قوله تعالی: وَ قالَ الَّذِی آمَنَ و آن مرد گرویده گفت: یا قَوْمِ اتَّبِعُونِ ای قوم پی برید بمن، أَهْدِکُمْ سَبِیلَ الرَّشادِ (۳۸) تا راه نمایم شما را براه راستی.
یا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا مَتاعٌ ای قوم این زندگانی این جهانی روزی فرا روزی بسر بردن است ناپاینده، وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِیَ دارُ الْقَرارِ (۳۹) و آن جهانست سرای آرام و پاینده.
مَنْ عَمِلَ سَیِّئَةً هر که بدی کند، فَلا یُجْزی إِلَّا مِثْلَها پاداش ندهند. او را مگر هم چنان، وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً و هر که نیکی کند، مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی از نرینه و مادینه، وَ هُوَ مُؤْمِنٌ و او گرویده بود، فَأُولئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ ایشان آنند که در آرند در بهشت یُرْزَقُونَ فِیها بِغَیْرِ حِسابٍ (۴۰) روزی میدهند ایشان را در ان بهشت بی‌شمار.
وَ یا قَوْمِ ما لِی أَدْعُوکُمْ إِلَی النَّجاةِ ای قوم این چیست که مرا رسید و این چونست مرا که میخوانم شما را با رهایی، وَ تَدْعُونَنِی إِلَی النَّارِ (۴۱) و میخوانید شما مرا بآتش.
تَدْعُونَنِی لِأَکْفُرَ بِاللَّهِ میخوانید مرا تا کافر شوم به اللَّه وَ أُشْرِکَ بِهِ ما لَیْسَ لِی بِهِ عِلْمٌ و انباز گیرم با او چیزی که من او را انباز ندانم، وَ أَنَا أَدْعُوکُمْ إِلَی الْعَزِیزِ الْغَفَّارِ (۴۲) و من شما را میخوانم با توانایی تاونده، آمرزگاری فراخ آمرز.
لا جَرَمَ أَنَّما تَدْعُونَنِی إِلَیْهِ ببود اکنون ناچاره کانچه شما مرا با پرستش آن میخوانید، لَیْسَ لَهُ دَعْوَةٌ فِی الدُّنْیا وَ لا فِی الْآخِرَةِ او را آن حق نیست که کسی را با پرستش خویش خواند هرگز نه درین جهان نه در ان جهان، وَ أَنَّ مَرَدَّنا إِلَی اللَّهِ و باز گردیدن ما با اللَّه است، وَ أَنَّ الْمُسْرِفِینَ هُمْ أَصْحابُ النَّارِ (۴۳) و گزاف کاران آتشیان‌اند.
فَسَتَذْکُرُونَ ما أَقُولُ لَکُمْ آری یاد کنید هنگامی آنچه من میگویم شما را، وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللَّهِ و کار خویش با خدا گذارم، إِنَّ اللَّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ (۴۴) که اللَّه بینا و داناست ببندگان.
فَوَقاهُ اللَّهُ بازداشت ایشان اللَّه ازو، سَیِّئاتِ ما مَکَرُوا بدهای آنچه ایشان ساختند از ساز بد، وَ حاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذابِ (۴۵) و فراسر نشست کسان فرعون را بد عذاب.
النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها آن عذاب آتشی است که ایشان را بران عرضه میکنند، غُدُوًّا وَ عَشِیًّا بامداد و شبانگاه پیوسته درین جهان، وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ و آن روز که رستاخیز بپای شود، أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ (۴۶) گویند درشید ای فرعون و کسان او در سخت‌تر عذاب.
وَ إِذْ یَتَحاجُّونَ فِی النَّارِ و آن گه که پیکار میکنند در آتش، فَیَقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا پس روان گویند گردنکشان را: إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً ما شما را پس روان و فرمان برداران بودیم در دنیا، فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا نَصِیباً مِنَ النَّارِ (۴۷) هیچ ما را بکار آئید که از ما بازدارید بهره‌ای از آتش؟
قالَ الَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا گردنکشان گویند: إِنَّا کُلٌّ فِیها ما همه ایدریم در آتش، إِنَّ اللَّهَ قَدْ حَکَمَ بَیْنَ الْعِبادِ (۴۸) اللَّه بخواست خویش کار برگزارد میان بندگان.
