این سوره سورة الملائکة خوانند از بهر آن که صفت خلقت فریشتگان جز درین سوره نیست در همه قرآن و در مکیّات شمرند که نزول همه بمکه بوده سه هزار و صد و سی حرف است و صد و نود و هفت کلمه و چهل و پنج آیت و درین سوره ناسخ و منسوخ نیست مگر یک آیت بقول بعضی مفسران معنی آن منسوخ است نه لفظ إِنَّا أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً و در فضیلت سوره ابیّ کعب روایت کند از مصطفی علیه الصلاة و السلام قال: من قرأ سورة الملائکة دعته یوم القیمة ثمانیة ابواب من الجنة ان ادخل من ای ابواب شئت.
الْحَمْدُ لِلَّهِ ای الشکر للَّه و المنّة للَّه.
قال النبی (ص): لیس شی‌ء احب الی اللَّه من الحمد و لذلک حمد نفسه لیقتدی به فی حمده
و قال (ص): الحمد رأس الشکر ما شکر اللَّه عبد لا یحمده.
قال بعض اهل العلم: الحمد نوع و الشّکر جنس فکل حمد شکر و لیس کل شکر حمدا و هو علی ثلث منازل: شکر القلب و هو الاعتقاد بان اللَّه تعالی ولی النّعم فذلک قوله: وَ ما بِکُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ و شکر اللسان و هو اظهار النّعمة بالذّکر لها و الثّناء علی مسدیها فذلک قوله: وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ و هو رأس الشکر المذکور فی الحدیث و شکر العمل و هو آداب النفس بالطّاعة فذلک قوله: اعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُکْراً.
قوله: فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ یعنی جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و ملک الموت و الحفظة و یقال لم ینزل اسرافیل علی نبیّ الّا علی محمد نزل فاخبره بما هو کائن الی یوم القیمة ثمّ عرج و روی انّ رسول اللَّه (ص) سأل جبرئیل علیه السلام ان یتراءی له؟ فی صورته فقال له جبرئیل: انّک لن تطیق ذلک، قال انّی احبّ ان تفعل فخرج رسول اللَّه (ص) الی المصلّی فی لیلة مقمرة فاتاه جبرئیل فی صورته فغشی علی رسول اللَّه (ص) حین رآه ثمّ افاق و جبرئیل مسنده واضعا احدی یدیه علی صدره و الأخری بین کتفیه فقال رسول اللَّه (ص): سبحان اللَّه ما کنت اری شیئا من الخلق هکذا فقال جبرئیل فکیف لو رایت اسرافیل انّ له لاثنی عشر جناحا جناح منها بالمشرق و جناح بالمغرب و انّ العرش لعلی کاهله و انّه لیتضاک الاحایین لعظمة اللَّه عز و جل حتی یعود مثل الوضع.
قوله: مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ کقوله عز و جل. فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ یعنی اثنین اثنین و ثلاثة ثلاثة و اربعة و الفتح فی ثلاث و رباع لانّها معدولتان عن ثلاثة ثلاثة و اربعة اربعة و هما و مثنی فی موضع خفض لأنّهما نعوت اجنحة و قوله: مَثْنی وَ فُرادی فی سورة سبا فی موضع النصب علی الحال تقول: دخلوا احاد احاد و ثناء و ثلاث و رباع کذلک الی العشرة. أُولِی أَجْنِحَةٍ اولوا جمع ذووا و لات جمع ذات یقال رجل ذو قوّة و رجال اولو قوّة و امرأة ذات حمل و نساء اولات حمل و یقال ایضا رجل ذو قوّة و رجال ذوو قوی و امراة ذات حمل و نساء ذوات احمال، یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ای فی خلق الملائکة ما یشاء وردت فی عجائب صور الملائکة اخبار یقال انّ حملة العرش لهم قرون و هم فی صورة الاوعال و فی الخبر انّ فی السماء ملائکة نصفهم ثلج و نصفهم نور و ملائکة نصفهم ثلج و نصفهم نار تسبیحهم: یا من یؤلّف بین الثّلج و النّار الّف بین قلوب المؤمنین و قیل: لم یجمع اللَّه عز و جل فی الارض لشی‌ء من خلقه بین الاجنحة و القرون و الخراطیم و القوالم الّا لا ضعف خلقه و هو البعوض و قال الزهریّ فی قوله: یزید فی الخلق ما یشاء و هو الصوت الحسن و روی فی بعض الاخبار انّ النّبی (ص) قال: زینوا القرآن باصواتکم و هذه الرّوایة ان صحّت فمعناه: زیّنوا اصواتکم بالقرآن فقدم الاصوات علی مذهبهم فی قلب الکلام کقول العرب: عرضت الناقة علی الحوض، ای عرضت الحوض علی النّاقة و قال الشّاعر:
