فی الآخرة. فَلَمْ یَجِدُوا لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْصاراً ای لم ینفعهم اصنامهم الخمسة و لا غیرها من عذاب اللَّه.
وَ قالَ نُوحٌ رَبِّ لا تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکافِرِینَ دَیَّاراً ای احدا، یقال: ما فی الدّار دیّار ای احد، ای لا تترک احدا یدور فی الارض فیذهب و یجی‌ء و اصله دیوار فیعال من دار یدور و قال القتیبیّ اصله من الدّار ای ساکن دار.
إِنَّکَ إِنْ تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبادَکَ ای یدعوهم الی الضّلال وَ لا یَلِدُوا إِلَّا فاجِراً کَفَّاراً ای الّا من سیفجر و یکفّر، قال محمد بن کعب و مقاتل و الربیع و غیرهم: انّما قال نوح هذا حین اخرج اللَّه کلّ مؤمن من اصلابهم و ارحام نسائهم، و اعقم.
ارحام نسائهم، و ایبس اصلاب رجالهم قبل العذاب باربعین سنة و قیل: بسبعین سنة و اخبر اللَّه نوحا: انّهم لا یؤمنون و لا یلدون مؤمنا فحینئذ دعا علیهم نوح فاجاب اللَّه دعاه و اهلکهم کلّهم و لم یکن فیهم صبیّ وقت العذاب لانّ اللَّه تعالی قال: وَ قَوْمَ نُوحٍ لَمَّا کَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْناهُمْ و لم یوجد التکذیب من الاطفال.
رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَّ و اسم ابیه لمک بن متوشلخ و امّه هیجل بنت لآموش ابن متوشلخ بنت عمّه و کانا مسلمین علی ملّة ادریس (ع). وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً ای مسجدی. و قیل: سفینتی. و قیل: ملّتی و دینی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ هذا عامّ فی کلّ من آمن باللّه و صدّق الرّسل الی یوم القیامة و قیل: من امّة محمد (ص).
وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَباراً ای هلاکا و دمارا و کسرا. و التّبر دقاق الذّهب. و قال فی الاولی ضلالا و فی الثّانیة تبارا لانّ فی الآیة الاولی اضلّوا کثیرا ای جازهم بالاضلال ضلالا ثمّ دمّرهم تدمیرا.
برگردان به زبان ساده
این سوره مکّی است به مکه فرو آمده باجماع مفسّران و بعدد کوفیان بیست و هشت آیت است، دویست و بیست و چهار کلمه، نهصد و بیست و نه حرف و درین سوره نه ناسخ است و نه منسوخ. و در فضیلت سوره ابی بن کعب روایت کند از مصطفی (ص) گفت: هر که این سوره برخواند، خدای عزّ و جلّ او را از آن مؤمنان کند که نوح پیغمبر ایشان را دعا کرد و دعای وی اندرو رساند. قوله إِنَّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلی قَوْمِهِ قال النّبی (ص): «هو اوّل نبیّ بعث»
هوش مصنوعی: این سوره مربوط به مکه است و بر اساس نظر مفسران، دارای بیست و هشت آیه، دویست و بیست و چهار کلمه و نهصد و بیست و نه حرف می‌باشد. در این سوره نه آیه ناسخ وجود دارد و نه منسوخ. درباره فضیلت این سوره گفته شده که اگر کسی آن را تلاوت کند، خداوند او را از مؤمنانی قرار می‌دهد که نوح پیامبر برای آنها دعا کرده است و دعایش به اجابت رسیده است. پیامبر اکرم (ص) نیز فرمودند: «نوح اولین پیامبری است که مبعوث شده است».
و قال ابن عباس: بعث و هو ابن اربعین سنة و قیل: ابن ثلاثمائة و خمسین سنة. و قیل: ابن اربعمائة و ثمانین سنة. و لبث فیهم الف سنة الّا خمسین عاما و عاش بعد الطّوفان تسعین سنة. و نوح اسم عجمی صرف لخفّته. و معناه بالسّریانیّة السّاکن و قیل: سمّی نوحا لکثرة ما کان ینوح علی نفسه و معنی الآیة: أَرْسَلْنا نُوحاً إِلی قَوْمِهِ کما ارسلناک الی قومک أَنْ أَنْذِرْ قَوْمَکَ یعنی: بأن انذر قومک. ای خوّفهم عقاب اللَّه. مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ هو الطّوفان و الغرق. و قیل: هو عذاب الآخرة. قال قتادة ارسل من جزیرة فذهب الیهم و: قالَ یا قَوْمِ إِنِّی لَکُمْ نَذِیرٌ ای منذر مخوّف. مُبِینٌ ظاهر ابیّن لکم رسالة اللَّه بلغة تعرفونها.
