قوله تعالی: أَ لَمْ یَرَوْا کَمْ أَهْلَکْنا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ نمی‌بینند که چند تباه کردیم پیش ازیشان گروه گروه، أَنَّهُمْ إِلَیْهِمْ لا یَرْجِعُونَ (۳۱) که کسی ازیشان باز نمی‌آید؟
وَ إِنْ کُلٌّ و نیستند ایشان همه، لَمَّا جَمِیعٌ مگر همه بهم، لَدَیْنا مُحْضَرُونَ (۳۳) نزدیک ما حاضر کردگان.
وَ آیَةٌ لَهُمُ و یک نشان الْأَرْضُ الْمَیْتَةُ أَحْیَیْناها زمین مرده است که بباران زنده گردانیم، وَ أَخْرَجْنا مِنْها حَبًّا و بیرون آریم ازین زمین دانه درودنی، فَمِنْهُ یَأْکُلُونَ (۳۳) تا از ان میخورند.
وَ جَعَلْنا فِیها جَنَّاتٍ و در ان زمین بوستانها کردیم و آفریدیم، مِنْ نَخِیلٍ وَ أَعْنابٍ ازین خرمابنان ورزان، وَ فَجَّرْنا فِیها مِنَ الْعُیُونِ (۳۴) و برگشادیم در ان زمین چشمه‌های روان.
لِیَأْکُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ تا میخورند از میوه‌های آن، وَ ما عَمِلَتْهُ أَیْدِیهِمْ و از آنچه ایشان کشتند و نشاندند، أَ فَلا یَشْکُرُونَ (۳۵) بآزادی نباشند و کردگار را نپرستند؟
سُبْحانَ الَّذِی خَلَقَ الْأَزْواجَ کُلَّها پاکی و بی‌عیبی آن خدای را که بیافرید همه گونها را از آفریدگان جفت جفت، مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ از آنچه زمین میرویاند، وَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ و از تنهای مردمان و دیگر همه جانوران وَ مِمَّا لا یَعْلَمُونَ (۳۶) و از آنچه آفریدگان ندانند.
وَ آیَةٌ لَهُمُ و نشانی است ایشان را، اللَّیْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ این شب که می‌درکشیم ازو روز، فَإِذا هُمْ مُظْلِمُونَ (۳۷) تا ایشان در تاریکی میشوند.
وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَها و خورشید میرود آرامگاه خود را، ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ (۳۸) آن راست داشته و باز انداخته خدای توانای داناست.
وَ الْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ و ماه اندازه کردیم آن را در رفتن منزلها در شبانروز، حَتَّی عادَ تا آن گه که باز گردد، کَالْعُرْجُونِ الْقَدِیمِ (۳۹) چون شاخ خرما بن یک ساله خشک.
لَا الشَّمْسُ یَنْبَغِی لَها نه آفتاب را سزد، أَنْ تُدْرِکَ الْقَمَرَ که ماه را دریابد، وَ لَا اللَّیْلُ سابِقُ النَّهارِ و نه شب روز را کم آرد و عاجز، وَ کُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ (۴۰) و هر دو در فلک فراخ میروند.
وَ آیَةٌ لَهُمْ و نشانی است ایشان را، أَنَّا حَمَلْنا ذُرِّیَّتَهُمْ که ما برداشتیم پدران ایشان را که فرزندان را زادند، فِی الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ (۴۱) در آن کشتی گران بار پر کرده.
وَ خَلَقْنا لَهُمْ و بیافریدیم ایشان را، مِنْ مِثْلِهِ از هم مانند کشتی نوح، ما یَرْکَبُونَ (۴۲) آنچه می‌برنشینند بران.
وَ إِنْ نَشَأْ نُغْرِقْهُمْ و اگر خواهیم ایشان را در آب کنیم، فَلا صَرِیخَ لَهُمْ فریادرس نبود ایشان را، وَ لا هُمْ یُنْقَذُونَ (۴۳) و ایشان را نرهانند.
إِلَّا رَحْمَةً مِنَّا مگر بخشایشی از ما، وَ مَتاعاً إِلی حِینٍ (۴۴) و برخوردارییی تا فراسرانجام.
وَ إِذا قِیلَ لَهُمُ چون ایشان را گویند: اتَّقُوا ما بَیْنَ أَیْدِیکُمْ بپرهیزید از پاداش گناهان که کردید از پیش، وَ ما خَلْفَکُمْ و گناهان که خواهید کرد ازین پس لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ (۴۵) مگر ببخشایند بر شما.
وَ ما تَأْتِیهِمْ مِنْ آیَةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ نیاید بایشان هیچ نشانی از نشانهای خداوند ایشان، إِلَّا کانُوا عَنْها مُعْرِضِینَ (۴۶) مگر از ان روی گردانیده میباشند.
وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا و چون ایشان را گویند نفقه کنید بر درویشان، مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ از آنچه اللَّه شما را روزی داد، قالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِلَّذِینَ آمَنُوا ناگرویدگان ایشان گویند گرویدگان را: أَ نُطْعِمُ مَنْ لَوْ یَشاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ ما طعام دهیم کسی را که اگر اللَّه خواهد او را خود طعام دهد؟ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِی ضَلالٍ مُبِینٍ (۴۷) نیستید شما مگر در گمراهیی آشکارا.
وَ یَقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ و میگویند این هنگام رستاخیز کی خواهد بود؟ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (۴۸) اگر راست می‌گویید.
ما یَنْظُرُونَ إِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً چشم نمیدارند مگر یک بانک، تَأْخُذُهُمْ وَ هُمْ یَخِصِّمُونَ (۴۹) که فرا گیرد ایشان را و ایشان با هم بر آویخته.
فَلا یَسْتَطِیعُونَ تَوْصِیَةً نه اندرزی توانند که کنند، وَ لا إِلی أَهْلِهِمْ یَرْجِعُونَ (۵۰) و نه توانند که با خاندان خویش آیند.
وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ و دردمند در صور، فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلی رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ (۵۱) ایشان از گورها بسوی خداوند خویش می‌پویند شتابان.
قالُوا یا وَیْلَنا گویند ای ویل و نفریغ و هلاک بر ما، مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا که بیدار کرد و بینگیخت ما را از این خوابگاه ما؟! هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ این آنست که رحمن وعده داده بود ما را، وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ (۵۲) و فرستادگان او راست گفتند.
إِنْ کانَتْ إِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً نبود مگر یک بانک، فَإِذا هُمْ جَمِیعٌ که ایشان را همه بهم، لَدَیْنا مُحْضَرُونَ (۵۳) نزدیک ما حاضر کردگان باشند.
فَالْیَوْمَ لا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً امروز بیداد نکنند بر هیچکس، وَ لا تُجْزَوْنَ إِلَّا ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۵۴) و پاداش ندهند شما را مگر آنچه میکردید.
برگردان به زبان ساده
قوله تعالی: أَ لَمْ یَرَوْا کَمْ أَهْلَکْنا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ نمی‌بینند که چند تباه کردیم پیش ازیشان گروه گروه، أَنَّهُمْ إِلَیْهِمْ لا یَرْجِعُونَ (۳۱) که کسی ازیشان باز نمی‌آید؟
هوش مصنوعی: آیا آنها نمی‌بینند که ما چه تعداد از افراد و گروه‌ها را قبل از خودشان هلاک کرده‌ایم؟ و اینکه هیچ‌کدام از آنها به سوی ما برنمی‌گردند؟
وَ إِنْ کُلٌّ و نیستند ایشان همه، لَمَّا جَمِیعٌ مگر همه بهم، لَدَیْنا مُحْضَرُونَ (۳۳) نزدیک ما حاضر کردگان.
هوش مصنوعی: همه آنها در مجموع حضور دارند و هیچ‌کدام از آنها غایب نیستند. آنها در نزد ما حاضر شده‌اند.
وَ آیَةٌ لَهُمُ و یک نشان الْأَرْضُ الْمَیْتَةُ أَحْیَیْناها زمین مرده است که بباران زنده گردانیم، وَ أَخْرَجْنا مِنْها حَبًّا و بیرون آریم ازین زمین دانه درودنی، فَمِنْهُ یَأْکُلُونَ (۳۳) تا از ان میخورند.
هوش مصنوعی: و یکی از نشانه‌های آنان زمین مرده‌ای است که آن را زنده کردیم، و از آن دانه‌ای بیرون آوردیم که از آن میخورند.
وَ جَعَلْنا فِیها جَنَّاتٍ و در ان زمین بوستانها کردیم و آفریدیم، مِنْ نَخِیلٍ وَ أَعْنابٍ ازین خرمابنان ورزان، وَ فَجَّرْنا فِیها مِنَ الْعُیُونِ (۳۴) و برگشادیم در ان زمین چشمه‌های روان.
هوش مصنوعی: و در آن زمین باغ‌هایی برپا کردیم، از درختان خرما و انگور، و چشمه‌های جاری را در آن زمین به وجود آوردیم.
لِیَأْکُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ تا میخورند از میوه‌های آن، وَ ما عَمِلَتْهُ أَیْدِیهِمْ و از آنچه ایشان کشتند و نشاندند، أَ فَلا یَشْکُرُونَ (۳۵) بآزادی نباشند و کردگار را نپرستند؟
هوش مصنوعی: تا از میوه‌های آن بخورند و از آنچه که دست‌های خود کشتند، آیا شکرگزاری نمی‌کنند و آیا نباید آزاد باشند و پروردگار را بندگی کنند؟
سُبْحانَ الَّذِی خَلَقَ الْأَزْواجَ کُلَّها پاکی و بی‌عیبی آن خدای را که بیافرید همه گونها را از آفریدگان جفت جفت، مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ از آنچه زمین میرویاند، وَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ و از تنهای مردمان و دیگر همه جانوران وَ مِمَّا لا یَعْلَمُونَ (۳۶) و از آنچه آفریدگان ندانند.
هوش مصنوعی: پاک است خدایی که همه چیز را جفت جفت آفرید، از آنچه زمین میرویاند و از خود انسان‌ها و دیگر موجودات و از آنچه که آفریدگان نمی‌دانند.
وَ آیَةٌ لَهُمُ و نشانی است ایشان را، اللَّیْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ این شب که می‌درکشیم ازو روز، فَإِذا هُمْ مُظْلِمُونَ (۳۷) تا ایشان در تاریکی میشوند.
هوش مصنوعی: و نشانهای برای آنها وجود دارد که شب، روز را از آن جدا می‌کند، و زمانی که این اتفاق می‌افتد، آنها در تاریکی قرار می‌گیرند.
وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَها و خورشید میرود آرامگاه خود را، ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ (۳۸) آن راست داشته و باز انداخته خدای توانای داناست.
هوش مصنوعی: خورشید به سمت آرامگاه و محل قرار خود حرکت می‌کند. این امر تقدیر و سرنوشت خداوند توانای دانا است که همه چیز را به دقت و نظم خاصی برقرار کرده است.
وَ الْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ و ماه اندازه کردیم آن را در رفتن منزلها در شبانروز، حَتَّی عادَ تا آن گه که باز گردد، کَالْعُرْجُونِ الْقَدِیمِ (۳۹) چون شاخ خرما بن یک ساله خشک.
هوش مصنوعی: ما ماه را به گونه‌ای تنظیم کرده‌یم که در طول شبانه‌روز در مراحل مشخصی حرکت کند، تا جایی که به وضعیتی باز گردد که شبیه به شاخ خشک یک درخت خرما باشد.
لَا الشَّمْسُ یَنْبَغِی لَها نه آفتاب را سزد، أَنْ تُدْرِکَ الْقَمَرَ که ماه را دریابد، وَ لَا اللَّیْلُ سابِقُ النَّهارِ و نه شب روز را کم آرد و عاجز، وَ کُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ (۴۰) و هر دو در فلک فراخ میروند.
هوش مصنوعی: نه آفتاب سزاوار است که ماه را درک کند و نه شب می‌تواند بر روز غالب آید و همه در مداری مشخص در حرکت‌اند.
وَ آیَةٌ لَهُمْ و نشانی است ایشان را، أَنَّا حَمَلْنا ذُرِّیَّتَهُمْ که ما برداشتیم پدران ایشان را که فرزندان را زادند، فِی الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ (۴۱) در آن کشتی گران بار پر کرده.
هوش مصنوعی: و نشانهای برای آنها این است که ما نسل‌های گذشته آنها را در کشتی پر از بار حمل کردیم.
وَ خَلَقْنا لَهُمْ و بیافریدیم ایشان را، مِنْ مِثْلِهِ از هم مانند کشتی نوح، ما یَرْکَبُونَ (۴۲) آنچه می‌برنشینند بران.
هوش مصنوعی: و برای آنها کشتی‌هایی شبیه به کشتی نوح آفریدیم تا بر آن سوار شوند.
وَ إِنْ نَشَأْ نُغْرِقْهُمْ و اگر خواهیم ایشان را در آب کنیم، فَلا صَرِیخَ لَهُمْ فریادرس نبود ایشان را، وَ لا هُمْ یُنْقَذُونَ (۴۳) و ایشان را نرهانند.
هوش مصنوعی: اگر بخواهیم، می‌توانیم آنها را در آب غرق کنیم و در آن صورت هیچکس به فریاد آنها نخواهد رسید و نجاتی برایشان نخواهد بود.
إِلَّا رَحْمَةً مِنَّا مگر بخشایشی از ما، وَ مَتاعاً إِلی حِینٍ (۴۴) و برخوردارییی تا فراسرانجام.
هوش مصنوعی: جز اینکه از جانب ما رحمت و بخشش باشد و بهره‌مندی تا زمان معین.