کانت عقوبة ما فعلت کما
کان الزّناء عقوبة الرّجم
و المعنی: کان الرّجم عقوبة الزنا و روی عن شعبة قال: نهانی ایوب ان احدّث «زیّنوا القرآن باصواتکم» قال لان فیه اثبات مذهب من یقول باللّفظ و جلّ کلام الخالق ان یزیّنه صوت مخلوق بل هو بالتّزیین لغیره و التحسین له اولی قال و الصّحیح ما روی عبد الرزاق عن معمر عن منصور عن طلحة عن عبد الرحمن بن عوسجة عن البراء بن عازب انّ رسول اللَّه (ص) قال: «زیّنوا اصواتکم بالقرآن» و هکذا رواه سهیل بن ابی صالح عن ابیه عن ابی هریرة بتقدیم الاصوات علی القرآن
و المعنی اشغلوا اصواتکم بالقرآن و الهجوا بقراءته و اتخذوه زینة و شعارا و لم یرد تطریب الصوت به اذ لیس هذا فی وسع کل احد و عن عبد اللَّه بن کعب عن ابیه انّ اسید بن خضیر کان رجلا حسن الصوت بالقرآن و انّه اتی النّبی (ص) فقال: بینا انا اقراء علی ظهر بیتی و المرأة فی الحجرة و الفرس مربوط اذ غشیتنی مثل السحابة فخشیت ان ینفر الفرس فتفزع المرأة فتسقط فانصرفت فقال النّبی (ص): اقرأ اسید فانّ ذاک ملک استمع القرآن.
و عن عبد الرحمن بن السائب قال: قدم علینا سعد بن مالک بعد ما کف بصره و اتیته مسلما علیه فقال مرحبا بابن اخی بلغنی انک حسن الصوت بالقرآن سمعت رسول اللَّه (ص) یقول انّ هذا القرآن نزل بحزن و کآبة فاذا قرأتموه فابکوا فان لم تبکوا فتباکوا و تغنّوا به فمن لم یتغنّ به فلیس منّا»
قال الشافعی (رض): معنی التغنّی تحسین الصّوت کیف ما قدر حدرا و تحزینا لم یکن فیه زیادة فی هجاء الحروف حتی یحول بذلک معنی الحروف و قیل «یزید فی الخلق ما یشاء» یعنی الخط الحسن و فی الخبر عن رسول اللَّه (ص) قال: «الخط الحسن یزید الحق وضحا» و قال قتادة هو الملاحة فی العینین و الفصاحة فی المنطق و و قیل: جمال الصّورة و کمال السیرة و هو الخلق الحسن. «إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ» من الزّیادة و النّقصان.
«ما یَفْتَحِ اللَّهُ» جزم الحاء للشرط و کذلک قوله «وَ ما یُمْسِکْ» اسکان الکاف للشرط و معنی الفتح ها هنا الارسال یعنی: ما یرسل اللَّه للناس من رحمة مطر و رزق و عافیه «فَلا مُمْسِکَ لَها» ای لا یستطیع احد حبسها و منعها، «وَ ما یُمْسِکْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ» ای من بعد امساکه «وَ هُوَ الْعَزِیزُ» فیما امسک «الْحَکِیمُ» فیما ارسل. و قیل: الفتح ضربان: فتح الهی و هو النّصرة بالوصول الی العلوم و الهدایات الّتی هی ذریعة الی الثواب و المقامات المحمودة فذلک قوله: إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً و قوله: فَعَسَی اللَّهُ أَنْ یَأْتِیَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ و الثانی فتح دنیوی و هو النّصرة فی الوصول الی اللّذات البدنیّة و ذلک قوله ما یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ و قوله: لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ.
قوله: یا أَیُّهَا النَّاسُ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ و هی ثلاثة اضرب: نعمة خارجة کالمال و الجاه، و نعمة بدنیّة کالصحة و القوة، و نعمة نفسیّة کالعقل و الفطنة، فاذکروها بالشکر لها و الثناء علی معطیها. هَلْ مِنْ خالِقٍ غَیْرُ اللَّهِ قرأ حمزة و الکسائی «غیر» بالخفض الباقون بالرفع «یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» یعنی المطر و النبّات، تاویل الآیة: انّ من لا یقدر علی الخلق لا یقدر علی الرزق. لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ؟
تصرفون عن الحق.