وَ قالَ الَّذِینَ فِی النَّارِ ایشان گویند که در آتش‌اند، لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ خازنان دوزخ را: ادْعُوا رَبَّکُمْ خوانید خداوند خویش را و خواهید ازو، یُخَفِّفْ عَنَّا یَوْماً مِنَ الْعَذابِ (۴۹) تا از ما عذاب یک روز فرو نهد: قالُوا گویند: أَ وَ لَمْ تَکُ تَأْتِیکُمْ رُسُلُکُمْ بِالْبَیِّناتِ رسول شما بشما نیامد با پیغامها و نشانهای روشن؟ قالُوا بَلی گویند بلی آمد، قالُوا فَادْعُوا خازنان گویند: پس شما خدای را میخوانید، وَ ما دُعاءُ الْکافِرِینَ إِلَّا فِی ضَلالٍ (۵۰) و دعای کافران نیست مگر در ضایعی و گمراهی.
إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنا ما یاری خواهیم داد و دست خواهیم گرفت فرستادگان خویش را، وَ الَّذِینَ آمَنُوا و ایشان را که گرویدگان‌اند، فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا در زندگانی این جهان، وَ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهادُ (۵۱) و آن روز که گواهان بپای ایستند.
یَوْمَ لا یَنْفَعُ الظَّالِمِینَ آن روز که سود ندارد کافران را، مَعْذِرَتُهُمْ عذر دادن ایشان، وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ و ایشانراست نفرین و دوری، وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ (۵۲) و ایشانراست سرای بد.
وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْهُدی و دادیم موسی نامه راه شناختن را، وَ أَوْرَثْنا بَنِی إِسْرائِیلَ الْکِتابَ (۵۳) و میراث دادیم فرزندان یعقوب را توریت.
هُدیً وَ ذِکْری لِأُولِی الْأَلْبابِ (۵۴) راه نمونی و یادگاری خردمندان را.
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ شکیبایی کن که وعده دادن اللَّه ترا بنصرت راست است، وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ و گناه خویش را آمرزش میخواه، وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ و بستایش نیکو خداوند خویش را می‌ستای، بِالْعَشِیِّ وَ الْإِبْکارِ (۵۵) بشبانگاه و بامداد.
إِنَّ الَّذِینَ یُجادِلُونَ فِی آیاتِ اللَّهِ ایشان که پیکار میکنند در سخنان اللَّه، بِغَیْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ بی‌حجتی که بایشان آمد از آسمان، إِنْ فِی صُدُورِهِمْ إِلَّا کِبْرٌ نیست در دلهای ایشان مگر مرادی بزرگ، ما هُمْ بِبالِغِیهِ که هرگز بآن نخواهند رسید، فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ فریاد میخواه بخدای عز و جل، إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ (۵۶) که او خداوندی شنوای بیناست.
لَخَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَکْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ آفرینش آسمان و زمین مه است از آفرینش مردم، وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ (۵۷) و لکن بیشتر مردمان نمی‌دانند.
وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصِیرُ هرگز چون هم نبود نابینا از حق و بینا بحق، وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ لَا الْمُسِی‌ءُ و هرگز چون هم نبود گرویدگان نیکوکار و بدکار، قَلِیلًا ما تَتَذَکَّرُونَ (۵۸) چون اندک پند پذیرید.
إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها رستاخیز آمدنی است گمان نیست در ان، وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یُؤْمِنُونَ (۵۹) لکن بیشتر مردم به نمی‌گروند.
برگردان به زبان ساده
قوله تعالی: وَ قالَ الَّذِی آمَنَ و آن مرد گرویده گفت: یا قَوْمِ اتَّبِعُونِ ای قوم پی برید بمن، أَهْدِکُمْ سَبِیلَ الرَّشادِ (۳۸) تا راه نمایم شما را براه راستی.
هوش مصنوعی: آن مرد مؤمن به قومش گفت: ای قوم، از من پیروی کنید تا شما را به راه درست هدایت کنم.
یا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا مَتاعٌ ای قوم این زندگانی این جهانی روزی فرا روزی بسر بردن است ناپاینده، وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِیَ دارُ الْقَرارِ (۳۹) و آن جهانست سرای آرام و پاینده.