هوش مصنوعی: ابن عباس می‌گوید که نوح در سن چهل سالگی به پیامبری برگزیده شد و برخی گفته‌اند که سن او ۳۵۰ سال و برخی دیگر ۴۸۰ سال بوده است. او در قومش به مدت ۹۵۰ سال فعالیت کرده و بعد از طوفان نیز ۹۰ سال زندگی کرد. نام نوح به زبان اجنبی است و به معنای «ساکن» در زبان سریانی می‌باشد. همچنین گفته شده که او به خاطر غم و اندوهش لقب نوح را دریافت کرده است. معنای آیه آن است که ما نوح را به قومش فرستادیم، همان‌طور که تو را به قوم خودت فرستادیم، تا به قومش هشدار دهد و آنها را از عذاب خدا بترساند. این عذاب می‌تواند طوفان و غرق شدن باشد یا عذاب آخرت. قتاده می‌گوید که او از جزیره‌ای به سوی قومش رفته و به آنها گفت: «ای قوم، من برای شما هشداردهنده‌ای روشن و آشکار هستم که پیام خدا را به زبانی که شما می‌فهمیدید، به شما می‌رسانم.»
أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ ای وحّدوه و اجتنبوا معاصیه. وَ أَطِیعُونِ فیما امرکم و انهاکم عنه و اسند الاطاعة الی نفسه لانّ الاجابة کانت تقع له فی الظّاهر و لانّ طاعة الرّسول طاعة اللَّه.
هوش مصنوعی: خداوند را عبادت کنید و او را یگانه شمارید و از معصیت‌های او دوری کنید. از من اطاعت کنید در هر چیزی که شما را به آن امر کرده‌ام و از آنچه نهی کرده‌ام دوری کنید. خداوند اطاعت را به خودش نسبت می‌دهد زیرا پاسخ به او در ظاهر نشان داده می‌شود و اطاعت از رسول هم در واقع اطاعت از خداوند است.
یَغْفِرْ لَکُمْ مِنْ ذُنُوبِکُمْ قیل: من هاهنا للتّبیین، کقوله: فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ. و قیل: للتّبعیض ای یغفر لکم ما سبق من ذنوبکم. و قیل: من هاهنا صلة و المعنی یغفر لکم ذنوبکم وَ یُؤَخِّرْکُمْ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی ای یعافیکم الی منتهی آجالکم و لا یعاقبکم بقتل او غرق او نوع من الاهلاک، لیس یرید انّ الایمان یزید فی آجالهم و لکن خاطبهم علی المعقول عندهم و کانوا یحوّزون الموت بهذه الاسباب فاخبر انّهم ان آمنوا لم یمتهم بهذه الاشیاء و یموتوا اذا ماتوا غیر میتة المستأصلین بالعذاب و یدلّ علی ذلک قوله: إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذا جاءَ لا یُؤَخَّرُ لَوْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ذلک سواء کنتم مؤمنین او غیر مؤمنین استوصلتم بالهلاک او متّم علی فراشکم قال: یعنی نوحا یشکو الی اللَّه ما قاساه من قومه.
هوش مصنوعی: خداوند از گناهان شما می‌گذرد. برخی معتقدند که این جمله برای توضیح است، مشابه به این که گفته شده: "از ناپاکی‌های بت‌ها دوری کنید." و برخی دیگر می‌گویند که به معنای بخشش برخی از گناهان است، یعنی خداوند تنها گناهانی که در گذشته انجام داده‌اید را می‌بخشد. همچنین، برخی تفسیر می‌کنند که این جمله به نوعی ارتباط دارد و به این معناست که خداوند نه‌تنها گناهان شما را می‌بخشد، بلکه شما را تا زمانی معین نیز به حال خود رها می‌کند، به این معنا که خداوند شما را از عذاب‌هایی مانند قتل یا غرق شدن نجات می‌دهد و به شما مهلت می‌دهد. اینجا مقصود این است که ایمان شما بر مدت زندگی‌تان تأثیری نخواهد گذاشت، اما خداوند با شما به زبان قابل فهم‌تان صحبت می‌کند. زیرا آنها از مرگ نگران بودند و بر این باور بودند که با این عذاب‌ها نابود خواهند شد. خداوند به آنها خبر می‌دهد که اگر ایمان بیاورند، به این شکل نمی‌میرند و هر زمانی که بمیرید، مرگی جز مرگ‌های عذاب‌آور خواهید داشت. این مطلب از گفتۀ خداوند نیز فهمیده می‌شود که: "زمان خداوند وقتی بیاید، تعویق نمی‌افتد، هر چند شما مؤمن باشید یا نباشید." در ادامه، نوح به خداوند شکایت می‌کند که از قومش چه مشقت‌هایی را متحمل شده است.
رَبِّ إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمِی لَیْلًا وَ نَهاراً ای واصلت الدّعوة و قیل: دعوتهم احیانا باللّیل و احیانا بالنّهار. و قیل: کان یأتی باب احدهم لیلا فیقرع الباب فیقول صاحب البیت: من علی الباب؟ فیقول انا نوح قل لا اله الّا اللَّه.