وَ إِنْ یُکَذِّبُوکَ فَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ یعزّی اللَّه عزّ و جل نبیّه علیه السلام وَ إِلَی اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ یعنی الی مراده.
یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ ای کائن لا شک فیه و هی الساعة آتیة لا ریب فیها، فَلا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ لا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ یعنی الشّیطان و الدّنیا، و فی بعض الآثار: یا بن آدم لا یغرنک طول المهلة فانما یعجل بالاخذ من یخاف الفوت، و قرئ فی الشواذّ: «الغرور» بضمّ الغین و له معنیان: احدهما المصدر و الثانی الجمع تقول غارّ و غرور مثل قاعد و قعود و جالس و جلوس و راقد و رقود و هی الشّیطان و الدّنیا و القرین السوء، قال امیر المؤمنین علی (ع): «الدنیا تضرّ و تغرّ و تمرّ».
«إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ» یعنی فی الدّین «فاتخذوه عدوّا» ای عادوه و حاربوه و لا تطیعوه، «إِنَّما یَدْعُوا حِزْبَهُ» اشیاعه و اولیاءه، «لِیَکُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعِیرِ» ای لیسوقهم الی النّار فهذه عداوته، ثم بین حال موافقیه و مخالفیه فقال: «الَّذِینَ کَفَرُوا» یعنی بمحمد و القرآن، «لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ» غلیظ، «وَ الَّذِینَ آمَنُوا» بمحمد و القرآن «وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» الطاعات فیما بینهم و بین ربّهم «لَهُمْ مَغْفِرَةٌ» لذنوبهم «وَ أَجْرٌ کَبِیرٌ» تواب عظیم فی الجنّة.
«أَ فَمَنْ زُیِّنَ لَهُ» ای شبّه و موّه علیه و حسّن له، «سُوءُ عَمَلِهِ» و قبیح فعله، «فَرَآهُ حَسَناً» هذا کلام جوابه محذوف تأویل جوابه: هو کمن لم یزیّن له سوء عمله و رأی الحقّ حقّا و الباطل باطلا. این آیه در شأن بو بکر صدیق فرو آمد و بو جهل هشام، بو جهل است که کفر و شرک و فعل بد او برو آراستند تا آن را نیکو دید و بر پی آن ایستاد و راه حق بگذاشت و شیطان را طاعت داشت و خذلان حق بدو رسید، و بو بکر صدیق توفیق یافت تا حق از باطل بشناخت و بر پی حق رفت و باطل بگذاشت، رب العالمین گفت: ایشان کی برابر باشند یکی کشته خذلان و دلش نهبه شیطان و آن دیگر آراسته توفیق و دلش حرم رحمن، بو بکر بحکم لطف ازل نواخته و علّت نه، بو جهل بحکم عدل رانده و حیلت نه، اینست که رب العزة گفت: فَإِنَّ اللَّهَ یُضِلُّ مَنْ یَشاءُ وَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ اللَّه آن را که خواهد بیراه کند و آن را که خواهد راه نماید، ای محمد تو بر کفر ایشان و هلاک ایشان غم مخور فَلا تَذْهَبْ نَفْسُکَ عَلَیْهِمْ حَسَراتٍ یعنی فلا تذهبنّ تتحسّر علیهم، تو مشو که بر ایشان نفریغها خوری. و بر قراءت جعفر. «فَلا تَذْهَبْ نَفْسُکَ عَلَیْهِمْ حَسَراتٍ» جان خویش در سر نفریغ بر ایشان مکن، جان خویش در سر زحیر خوردن بر ایشان مکن، همانست که گفت: لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلَّا یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ و محتمل است که که فَلا تَذْهَبْ نَفْسُکَ جواب «أ فمن زیّن» باشد یعنی: أ فمن زّین له سوء عمله فاضلّه اللَّه تتحسّر علیه؟. و قیل: فیه تقدیم و تأخیر مجازه: أ فمن زیّن له سوء عمله فرآه حسنا فلا تذهب نفسک علیهم حسرات فانّ اللَّه یضلّ من یشاء و یهدی من یشاء، «إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِما یَصْنَعُونَ » اللَّه میداند که ایشان در کار محمد (ص) چه مکر میسازند در دار الندوه، و ایشان را بسزای ایشان عقوبت کند.