وَ إِذا قِیلَ لَهُمُ چون ایشان را گویند: اتَّقُوا ما بَیْنَ أَیْدِیکُمْ بپرهیزید از پاداش گناهان که کردید از پیش، وَ ما خَلْفَکُمْ و گناهان که خواهید کرد ازین پس لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ (۴۵) مگر ببخشایند بر شما.
هوش مصنوعی: وقتی به آنها گفته می‌شود که از کارهایی که در گذشته انجام داده‌اید و همچنین از کارهایی که در آینده انجام خواهید داد، بپرهیزید تا شاید مورد رحمت قرار بگیرید، جواب می‌دهند که امیدوارند بخشیده شوند.
وَ ما تَأْتِیهِمْ مِنْ آیَةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ نیاید بایشان هیچ نشانی از نشانهای خداوند ایشان، إِلَّا کانُوا عَنْها مُعْرِضِینَ (۴۶) مگر از ان روی گردانیده میباشند.
هوش مصنوعی: هیچ نشانی از نشانه‌های خداوند به سوی آنها نیامد، مگر اینکه از آن روی برگرداندند.
وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا و چون ایشان را گویند نفقه کنید بر درویشان، مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ از آنچه اللَّه شما را روزی داد، قالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِلَّذِینَ آمَنُوا ناگرویدگان ایشان گویند گرویدگان را: أَ نُطْعِمُ مَنْ لَوْ یَشاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ ما طعام دهیم کسی را که اگر اللَّه خواهد او را خود طعام دهد؟ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِی ضَلالٍ مُبِینٍ (۴۷) نیستید شما مگر در گمراهیی آشکارا.
هوش مصنوعی: وقتی به ایشان گفته می‌شود که باید از آنچه که خداوند به شما روزی داده، به نیازمندان کمک کنید، ناگرویدگان به گرویدگان میگویند: آیا ما باید به کسی غذا بدهیم که اگر خدا می‌خواست، خود او را سیر می‌کرد؟ شما تنها در گمراهی آشکاری هستید.
وَ یَقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ و میگویند این هنگام رستاخیز کی خواهد بود؟ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (۴۸) اگر راست می‌گویید.
هوش مصنوعی: آنها می‌پرسند: این وعده (رستاخیز) چه وقتی خواهد بود؟ اگر راست می‌گویید، بفرمایید.
ما یَنْظُرُونَ إِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً چشم نمیدارند مگر یک بانک، تَأْخُذُهُمْ وَ هُمْ یَخِصِّمُونَ (۴۹) که فرا گیرد ایشان را و ایشان با هم بر آویخته.
هوش مصنوعی: آنها منتظر چیزی جز یک صدا نیستند که ناگهان آنها را فراگیرد، در حالتی که مشغول گفت‌وگو هستند.
فَلا یَسْتَطِیعُونَ تَوْصِیَةً نه اندرزی توانند که کنند، وَ لا إِلی أَهْلِهِمْ یَرْجِعُونَ (۵۰) و نه توانند که با خاندان خویش آیند.
هوش مصنوعی: آنها قادر به نصیحت یا اندرز دادن نیستند و نمی‌توانند به خانواده‌های خود برگردند.
وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ و دردمند در صور، فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلی رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ (۵۱) ایشان از گورها بسوی خداوند خویش می‌پویند شتابان.
هوش مصنوعی: و در آن زمان که در صور دمیده می‌شود، انسان‌ها از گورها بیرون می‌آیند و به سمت پروردگارشان می‌شتابند.
قالُوا یا وَیْلَنا گویند ای ویل و نفریغ و هلاک بر ما، مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا که بیدار کرد و بینگیخت ما را از این خوابگاه ما؟! هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ این آنست که رحمن وعده داده بود ما را، وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ (۵۲) و فرستادگان او راست گفتند.
هوش مصنوعی: آنها میگویند: "وای بر ما! چه کسی ما را از خوابگاهمان بیدار کرد؟ این همان وعده‌ای است که رحمن به ما داده بود و فرستادگان او حقیقت را گفتند."
إِنْ کانَتْ إِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً نبود مگر یک بانک، فَإِذا هُمْ جَمِیعٌ که ایشان را همه بهم، لَدَیْنا مُحْضَرُونَ (۵۳) نزدیک ما حاضر کردگان باشند.
هوش مصنوعی: جز یک صدا چیز دیگری نبود، پس همگی آنها در نزد ما حاضر خواهند شد.
فَالْیَوْمَ لا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً امروز بیداد نکنند بر هیچکس، وَ لا تُجْزَوْنَ إِلَّا ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۵۴) و پاداش ندهند شما را مگر آنچه میکردید.
هوش مصنوعی: امروز هیچکس تحت ستم قرار نخواهد گرفت و تنها به آنچه انجام داده‌اید پاداش خواهید گرفت.
میبدی