هوش مصنوعی: پروردگارا، من شب و روز قوم خود را دعوت کرده‌ام. گفته‌اند که دعوت من گاهی در شب و گاهی در روز بوده است. همچنین روایت شده که نوح به در خانه یکی از آنها شب‌ها می‌رفت و در را می‌زد. صاحب خانه می‌پرسید: کیستی؟ و او پاسخ می‌داد: من نوح هستم، بگو هیچ معبودی جز خداوند نیست.
فَلَمْ یَزِدْهُمْ دُعائِی إِلَّا فِراراً ای لم یزدادوا الّا تمادیا فی الغیّ و اعراضا.
هوش مصنوعی: دعای من باعث نشد که آنها به راه راست بیایند، بلکه تنها باعث فرار آنها شد. آنها به جای اینکه توجه کنند، بیشتر در گمراهی خود باقی ماندند و از آن دور شدند.
وَ إِنِّی کُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ ای دعوتهم الی الایمان لیؤمنوا فتغفر لهم جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِی آذانِهِمْ لئلّا یسمعوا دعوتی. وَ اسْتَغْشَوْا ثِیابَهُمْ ای غطّوا بها وجوههم لئلّا یرونی. وَ أَصَرُّوا علی کفرهم وَ اسْتَکْبَرُوا اسْتِکْباراً ای تکبّروا عن الحقّ تکبّرا و ترفعوا عن الایمان بک ترفّعا، ف قالُوا: أَ نُؤْمِنُ لَکَ وَ اتَّبَعَکَ الْأَرْذَلُونَ.
هوش مصنوعی: هر بار که به آنها دعوت می‌کردم تا برایشان بخشیده شوند، یا به ایمان بیاورند تا مورد بخشش قرار گیرند، انگشتانشان را در گوش‌هایشان می‌گذاشتند تا صدای من را نشنوند. صورت‌هایشان را با لباس‌هایشان می‌پوشاندند تا مرا نبینند. آنها بر کفر خود پافشاری کردند و با تکبر از حق دور شدند و از ایمان به من خودداری کردند و گفتند: آیا ما به تو ایمان بیاوریم در حالی که نازل‌ترین افراد به تو پیوسته‌اند؟
ثُمَّ إِنِّی دَعَوْتُهُمْ جِهاراً ظاهرا یری بعضهم بعضا. قال ابن عباس مجاهرة باعلی صوتی ثُمَّ إِنِّی أَعْلَنْتُ لَهُمْ الدّعاء لبعض وَ أَسْرَرْتُ لبعض. و قیل: اعلنت احیانا و اسررت احیانا. و قیل: اعلنت لمن اسررت و اسررت لمن اعلنت. و فی بعض التّفاسیر انّ نوحا لمّا آذوه إیذاء شدیدا حتّی کانوا یضربونه فی الیوم مرّات عیل صبره فسأل اللَّه ان یواریه عن ابصارهم و یستره عن اعینهم بحیث یسمعون کلامه و لا یرونه، فینالوه بمکروه ففعل اللَّه ذلک به فدعاهم کذلک زمانا فلم یؤمنوا فسأل اللَّه ان یعیده الی ما کان و هو قوله: أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ای استدعوا مغفرته بطاعته. إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً کان صلة و المعنی: انه غفّار لمن ترک معصیته و استغفره.
هوش مصنوعی: سپس، من به‌صورت علنی و با صدای بلند آنها را دعوت کردم، به‌طوری‌که برخی از آنها یکدیگر را می‌دیدند. ابن عباس گفته است که دعوت من با صدای بلندی بود. همچنین، من در برخی موارد دعوت را برای آنان به‌طور علنی اعلام کرده و در مواقعی نیز به‌صورت مخفیانه انجام دادم. در برخی تفسیرها آمده است که هنگامی که قوم نوح به شدت به او آزار می‌رساندند و حتی او را چندین بار در روز می‌زدند، او از خداوند درخواست کرد تا او را از دید آنان پنهان کرده و طوری به او کمک کند که صدای او را بشنوند اما نتوانند او را ببینند، تا نتوانند به او آسیب برسانند. خداوند دعای او را اجابت کرد و او به همین روش مدتی آنها را دعوت کرد، اما آنها ایمان نیاوردند. نوح دوباره از خداوند خواست که به روش قبلی بازگردد و گفت: «من به‌طور علنی و مخفیانه آنها را دعوت کردم و از آنان خواستم که از پروردگارشان طلب آمرزش کنند». او به آنها گفت که خداوند بسیار آمرزنده است و این بدان معنی است که او کسی است که اگر مردم از معصیت خود دست بردارند و از او طلب آمرزش کنند، آنها را می‌آمرزد.
قال النّبی (ص): «من اعطی الاستغفار لا یمنع المغفرة لانّ اللَّه سبحانه قال استغفروا ربّکم انّه کان غفّارا».
هوش مصنوعی: پیامبر (ص) فرمودند: «اگر کسی از خدا درخواست بخشش کند، هرگز فرصت بخشیده شدن را از دست نمی‌دهد، زیرا خداوند متعال فرمود: از پروردگارتان طلب بخشایش کنید؛ او همواره بخشنده است».
یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً و ذلک انّ قوم نوح لمّا کذّبوه زمانا طویلا حبس اللَّه عنهم المطر و اعقم ارحام نسائهم اربعین سنة فهلکت اموالهم و مواشیهم فقال لهم نوح: اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ من الشّرک ای استدعوا المغفرة بالتّوحید، یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً المدرار المطر الکثیر الدرّ.
هوش مصنوعی: خداوند باران را بر شما با فراوانی خواهد فرستاد. این موضوع به زمان قوم نوح برمی‌گردد که او را برای مدت طولانی مورد تکذیب کردند و به همین دلیل خداوند باران را از آنها بازداشت و چرخه زایمان زنانشان را به مدت چهل سال متوقف کرد. در نتیجه، دارایی‌ها و دام‌های آنها نابود شدند. نوح به آنها گفت: از پروردگارتان به خاطر شرک طلب آمرزش کنید، یعنی با اعتقاد به یکتایی خداوند از او آمرزش بخواهید تا باران فراوان بر شما نازل شود.
وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ ای و یعطکم زینة الدّنیا من الاموال و البنین.
هوش مصنوعی: و شما را با ثروت و فرزندان کمک می‌کند و به شما زینت‌های دنیوی از مال و فرزندان عطا می‌کند.
وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ بساتین و اشجارا وَ یَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهاراً جاریة وعدهم اللَّه سبحانه ان یردّ ذلک علیهم ان آمنوا. روی الشعبی انّ عمر (رض) خرج یستسقی فلم یزد علی الاستغفار حتّی رجع فقیل له ما رأیناک استسقیت. فقال عمر لقد طبت المطر بمجادیح السّماء الّتی یستنزل بها المطر ثمّ قرأ: اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً، یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً.
هوش مصنوعی: خداوند برای شما باغ‌ها و درختان می‌سازد و نهرهای جاری به شما عطا می‌کند. او به شما وعده داده که اگر ایمان داشته باشید، این نعمت‌ها را به شما برمی‌گرداند. عمر (رض) در جستجوی باران بیرون رفت و فقط بر روی طلب مغفرت تمرکز کرد تا اینکه به خانه برگشت. به او گفته شد که چرا فقط طلب باران نکردی؟ عمر پاسخ داد که باران با کلیدهایی از آسمان نازل می‌شود که از طریق آنها باران طلب می‌شود و سپس این آیه را خواند: «طلب آمرزش کنید از پروردگارتان، زیرا او بسیار آمرزنده است و آسمان را بر شما باران فراوان خواهد فرستاد.»
و روی انّ رجلا اتی الحسین بن علی علیهما السّلام فشکا الیه الجدوبة. فقال له الحسین: استغفر اللَّه. فآتاه آخر، فشکا الیه الفقر. فقال له: استغفر اللَّه. اتاه آخر فقال.
هوش مصنوعی: مردی به حسین بن علی آمد و از خشکسالی شکایت کرد. حسین به او گفت: خدا را استغفار کن. سپس فرد دیگری آمد و از فقر خود شکایت کرد و حسین دوباره به او گفت: خدا را استغفار کن. سپس شخص دیگری آمد و...
له: ادع اللَّه ان یرزقنی ابنا. فقال له: استغفر اللَّه. اتاه آخر فشکا الیه جفاف بساتینه.
هوش مصنوعی: او گفت: "خداوند را به این دعوت می‌کنم که به من فرزند عطا کند." و شخص دیگری به او پاسخ داد: "از خداوند طلب آمرزش کن." سپس فرد دومی نزد او آمد و از خشکی باغ‌هایش شکایت کرد.
فقال له: استغفر اللَّه. فقیل له اتاک رجالا یشکون الوانا و یسئلون انواعا فامرتهم کلّهم بالاستغفار؟ فقال: ما قلت من ذات نفسی فی ذلک شیئا، انّما اعتبرت فیه قول اللَّه سبحانه: اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً الآیة.
هوش مصنوعی: او به او گفت: از خداوند بخشش بخواه. به او گفته شد که مردانی به تو مراجعه کرده‌اند و از مشکلات مختلف شکایت دارند و تو به همه آنها دستور داده‌ای که از خداوند بخشش بخواهند؟ او پاسخ داد: من از روی خواسته خودم چنین چیزی نگفتم، بلکه بر اساس کلام خداوند متعال این را در نظر گرفتم که فرموده است: از پروردگار خود درخواست بخشش کنید، زیرا او بسیار بخشنده است و آسمان را برای شما باران فراوان می‌فرستد.
قوله: ما لَکُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقاراً هذا الرّجاء بمعنی الخوف و الوقار: العظمة ای لا تخافون للَّه عظمة، و قیل: معناه لا تشکرون للَّه نعمة و لا تعرفون له حقّا. قال الزّجاج معناه ما لکم لا ترجون عاقبة الایمان و لا توحّدون اللَّه و قد جعل لکم فی انفسکم آیة تدلّ علی التّوحید من خلقه ایّاکم اطوارا، ای تارات و مرّات حالا بعد حال نطفا ثمّ علقا ثمّ مضغا الی تمام الخلق.