اللَّهُ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیاحَ ارسال در قرآن بدو معنی است: یکی بمعنی فرستادن کقوله: أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً، و یکی بمعنی فرو گشادن کقوله: أَرْسَلَ الرِّیاحَ اللَّه است که فرو گشاید بتقدیر و تدبیر خویش بهنگام دربایست و باندازه بایست بادهای مختلف از مخارج مختلف، یکی از ان بادها آنست که میغ فراهم آرد چنانک گفت: «فَتُثِیرُ سَحاباً» السحاب هو جسم یملأه اللَّه ماء کما شاء. و قیل: هو بخار یرتفع من البحار و الارض فیصیب الجبال فیستمسک یناله البرد فیصیر ماء و ینزل، فَسُقْناهُ إِلی بَلَدٍ مَیِّتٍ فَأَحْیَیْنا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها کَذلِکَ النُّشُورُ من القبور.
عن ابی رزین قال: قلت: یا رسول اللَّه کیف یحیی اللَّه الموتی و ما آیة ذلک فی خلقه؟ فقال: هل مررت بوادی اهلک محلا ثمّ مررت بها تهتز خضراء؟ قلت: نعم. قال: کذلک یحیی اللَّه الموتی و ذلک آیاته فی خلقه.
مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعِزَّةَ یعنی: من کان یریدان یعلم لمن العزّة؟ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعاً سبب نزول این آیه آن بود که کافران بتان را می‌پرستیدند و بآن پرستش عزّ خود میخواستند و ازیشان عزّت طلب میکردند چنانک رب العزة گفت: أَ یَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِیعاً عزّت بحقیقت همه خدایراست و هر که خواهد که در دو جهان عزیز گردد تا خدای را فرمان بردار بود فانّما ینال ما عند اللَّه بطاعته و اثبت العزّ فی آیة اخری للَّه و لرسوله و للمؤمنین و قال هاهنا: فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعاً وجه الجمع بینهما انّ عزّ الرّبوبیّه و الالهیّة للَّه وصفا و عزّ الرسول و عزّ المؤمنین له فعلا و منّة و فضلا فاذا للَّه العزّة جمیعا.
إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ یعنی لا اله الا اللَّه و کلّ ذکر مرضی للَّه سبحانه و تعالی.
روی ابو هریرة عن النبی (ص) فی قوله عز و جل: إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ، قال: هو قول الرّجل سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر اذا قالها العبد عرج بها ملک الی السماء فحیّا بها وجه الرّحمن عز و جل، فاذا لم یکن عمل صالح لم تقبل منه.
قال الحسن و قتادة: الکلم الطیب ذکر اللَّه و العمل الصالح اداء فرائضه فمن ذکر اللَّه و لم یود فرائضه ردّ قوله علی عمله. و فی الخبر: لیس الایمان بالتمنّی و لا بالتحلّی و لکن ما وقر فی القلب و صدّقه العمل فمن قال حسنا و عمل غیر صالح ردّ اللَّه علیه قوله و من قال حسنا و عمل صالحا رفعه العمل ذلک بانّ اللَّه یقول إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ و دلیل هذا التأویل قوله (ص): «لا یقبل اللَّه قولا الّا بعمل و لا یقبل قولا و عملا الّا بنیّة» و جاء فی الخبر: «طلب الجنّة بلا عمل ذنب من الذنوب» و قیل: «یرفعه» ای یجعله رفیعا ذا قدر و قیمة مثل ثوب رفیع و مرتفع و قیل: الهاء کنایة عن العمل و الرّفع من صفة اللَّه عز و جل، ای یرفعه اللَّه وَ الَّذِینَ یَمْکُرُونَ السَّیِّئاتِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ، قال ابو العالیة: یعنی الذین مکروا برسول اللَّه فی دار الندوة و قال الکلبی: یعملون السیئات فی الدّنیا و هم اهل الرّیاء و قال ابن عباس و مجاهد: هم اصحاب الزّنا. و قیل: نزلت فی المشرکین ابی جهل و ذویه «وَ مَکْرُ أُولئِکَ هُوَ یَبُورُ» ای یکسد و یفسد و یضمحل «کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی شاکِلَتِهِ» فللمکر النّیّی‌ء قوم أشقیاء و للکلم الطّیّب و العمل الصّالح قوم سعداء، یقال: رجل بور و قوم بور ای هلکی و البوار و الکساد، و فی الحدیث: «نعوذ باللّه من بوار الایم».