هوش مصنوعی: ای قوم، بدانید که این زندگی دنیوی تنها یک کالاست و روزی به پایان می‌رسد. اما آن جهان، جایی است ثابت و همیشگی که آرامش واقعی در آن قرار دارد.
مَنْ عَمِلَ سَیِّئَةً هر که بدی کند، فَلا یُجْزی إِلَّا مِثْلَها پاداش ندهند. او را مگر هم چنان، وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً و هر که نیکی کند، مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی از نرینه و مادینه، وَ هُوَ مُؤْمِنٌ و او گرویده بود، فَأُولئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ ایشان آنند که در آرند در بهشت یُرْزَقُونَ فِیها بِغَیْرِ حِسابٍ (۴۰) روزی میدهند ایشان را در ان بهشت بی‌شمار.
هوش مصنوعی: هر کسی که کار بدی انجام دهد، جزای او تنها همان کار بد خواهد بود و هیچ چیز بیشتر از آن به او نخواهد داد. اما هر کسی که کار نیکی بکند، چه مرد باشد و چه زن، و او نیز مؤمن باشد، آنان هستند که به بهشت وارد می‌شوند و در آن بهشتی به آنان بدون حساب روزی داده می‌شود.
وَ یا قَوْمِ ما لِی أَدْعُوکُمْ إِلَی النَّجاةِ ای قوم این چیست که مرا رسید و این چونست مرا که میخوانم شما را با رهایی، وَ تَدْعُونَنِی إِلَی النَّارِ (۴۱) و میخوانید شما مرا بآتش.
هوش مصنوعی: ای قوم من! چرا شما را به نجات دعوت می‌کنم، ولی شما مرا به سوی آتش میخوانید؟
تَدْعُونَنِی لِأَکْفُرَ بِاللَّهِ میخوانید مرا تا کافر شوم به اللَّه وَ أُشْرِکَ بِهِ ما لَیْسَ لِی بِهِ عِلْمٌ و انباز گیرم با او چیزی که من او را انباز ندانم، وَ أَنَا أَدْعُوکُمْ إِلَی الْعَزِیزِ الْغَفَّارِ (۴۲) و من شما را میخوانم با توانایی تاونده، آمرزگاری فراخ آمرز.
هوش مصنوعی: شما از من می‌خواهید که به خدا کافر شوم و چیزی را که برایم علم و شناختی درباره‌اش ندارم، با او شریک کنم. در حالی که من شما را به سوی خدایی دعوت می‌کنم که توانمند و بسیار آمرزنده است.
لا جَرَمَ أَنَّما تَدْعُونَنِی إِلَیْهِ ببود اکنون ناچاره کانچه شما مرا با پرستش آن میخوانید، لَیْسَ لَهُ دَعْوَةٌ فِی الدُّنْیا وَ لا فِی الْآخِرَةِ او را آن حق نیست که کسی را با پرستش خویش خواند هرگز نه درین جهان نه در ان جهان، وَ أَنَّ مَرَدَّنا إِلَی اللَّهِ و باز گردیدن ما با اللَّه است، وَ أَنَّ الْمُسْرِفِینَ هُمْ أَصْحابُ النَّارِ (۴۳) و گزاف کاران آتشیان‌اند.
هوش مصنوعی: به‌طور قطع آنچه شما به من دعوت می‌کنید، این است که مرا به پرستش خود بخوانید. اما این دعوت نه در دنیا و نه در آخرت حقی ندارد. او حق ندارد کسی را به پرستش خود بخواند، نه در این جهان و نه در آن جهان. بازگشت ما تنها به سوی خداست و کسانی که اسراف و زیاده‌روی میکنند، صاحب آتش خواهند بود.
فَسَتَذْکُرُونَ ما أَقُولُ لَکُمْ آری یاد کنید هنگامی آنچه من میگویم شما را، وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللَّهِ و کار خویش با خدا گذارم، إِنَّ اللَّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ (۴۴) که اللَّه بینا و داناست ببندگان.
هوش مصنوعی: به زودی شما به خاطر خواهید آورد آنچه را که به شما میگویم. من کار خود را به خدا می‌سپارم، زیرا خداوند به بندگانش بینا و آگاه است.