هوش مصنوعی: در اینجا پرسیده شده که چرا شما برای خداوند عظمت و بزرگی او را در نظر نمی‌گیرید. این درخواست به معنای خوف و احترام به عظمت خداست. برخی می‌گویند که منظور این است که شما به نعمت‌های خداوند شکر نمی‌گذارید و حق او را نمی‌شناسید. زجاج می‌گوید منظور این است که چرا شما به پایان و نتیجه ایمان و توحید در خداوند امیدوار نیستید، در حالی که خداوند در وجود خودتان نشانه‌هایی از توحید قرار داده است، مانند مراحل مختلفی که در آفرینش شما طی شده است؛ از نطفه به علقه و سپس به مضغه و سرانجام به شکل کامل انسان.
و قیل: خلقهم اطوارا یعنی: خلقهم حین اخرجهم من ظهر آدم للعهد ثمّ خلقهم حین اذن بهم ابراهیم (ع) للحجّ ثمّ خلقهم لیلة اسری برسول اللَّه (ص) فاراه ایّاهم. و قیل: أَطْواراً ای اصنافا فی الوانکم و لغاتکم.
هوش مصنوعی: گفته شده که خداوند انسان‌ها را به صورت‌های مختلف خلق کرده است. به این معنی که ابتدا آنها را از پشت آدم آفرید و سپس در زمان ابراهیم (علیه‌السلام) برای مراسم حج دوباره خلق کرد و در شب معراج به پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله) نشان داد. همچنین گفته شده که "اطواراً" به معنای اقسام و دسته‌های مختلف انسان‌ها از نظر رنگ و زبان است.
أَ لَمْ تَرَوْا کَیْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً بعضها علی بعض، و طباقا جمع طبق و هی صفة لسبع، ای خلق فیها سبعا ذات طباق، و قیل: نصب علی المصدر یقال: طابقت مطابقة و طباقا ای طابق بینهما طباقا خلق بعضها فوق بعض یدلّهم بذلک علی قدرته و مشیّته. وَ جَعَلَ الْقَمَرَ فِیهِنَّ نُوراً معناه فی سماء منهنّ و هی السّماء الدّنیا هذا کقولک فلان متوار فی دور بنی فلان و هو فی دار واحدة منها. قال ابن عباس انّ الشّمس و القمر وجوههما الی السّماوات وضوء الشّمس و نور القمر فیهنّ واقفیتهما الی الارض و قال عبد اللَّه بن عمرو العاص تضی‌ء الشّمس فی الشّتاء من السّماء السابعة عند عرش الرّحمن فی الصّیف من السّماء الرّابعة و لو اضاءت من السّماء الدّنیا لم یقم لها شی‌ء وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِراجاً ای مصباحا مضیئا.
هوش مصنوعی: آیا نمی‌بینید که چگونه خداوند هفت آسمان را یکی بالای دیگری آفریده است؟ این هفت به گونه‌ای هستند که هر کدام به دیگری متصل است و این نشان‌دهنده قدرت و اراده اوست. همچنین، خداوند در این آسمان‌ها، ماه را به عنوان نوری قرار داده است. منظور از این جمله این است که ماه در یکی از این آسمان‌ها، یعنی آسمان دنیا، قرار دارد. به گفته ابن عباس، طرف‌های خورشید و ماه به سمت آسمان‌هاست و نور خورشید و نور ماه در این آسمان‌ها به سمت زمین می‌تابد. همچنین، عبدالله بن عمرو العاص گفته است که خورشید در زمستان از آسمان هفتم در کنار عرش خدا می‌تابد و در تابستان از آسمان چهارم. اگر نور خورشید از آسمان دنیا می‌تابید، هیچ چیزی نمی‌توانست در برابر آن بایستد. و خداوند، خورشید را به عنوان مصباحی روشن‌کننده قرار داده است.
وَ اللَّهُ أَنْبَتَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ نَباتاً ای انبتکم فتبتم نباتا، یعنی: خلق اباکم آدم من التّراب و انتم اولاده.
هوش مصنوعی: خداوند شما را از زمین به‌عنوان گیاهی رویانید، یعنی پدر شما آدم از خاک خلق شد و شما فرزندان او هستید.
ثُمَّ یُعِیدُکُمْ فِیها عند الموت وَ یُخْرِجُکُمْ إِخْراجاً عند البعث دلّ بالنّشأة الاولی علی جواز البعث فی الثّانیة.
هوش مصنوعی: سپس در زمان مرگ شما را به همان حالتی که بودید برمی‌گرداند و در روز قیامت شما را به طور کامل خارج می‌کند. این اشاره‌ای به این است که وجود اولیه دلیلی بر امکان قیامت در زندگی دوم است.
وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ بِساطاً ای فرشها لکم لتتصرّفوا علیها مجیئا و ذهابا و قیل: لِتَسْلُکُوا مِنْها سُبُلًا بیّنة من الارض و الفجاج جمع الفج و هو الطّریق الواسع، و قیل: سُبُلًا فِجاجاً ای طرقا مختلفة.
هوش مصنوعی: خداوند زمین را برای شما چون فرشی ساخته است تا بتوانید به راحتی در آن رفت و آمد کنید. همچنین گفته شده است که زمین به شما اجازه می‌دهد از مسیرهای مشخصی عبور کنید. این مسیرها راه‌های وسیع و عریضی هستند که برای شما فراهم شده‌اند و در واقع ممکن است شامل راه‌های مختلفی باشند.
قالَ نُوحٌ رَبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِی فیما امرتهم به من التّوبة و الایمان وَ اتَّبَعُوا مَنْ لَمْ یَزِدْهُ مالُهُ وَ وَلَدُهُ إِلَّا خَساراً ای اتّبعوا اغنیاءهم الّذین لا یزیدون بانعام اللَّه علیهم بالمال و الولد الّا عصیانا و نقصانا فی الآخرة قرأ مدنی و شامی و عاصم «و ولده» بالفتح و قرأ الآخرون «و ولده» بضمّ الواو علی الجمع نحو الاسد و الاسد بالضّمّ العشیرة و القوم.
هوش مصنوعی: نوح گفت: پروردگارا، آنها به من در آنچه که درباره توبه و ایمان به آنها فرمان دادم، نافرمانی کردند و به کسانی پیروی کردند که دارایی و فرزندانشان جز به ضررشان چیزی نمی‌افزاید. یعنی آنها به ثروتمندانشان که هیچ نفعی از نعمت‌های خدا به آنها نمی‌رسد، پیوستند و تنها بر طغیان و نقصان خود در آخرت افزودند. در اینجا، بعضی از قرائت‌ها واژه «و ولده» را با فتحه و برخی با ضمه خواندند، به صورت جمعی مانند «اسد» و «عشیره» و «قوم».
وَ مَکَرُوا مَکْراً کُبَّاراً ای مکرا کبیرا عظیما، یقال: کبیر و کبار و کبّار بمعنی واحد. و قیل: کبّار للمبالغة. و المکر فی اللّغة غایة الحیلة و هو من فعل اللَّه تعالی اخفاء التّدبیر و معنی الآیة: انّهم مکروا فی دین اللَّه عزّ و جلّ حیث افسدوا فی الارض بالکفر و التّکذیب، و قیل: منع الرّؤساء اتباعهم عن الایمان بنوح (ع) و حرّشوهم علی قتله. وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ ای لا تترکوا عبادة آلهتکم وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا قرأ اهل المدینة ودا بضمّ الواو و الباقون بفتحها. وَ لا سُواعاً وَ لا یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً هذه اصنام کانت لقوم نوح ثمّ اتّخذت العرب امثالها و عبدتها فکانت ودّ لکلب و سواع لهمدان و یغوث لطی و یعوق لکنانة و نسر لحمیر. و قیل: انّ «وَدًّا» کان علی صورة رجل و «سواعا» علی صورة امرأة و «یغوث» علی صورة اسد و «یعوق» علی صورة فرس و «نسرا» علی صورة طائرة. قال محمد بن کعب: هذه اسماء قوم صالحین کانوا بین آدم و نوح فلمّا ماتوا کان لهم اتباع یقتدون بهم فی العبادة فجاءهم ابلیس و قال: لو صوّرتم صورهم کان انشط لکم و ادعی الی العبادة و ابعد من النّسیان ففعلوا ثمّ نشأ قوم بعدهم فقال لهم ابلیس: انّ الّذین قبلکم کانوا یعبدونهم فعبدوهم فابتداء عبادة الاوثان کان من ذلک و سمّیت تلک الصّور بهذه الاسماء لانّهم صوّروها علی صور اولئک القوم من المسلمین.
هوش مصنوعی: آنها نقشه‌ای بزرگ کشیدند. گفته می‌شود که واژه‌های "کبیر"، "کبار" و "کبّار" به یک معنا هستند و "کبّار" برای تأکید به کار رفته است. در زبان، "مکر" به معنای استفاده از تدبیر و راه‌های مختلف است و این از خصوصیاتی است که خداوند به‌ویژه برای پنهان کردن تدبیر خود به کار می‌گیرد. در این آیه به این اشاره شده که آنها در دین خداوند نقشه کشیدند و به فساد در زمین با کفر و دروغگویی پرداختند. همچنین گفته شده که رهبران آنها مانع ایمان پیروانشان به نوح (ع) شدند و آنها را به قتل وی تحریک کردند. آنها گفتند که نباید از پرستش خدایان خود دست بکشید و از پرستش "ودّ"، "سواع"، "یغوث"، "یعوق" و "نسرا" دست نزنید. اینها بت‌هایی بودند که در قوم نوح پرستیده می‌شدند و عرب‌ها نیز نمونه‌های مشابهی از آنها را ساختند و پرستیدند. برخی گفته‌اند که "ودّ" به شکل مرد، "سواع" به شکل زن، "یغوث" به شکل شیر، "یعوق" به شکل اسب و "نسرا" به شکل پرنده بود. محمد بن کعب گفته است که اینها نام‌های افراد صالحی بودند که در بین آدم و نوح زندگی می‌کردند و وقتی آنها مردند، پیروانشان برای عبادت به دنبال آنها رفتند. سپس ابلیس به آنها گفت که اگر تصویرهای آنها را بسازید، این کار شما را به عبادت نزدیک‌تر می‌کند و از فراموشی دورتر می‌سازد. آنها هم این کار را کردند و قوم‌های بعدی به ابلیس گوش دادند و شروع به پرستش این بت‌ها کردند. این تصاویر نام‌گذاری شده‌اند تا نشان‌دهنده‌ی آن افراد مسلمان باشد.