وَ اللَّهُ خَلَقَکُمْ مِنْ تُرابٍ یعنی آدم «ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ» یعنی ذرّیته، ثُمَّ جَعَلَکُمْ أَزْواجاً ای اصنافا، «وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثی» دخلت «من» للتأکید، و «لا تَضَعُ» حملها لتمام و غیر تمام، «إِلَّا بِعِلْمِهِ وَ ما یُعَمَّرُ مِنْ مُعَمَّرٍ» ای من طویل عمر، «وَ لا یُنْقَصُ مِنْ عُمُرِهِ» یعنی و لا ینقص عمر هذا فیجعل اقلّ من عمر الآخر، «إِلَّا فِی کِتابٍ» ای مکتوب «مبین» فی لوح محفوظ. قیل هو مکتوب فی اول الکتاب عمره کذا و کذا سنة ثم یکتب اسفل من ذلک ذهب یوم ذهب یومان ذهب ثلاثة ایّام حتی ینقطع عمره «إِنَّ ذلِکَ» ای حفظ ذلک «عَلَی اللَّهِ یَسِیرٌ».
برگردان به زبان ساده
این سوره سورة الملائکة خوانند از بهر آن که صفت خلقت فریشتگان جز درین سوره نیست در همه قرآن و در مکیّات شمرند که نزول همه بمکه بوده سه هزار و صد و سی حرف است و صد و نود و هفت کلمه و چهل و پنج آیت و درین سوره ناسخ و منسوخ نیست مگر یک آیت بقول بعضی مفسران معنی آن منسوخ است نه لفظ إِنَّا أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً و در فضیلت سوره ابیّ کعب روایت کند از مصطفی علیه الصلاة و السلام قال: من قرأ سورة الملائکة دعته یوم القیمة ثمانیة ابواب من الجنة ان ادخل من ای ابواب شئت.
هوش مصنوعی: این سوره به نام سوره ملائکه شناخته می‌شود زیرا تنها در این سوره به وصف خلقت فرشتگان پرداخته شده و در سایر قسمت‌های قرآن چنین مواردی وجود ندارد. این سوره جزء مکیات به شمار می‌آید و همه آن در مکه نازل شده است. تعداد حروف آن سه هزار و صد و سی، تعداد کلمات آن صد و نود و هفت و تعداد آیات آن چهل و پنج است. در این سوره هیچ آیه‌ای نسخ نشده است، جز یک آیه که به گفته برخی مفسران، معنی آن منسوخ است و نه لفظ آن، که به آیه «إِنَّا أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً» مربوط می‌شود. در خصوص فضیلت این سوره، از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که فرمودند: کسی که سوره ملائکه را بخواند، در روز قیامت هشت در از بهشت به او دعوت می‌شود و می‌تواند از هر یک که بخواهد وارد شود.
الْحَمْدُ لِلَّهِ ای الشکر للَّه و المنّة للَّه.
هوش مصنوعی: ستایش خاص خداوند است و سپاسگزاری و نعمت از سوی او.
قال النبی (ص): لیس شی‌ء احب الی اللَّه من الحمد و لذلک حمد نفسه لیقتدی به فی حمده
هوش مصنوعی: پیامبر (ص) فرمودند: هیچ چیز نزد خداوند محبوب‌تر از حمد و ستایش نیست و به همین دلیل، خداوند خود را ستایش کرده تا بندگانش از او در حمد و ستایش پیروی کنند.
و قال (ص): الحمد رأس الشکر ما شکر اللَّه عبد لا یحمده.
هوش مصنوعی: حضرت صادق (ع) فرمودند: شکرگزاری به حق، آغازگری از شکر است و هیچ بنده‌ای نمی‌تواند به درستی شکر خدا را بجا آورد مگر اینکه او را ستایش کند.
قال بعض اهل العلم: الحمد نوع و الشّکر جنس فکل حمد شکر و لیس کل شکر حمدا و هو علی ثلث منازل: شکر القلب و هو الاعتقاد بان اللَّه تعالی ولی النّعم فذلک قوله: وَ ما بِکُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ و شکر اللسان و هو اظهار النّعمة بالذّکر لها و الثّناء علی مسدیها فذلک قوله: وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ و هو رأس الشکر المذکور فی الحدیث و شکر العمل و هو آداب النفس بالطّاعة فذلک قوله: اعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُکْراً.
هوش مصنوعی: برخی از اهل علم گفته‌اند: حمد یک نوع است و شکر یک جنس. هر حمدی شکر است، اما هر شکر، حمد نیست. شکر دارای سه مرتبه است:
1. شکر قلب: این اعتقاد است که خداوند، ولی نعمت ماست. برای مثال، در قرآن آمده است: "و ما به شما از نعمت است، پس از سوی خداست."