فَوَقاهُ اللَّهُ بازداشت ایشان اللَّه ازو، سَیِّئاتِ ما مَکَرُوا بدهای آنچه ایشان ساختند از ساز بد، وَ حاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذابِ (۴۵) و فراسر نشست کسان فرعون را بد عذاب.
هوش مصنوعی: خداوند ایشان را از بدی‌هایی که تدبیر کرده بودند حفظ کرد و عذاب سختی بر خاندان فرعون نازل شد.
النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها آن عذاب آتشی است که ایشان را بران عرضه میکنند، غُدُوًّا وَ عَشِیًّا بامداد و شبانگاه پیوسته درین جهان، وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ و آن روز که رستاخیز بپای شود، أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ (۴۶) گویند درشید ای فرعون و کسان او در سخت‌تر عذاب.
هوش مصنوعی: آتش عذابی است که آنها در هر صبح و شب به آن عرضه می‌شوند. و در روز قیامت که برپا می‌شود، به آنها گفته می‌شود که خاندان فرعون را به سخت‌ترین عذاب‌ها وارد کنید.
وَ إِذْ یَتَحاجُّونَ فِی النَّارِ و آن گه که پیکار میکنند در آتش، فَیَقُولُ الضُّعَفاءُ لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا پس روان گویند گردنکشان را: إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً ما شما را پس روان و فرمان برداران بودیم در دنیا، فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا نَصِیباً مِنَ النَّارِ (۴۷) هیچ ما را بکار آئید که از ما بازدارید بهره‌ای از آتش؟
هوش مصنوعی: و زمانی که در آتش به جدل می‌پردازند، ضعفا به گردنکشان می‌گویند: ما در زندگی دنیا پیرو و تابع شما بودیم، آیا حالا می‌توانید ما را از جهنم نجات دهید یا کمکی به ما کنید؟
قالَ الَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا گردنکشان گویند: إِنَّا کُلٌّ فِیها ما همه ایدریم در آتش، إِنَّ اللَّهَ قَدْ حَکَمَ بَیْنَ الْعِبادِ (۴۸) اللَّه بخواست خویش کار برگزارد میان بندگان.
هوش مصنوعی: گردنکشانی که خود را برتر می‌دانند، می‌گویند: ما همه در آتش هستیم، زیرا خداوند میان بندگان حکم کرده است.
وَ قالَ الَّذِینَ فِی النَّارِ ایشان گویند که در آتش‌اند، لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ خازنان دوزخ را: ادْعُوا رَبَّکُمْ خوانید خداوند خویش را و خواهید ازو، یُخَفِّفْ عَنَّا یَوْماً مِنَ الْعَذابِ (۴۹) تا از ما عذاب یک روز فرو نهد: قالُوا گویند: أَ وَ لَمْ تَکُ تَأْتِیکُمْ رُسُلُکُمْ بِالْبَیِّناتِ رسول شما بشما نیامد با پیغامها و نشانهای روشن؟ قالُوا بَلی گویند بلی آمد، قالُوا فَادْعُوا خازنان گویند: پس شما خدای را میخوانید، وَ ما دُعاءُ الْکافِرِینَ إِلَّا فِی ضَلالٍ (۵۰) و دعای کافران نیست مگر در ضایعی و گمراهی.
هوش مصنوعی: آنان که در آتشند به نگهبانان جهنم می‌گویند: پروردگارتان را بخوانید و از او بخواهید که عذاب ما را یک روز کاهش دهد. نگهبانان پاسخ میدهند: آیا پیامبران شما با نشانه‌های روشن به شما نیامدند؟ آنها می‌گویند: بله، آمدند. سپس نگهبانان می‌گویند: پس شما نیز پروردگارتان را بخوانید، ولی بدانید که دعای کافران جز در گمراهی و بی‌نتیجه نیست.
إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنا ما یاری خواهیم داد و دست خواهیم گرفت فرستادگان خویش را، وَ الَّذِینَ آمَنُوا و ایشان را که گرویدگان‌اند، فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا در زندگانی این جهان، وَ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهادُ (۵۱) و آن روز که گواهان بپای ایستند.
هوش مصنوعی: ما قطعاً فرستادگان خود را یاری می‌دهیم و آنها را حمایت می‌کنیم، همچنین کسانی را که به آنان ایمان آورده‌اند، در زندگی این دنیا و در روزی که گواهان به پا خواهند ایستاد.