و روی عن ابن عباس: انّ تلک الاوثان لما کان ایّام الغرق دفنها الطّوفان و طمّها التّراب فلم تزل مدفونة حتّی اخرجها الشیطان لمشرکی العرب فاخذوها و عبدوها و کانت العرب اصنام اخر فاللّات کانت لثقیف، و العزّی لسلیم، و غطفان، و مناة لهذیل، و اساف و نائلة و هبل لاهل مکة فکان اساف حیال الحجر الاسود و کانت نائلة جبال الرّکن الیمانی، و کان هبل فی جوف الکعبة ثمانیة عشر ذراعا.
هوش مصنوعی: عوامل مختلفی وجود داشت که باعث شد بت‌ها در زمان طوفان غرق شوند و زیر خاک مدفون گردند. پس از مدتی، شیطان این بت‌ها را برای مشرکان عرب نمایان کرد و آنها شروع به پرستش این بت‌ها کردند. در میان بت‌های عرب، بت اللات متعلق به قبیله ثقيف، عزّی به قبیله سلیم و غطفان، و منات به قبیله هذیل بودند. همچنین اساف و نائلة و هبل نیز متعلق به اهل مکه بودند. اساف در کنار حجر الأسود و نائلة در مجاورت رکن یمانی واقع شده بودند. هبل نیز درون کعبه قرار داشت و ارتفاعش به هجده ذراع می‌رسید.
وَ قَدْ أَضَلُّوا کَثِیراً ای ضلّ بسبب الاصنام کثیر من النّاس کقوله: رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیراً مِنَ النَّاسِ. و قال مقاتل: اضلّ کبراؤهم کثیرا من النّاس.
هوش مصنوعی: بسیاری از مردم به واسطه idolها گمراه شده‌اند، همان‌طور که در آیه‌ای آمده است: "خدای من، اینها بسیاری از مردم را گمراه کرده‌اند." همچنین مقاتل اشاره می‌کند که بزرگ‌ترهای آنها، بسیاری از افراد را گمراه کرده‌اند.
وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا ضَلالًا هذا دعاء علیهم بعد ما اعلم اللَّه نوحا انّهم لا یؤمنون و هو قوله: «أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلَّا مَنْ قَدْ آمَنَ». و جاء فی التّفسیر انّ الرّجل من قوم نوح ینطلق بولده الی نوح فیقول له: احذر هذا فانّه کذّاب و انّ والدی قد حذّرنیه فیموت الکبیر علی کفره و ینشأ الصّغیر علیه.
هوش مصنوعی: این متن به بیان دعایی علیه ظالمین اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که خدا به نوح اطلاع داده که قوم او هرگز ایمان نخواهند آورد. در تفسیر آمده است که مردی از قوم نوح به فرزندش می‌گوید که از نوح دوری کند زیرا او دروغگو است و پدرش هم او را از نوح برحذر داشته است. در نتیجه، فرزند بزرگ در کفر خود می‌میرد و فرزند کوچک نیز در این جو محیطی بزرگ می‌شود.
مِمَّا خَطِیئاتِهِمْ قرأ ابو عمرو خطایاهم، و کلاهما جمع خطیئة. ای من خطایاهم و ما صلة و المعنی بسبب خطایاهم أُغْرِقُوا فَأُدْخِلُوا ناراً دخول الفاء دلیل علی اثبات عذاب القبر لانّها للتّعقیب قال الضحاک: هی فی حالة واحدة فی الدّنیا کانوا یغرقون من جانب و قال مقاتل: ادخلوا نارا فی الآخرة. فَلَمْ یَجِدُوا لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْصاراً ای لم ینفعهم اصنامهم الخمسة و لا غیرها من عذاب اللَّه.
هوش مصنوعی: از خطاهای آنها، ابو عمرو به خطاهایشان اشاره کرده است و هر دو واژه به معنای خطا است. به همین دلیل، به خاطر خطاهایشان غرق شدند و وارد آتش شدند. واژه «فَأُدْخِلُوا» نشان‌دهنده عذاب قبر است چون رابطه‌ای تعقیبی دارد. ضحاک می‌گوید که آنها در یک حالت خاص در دنیا غرق شدند و مقاتل می‌گوید که در آخرت وارد آتش شدند. همچنین، آنها هیچ یاوری جز خدا نیافتند، به این معنا که نه بت‌های پنجگانه و نه چیز دیگری نتوانست آنها را از عذاب خدا نجات دهد.