2. شکر زبان: این به معنای بیان نعمت‌ها و ستایش کسی است که این نعمت‌ها را به ما اعطا کرده است. در قرآن آمده: "و اما به نعمت پروردگارت، سخن بگو."
3. شکر عمل: این به آداب روح واحدی از طریق فرمانبری از خدا مربوط می‌شود. به عنوان نمونه، در قرآن آمده: "ای خانواده داوود، شکر کنید."
قوله: فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ یعنی جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و ملک الموت و الحفظة و یقال لم ینزل اسرافیل علی نبیّ الّا علی محمد نزل فاخبره بما هو کائن الی یوم القیمة ثمّ عرج و روی انّ رسول اللَّه (ص) سأل جبرئیل علیه السلام ان یتراءی له؟ فی صورته فقال له جبرئیل: انّک لن تطیق ذلک، قال انّی احبّ ان تفعل فخرج رسول اللَّه (ص) الی المصلّی فی لیلة مقمرة فاتاه جبرئیل فی صورته فغشی علی رسول اللَّه (ص) حین رآه ثمّ افاق و جبرئیل مسنده واضعا احدی یدیه علی صدره و الأخری بین کتفیه فقال رسول اللَّه (ص): سبحان اللَّه ما کنت اری شیئا من الخلق هکذا فقال جبرئیل فکیف لو رایت اسرافیل انّ له لاثنی عشر جناحا جناح منها بالمشرق و جناح بالمغرب و انّ العرش لعلی کاهله و انّه لیتضاک الاحایین لعظمة اللَّه عز و جل حتی یعود مثل الوضع.
هوش مصنوعی: خداوند که آسمان‌ها و زمین را آفرید، فرشتگان را به عنوان پیامبران خود قرار داد و آنها دارای بال‌هایی هستند. از جمله این فرشتگان جبرئیل، میکائیل، اسرافیل، ملک‌الموت و نگهبانان هستند. گفته شده که اسرافیل هیچ‌گاه بر هیچ پیامبری نازل نشده، جز بر محمد (ص) و به او از وقایع تا روز قیامت خبر داده است. سپس به آسمان صعود کرد. روایت شده که رسول خدا (ص) از جبرئیل خواست که خود را به او نشان دهد. جبرئیل به او پاسخ داد که تو نمی‌توانی آن را تحمل کنی، اما رسول خدا گفت که دوست دارم این اتفاق بیفتد. در یک شب ماه کامل، رسول خدا به محل نماز رفت و جبرئیل به شکل خود بر او ظاهر شد. هنگامی که رسول خدا او را دید به حال بی‌هوشی افتاد، اما سپس به هوش آمد و دید که جبرئیل در کنار او نشسته و یکی از دستانش بر سینه‌اش و دیگری میان دو کتفش قرار دارد. رسول خدا گفت: سبحان الله، من هرگز چیزی از مخلوقات را این‌گونه ندیده‌ام. جبرئیل پاسخ داد که اگر اسرافیل را ببینی، متوجه می‌شوی که او دوازده بال دارد، یک بالش به سمت شرق و یک بالش به سمت غرب است و عرش بر دوش اوست و او به خاطر عظمت خداوند گاهی آن‌چنان فشرده می‌شود که به حالت اولش برمی‌گردد.