یَوْمَ لا یَنْفَعُ الظَّالِمِینَ آن روز که سود ندارد کافران را، مَعْذِرَتُهُمْ عذر دادن ایشان، وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ و ایشانراست نفرین و دوری، وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ (۵۲) و ایشانراست سرای بد.
هوش مصنوعی: در آن روز، کافران نمی‌توانند از عذر و بهانه‌های خود استفاده کنند و هیچ کمکی به آنها نخواهد کرد. آنها مورد نفرین و دوری قرار می‌گیرند و سرنوشتشان در جهنم خواهد بود.
وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْهُدی و دادیم موسی نامه راه شناختن را، وَ أَوْرَثْنا بَنِی إِسْرائِیلَ الْکِتابَ (۵۳) و میراث دادیم فرزندان یعقوب را توریت.
هوش مصنوعی: ما به موسی هدایت را عطا کردیم و به فرزندان یعقوب، کتاب مقدس یعنی تورات را بخشیدیم.
هُدیً وَ ذِکْری لِأُولِی الْأَلْبابِ (۵۴) راه نمونی و یادگاری خردمندان را.
هوش مصنوعی: این آیه به افرادی که عقل و درک بالایی دارند، اشاره می‌کند و آنها را به عنوان کسانی معرفی می‌کند که می‌توانند از راهنمایی‌ها و یادگیری‌های خاص بهره‌مند شوند.
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ شکیبایی کن که وعده دادن اللَّه ترا بنصرت راست است، وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ و گناه خویش را آمرزش میخواه، وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ و بستایش نیکو خداوند خویش را می‌ستای، بِالْعَشِیِّ وَ الْإِبْکارِ (۵۵) بشبانگاه و بامداد.
هوش مصنوعی: صبور باش، زیرا وعده خداوند حقیقت دارد. برای بخشش گناهانت دعا کن و خداوند را با ستایش و حمد، در شام و صبحگاه، ستایش کن.
إِنَّ الَّذِینَ یُجادِلُونَ فِی آیاتِ اللَّهِ ایشان که پیکار میکنند در سخنان اللَّه، بِغَیْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ بی‌حجتی که بایشان آمد از آسمان، إِنْ فِی صُدُورِهِمْ إِلَّا کِبْرٌ نیست در دلهای ایشان مگر مرادی بزرگ، ما هُمْ بِبالِغِیهِ که هرگز بآن نخواهند رسید، فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ فریاد میخواه بخدای عز و جل، إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ (۵۶) که او خداوندی شنوای بیناست.
هوش مصنوعی: کسانی که در مورد آیات خداوند به جدال می‌پردازند و دلیل قانع‌کننده‌ای ندارند، تنها در دل‌هایشان کبر و خودخواهی وجود دارد. آنها هرگز به هدف بزرگ خود دست نخواهند یافت. پس از خداوند یاری بخواه، زیرا او شنوا و بیناست.
لَخَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَکْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ آفرینش آسمان و زمین مه است از آفرینش مردم، وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ (۵۷) و لکن بیشتر مردمان نمی‌دانند.
هوش مصنوعی: آفرینش آسمان‌ها و زمین بزرگ‌تر از آفرینش انسان‌ها است، اما بیشتر مردم از این موضوع آگاه نیستند.
وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصِیرُ هرگز چون هم نبود نابینا از حق و بینا بحق، وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ لَا الْمُسِی‌ءُ و هرگز چون هم نبود گرویدگان نیکوکار و بدکار، قَلِیلًا ما تَتَذَکَّرُونَ (۵۸) چون اندک پند پذیرید.
هوش مصنوعی: نابینا و بینا هرگز با هم یکسان نیستند و همچنین مؤمنان نیکوکار و گنهکار هم هیچگاه برابر نیستند. اما شما در این مسائل اندک درسی می‌گیرید.
إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها رستاخیز آمدنی است گمان نیست در ان، وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یُؤْمِنُونَ (۵۹) لکن بیشتر مردم به نمی‌گروند.
هوش مصنوعی: بی‌تردید قیامت حتمی است و در آن شکی نیست، اما بیشتر مردم به آن ایمان نمی‌آورند.
میبدی