وَ قالَ نُوحٌ رَبِّ لا تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکافِرِینَ دَیَّاراً ای احدا، یقال: ما فی الدّار دیّار ای احد، ای لا تترک احدا یدور فی الارض فیذهب و یجی‌ء و اصله دیوار فیعال من دار یدور و قال القتیبیّ اصله من الدّار ای ساکن دار.
هوش مصنوعی: نوح گفت: پروردگارا، هیچ‌کس از کافران را در روی زمین باقی نذار. واژه‌ای که برای "دیّار" به کار رفته به معنای کسی است که در مکانی سکونت دارد و به این معناست که هیچ‌کس نباید در روی زمین بماند که برود و بیاید. این کلمه از "دار" آمده که به معنای سکونت است.
إِنَّکَ إِنْ تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبادَکَ ای یدعوهم الی الضّلال وَ لا یَلِدُوا إِلَّا فاجِراً کَفَّاراً ای الّا من سیفجر و یکفّر، قال محمد بن کعب و مقاتل و الربیع و غیرهم: انّما قال نوح هذا حین اخرج اللَّه کلّ مؤمن من اصلابهم و ارحام نسائهم، و اعقم.
هوش مصنوعی: اگر آنها را رها کنی، بندگان تو را به گمراهی می‌کشانند و جز افراد فاسق و ناسپاس زاده نخواهند شد. این سخن را نوح زمانی بیان کرد که خداوند تمام مؤمنان را از نسل‌های آنها و از رحم‌های زنانشان خارج کرد و آنها را عقیم کرد.
ارحام نسائهم، و ایبس اصلاب رجالهم قبل العذاب باربعین سنة و قیل: بسبعین سنة و اخبر اللَّه نوحا: انّهم لا یؤمنون و لا یلدون مؤمنا فحینئذ دعا علیهم نوح فاجاب اللَّه دعاه و اهلکهم کلّهم و لم یکن فیهم صبیّ وقت العذاب لانّ اللَّه تعالی قال: وَ قَوْمَ نُوحٍ لَمَّا کَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْناهُمْ و لم یوجد التکذیب من الاطفال.
هوش مصنوعی: خویشاوندان زنان آن قوم و همچنین نسل مردانشان چهل سال قبل از عذاب گریه می‌کردند، و برخی می‌گویند هفتاد سال. خدا به نوح خبر داد که آنها ایمان نخواهند آورد و مؤمنی نخواهند داشت. پس نوح علیه‌السلام بر آنها دعا کرد و خدا دعایش را اجابت کرد و همه آنها را نابود کرد. در زمان عذاب هیچ کودکی در میان آنها وجود نداشت، زیرا خداوند فرموده است: «و قوم نوح را وقتی که پیامبران را تکذیب کردند غرق کردیم»، و تکذیب از سوی کودکان وجود نداشت.
رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَّ و اسم ابیه لمک بن متوشلخ و امّه هیجل بنت لآموش ابن متوشلخ بنت عمّه و کانا مسلمین علی ملّة ادریس (ع). وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً ای مسجدی. و قیل: سفینتی. و قیل: ملّتی و دینی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ هذا عامّ فی کلّ من آمن باللّه و صدّق الرّسل الی یوم القیامة و قیل: من امّة محمد (ص).
هوش مصنوعی: خدایا، مرا و پدر و مادرم را ببخش و همچنین نام پدرش لمک بن متوشلخ و مادرش هیجل دختر لآموش ابن متوشلخ و دختر عمّه‌اش که همه مسلمان بودند و پیرو دین ادریس (ع) بودند. و همچنین برای هر کسی که با ایمان داخل خانه‌ام می‌شود، که می‌تواند مسجد، کشتی یا دین و ملت من باشد، و برای مؤمنان و مؤمنات؛ این دعا شامل همه کسانی است که به خدا ایمان دارند و به پیامبران تا روز قیامت صدق می‌کنند و همچنین شامل امت محمد (ص) می‌باشد.
وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَباراً ای هلاکا و دمارا و کسرا. و التّبر دقاق الذّهب. و قال فی الاولی ضلالا و فی الثّانیة تبارا لانّ فی الآیة الاولی اضلّوا کثیرا ای جازهم بالاضلال ضلالا ثمّ دمّرهم تدمیرا.
هوش مصنوعی: برای ظالمان جز هلاکت و ویرانی چیزی افزوده نمی‌شود. هلاکت به معنای نابودی و خسارت است و تبر به معنی ذرات طلاست. در آیه اول به گمراهی اشاره شده و در آیه دوم به هلاکت اشاره شده، زیرا در آیه اول، عذاب آنها به صورت گمراهی در نظر گرفته شده و در ادامه، آنها به طور کامل نابود شده‌اند.
میبدی