قوله: مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ کقوله عز و جل. فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ یعنی اثنین اثنین و ثلاثة ثلاثة و اربعة و الفتح فی ثلاث و رباع لانّها معدولتان عن ثلاثة ثلاثة و اربعة اربعة و هما و مثنی فی موضع خفض لأنّهما نعوت اجنحة و قوله: مَثْنی وَ فُرادی فی سورة سبا فی موضع النصب علی الحال تقول: دخلوا احاد احاد و ثناء و ثلاث و رباع کذلک الی العشرة. أُولِی أَجْنِحَةٍ اولوا جمع ذووا و لات جمع ذات یقال رجل ذو قوّة و رجال اولو قوّة و امرأة ذات حمل و نساء اولات حمل و یقال ایضا رجل ذو قوّة و رجال ذوو قوی و امراة ذات حمل و نساء ذوات احمال، یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ای فی خلق الملائکة ما یشاء وردت فی عجائب صور الملائکة اخبار یقال انّ حملة العرش لهم قرون و هم فی صورة الاوعال و فی الخبر انّ فی السماء ملائکة نصفهم ثلج و نصفهم نور و ملائکة نصفهم ثلج و نصفهم نار تسبیحهم: یا من یؤلّف بین الثّلج و النّار الّف بین قلوب المؤمنین و قیل: لم یجمع اللَّه عز و جل فی الارض لشی‌ء من خلقه بین الاجنحة و القرون و الخراطیم و القوالم الّا لا ضعف خلقه و هو البعوض و قال الزهریّ فی قوله: یزید فی الخلق ما یشاء و هو الصوت الحسن و روی فی بعض الاخبار انّ النّبی (ص) قال: زینوا القرآن باصواتکم و هذه الرّوایة ان صحّت فمعناه: زیّنوا اصواتکم بالقرآن فقدم الاصوات علی مذهبهم فی قلب الکلام کقول العرب: عرضت الناقة علی الحوض، ای عرضت الحوض علی النّاقة و قال الشّاعر:
هوش مصنوعی: در این متن درباره ازدواج و تعداد همسران صحبت شده است. ذکر شده که افراد می‌توانند با زنان به صورت دو نفر، سه نفر یا چهار نفر ازدواج کنند، که این به معنی این است که می‌توانند دو به دو، سه به سه و چهار به چهار ازدواج کنند. همچنین به واژه‌هایی مانند "اجنحه" و "أولی" اشاره شده که مفاهیم خاصی را منتقل می‌کنند. در ادامه، به ویژگی‌های خاص موجودات فرشته مانند قرن‌ها و تصاویر آنها اشاره شده و بحث در مورد ترکیب‌های عجیب در آفرینش ملائکه مطرح شده است. در انتها، به اهمیت زیبایی صداها در قرائت قرآن نیز اشاره شده و توصیه شده که افراد صدای خود را با قرآن زینت دهند.
کانت عقوبة ما فعلت کما
کان الزّناء عقوبة الرّجم
هوش مصنوعی: کیفر آنچه انجام دادی مانند کیفر زنا، سنگسار است.
و المعنی: کان الرّجم عقوبة الزنا و روی عن شعبة قال: نهانی ایوب ان احدّث «زیّنوا القرآن باصواتکم» قال لان فیه اثبات مذهب من یقول باللّفظ و جلّ کلام الخالق ان یزیّنه صوت مخلوق بل هو بالتّزیین لغیره و التحسین له اولی قال و الصّحیح ما روی عبد الرزاق عن معمر عن منصور عن طلحة عن عبد الرحمن بن عوسجة عن البراء بن عازب انّ رسول اللَّه (ص) قال: «زیّنوا اصواتکم بالقرآن» و هکذا رواه سهیل بن ابی صالح عن ابیه عن ابی هریرة بتقدیم الاصوات علی القرآن
هوش مصنوعی: رجم به عنوان مجازاتی برای زنا شناخته می‌شود. شعبة نقل کرده است که ایوب به من توصیه کرد که در مورد جمله «زیّنوا القرآن باصواتکم» صحبت نکنم، زیرا این جمله تأیید کننده نظریه‌ای است که می‌گوید قرآن باید با صداهای خلقی تزیین شود و کلام خداوند هیچ نیازی به تزیین با صداهای مخلوق ندارد. بلکه تزیین باید به خاطر خود قرآن و برای زیبایی آن انجام شود. در این باره روایت صحیحی وجود دارد که از عبد الرزاق نقل شده که رسول خدا (ص) فرمودند: «صدای خود را با قرآن زیبا کنید» و همچنین این نقل از ابوهریره نیز آمده است که تأکید بر اهمیت صداها پیش از قرآن دارد.
و المعنی اشغلوا اصواتکم بالقرآن و الهجوا بقراءته و اتخذوه زینة و شعارا و لم یرد تطریب الصوت به اذ لیس هذا فی وسع کل احد و عن عبد اللَّه بن کعب عن ابیه انّ اسید بن خضیر کان رجلا حسن الصوت بالقرآن و انّه اتی النّبی (ص) فقال: بینا انا اقراء علی ظهر بیتی و المرأة فی الحجرة و الفرس مربوط اذ غشیتنی مثل السحابة فخشیت ان ینفر الفرس فتفزع المرأة فتسقط فانصرفت فقال النّبی (ص): اقرأ اسید فانّ ذاک ملک استمع القرآن.
هوش مصنوعی: صداهایتان را با قرآن پر کنید و با خواندن آن مشغول شوید و آن را به عنوان زینت و نشانه خود انتخاب کنید. و در اینجا هدف این نیست که صدا را به نحوی خوشایند و طرب‌انگیز بسازید، زیرا این کار برای هر کسی ممکن نیست. درباره عبد اللَّه بن کعب از پدرش نقل شده که اسید بن خضیر مردی با صدای زیبا در قرآن بود. او به نزد پیامبر (ص) آمد و گفت: وقتی که داشتم بر بام خانه‌ام قرآن می‌خواندم و زنم در اتاق بود و اسب هم بسته بود، ناگهان چیزی مثل ابر مرا پوشاند و ترسیدم که اسب بترسد و زنم ناراحت شود و بیفتد، بنابراین برگشتم. پیامبر (ص) گفت: «بخوان اسید، زیرا آن یک فرشته است که قرآن را می‌شنود.»
و عن عبد الرحمن بن السائب قال: قدم علینا سعد بن مالک بعد ما کف بصره و اتیته مسلما علیه فقال مرحبا بابن اخی بلغنی انک حسن الصوت بالقرآن سمعت رسول اللَّه (ص) یقول انّ هذا القرآن نزل بحزن و کآبة فاذا قرأتموه فابکوا فان لم تبکوا فتباکوا و تغنّوا به فمن لم یتغنّ به فلیس منّا»
هوش مصنوعی: عبد الرحمن بن السائب نقل می‌کند که سعد بن مالک بعد از آنکه بینایی‌اش را از دست داد، به دیدن ما آمد و من به او سلام کردم. او به من خوش‌آمد گفت و گفت که به من رسیده است که صدای زیبایی در قرآن داری. او ادامه داد که پیامبر (ص) فرموده‌اند: "این قرآن با حزن و افسردگی نازل شده است، پس وقتی آن را می‌خوانید، بگریید؛ و اگر نتوانستید گریه کنید، خود را به گریه بیندازید و با آن آواز خوانی کنید. کسانی که با قرآن آواز نخوانند، از ما نیستند."
قال الشافعی (رض): معنی التغنّی تحسین الصّوت کیف ما قدر حدرا و تحزینا لم یکن فیه زیادة فی هجاء الحروف حتی یحول بذلک معنی الحروف و قیل «یزید فی الخلق ما یشاء» یعنی الخط الحسن و فی الخبر عن رسول اللَّه (ص) قال: «الخط الحسن یزید الحق وضحا» و قال قتادة هو الملاحة فی العینین و الفصاحة فی المنطق و و قیل: جمال الصّورة و کمال السیرة و هو الخلق الحسن. «إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ» من الزّیادة و النّقصان.
هوش مصنوعی: امام شافعی (رحمت الله علیه) گفتند: معنای "تغنّی" بهبود صدا است، به هر صورت که ممکن باشد، بدون اینکه در هجای حروف تغییر ایجاد کند و معنا را تغییر دهد. همچنین گفته شده که "خداوند به هر چیزی که اراده کند می‌افزاید" که منظور خط زیبا است. در روایتی از رسول الله (ص) آمده است: "خط زیبا حق را روشن‌تر می‌کند". قتاده هم گفته است که ملاحت در چشم‌ها و فصاحت در سخن بیانگر زیبایی است. همچنین زیبایی ظاهری و کمال سیرت می‌تواند به عنوان خلق و خوی نیکو تعبیر شود. "همانا خداوند بر هر چیزی قادر است" یعنی در افزایش و کاهش.
«ما یَفْتَحِ اللَّهُ» جزم الحاء للشرط و کذلک قوله «وَ ما یُمْسِکْ» اسکان الکاف للشرط و معنی الفتح ها هنا الارسال یعنی: ما یرسل اللَّه للناس من رحمة مطر و رزق و عافیه «فَلا مُمْسِکَ لَها» ای لا یستطیع احد حبسها و منعها، «وَ ما یُمْسِکْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ» ای من بعد امساکه «وَ هُوَ الْعَزِیزُ» فیما امسک «الْحَکِیمُ» فیما ارسل. و قیل: الفتح ضربان: فتح الهی و هو النّصرة بالوصول الی العلوم و الهدایات الّتی هی ذریعة الی الثواب و المقامات المحمودة فذلک قوله: إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً و قوله: فَعَسَی اللَّهُ أَنْ یَأْتِیَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ و الثانی فتح دنیوی و هو النّصرة فی الوصول الی اللّذات البدنیّة و ذلک قوله ما یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ و قوله: لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ.
هوش مصنوعی: خداوند هرچه را که برای مردم بگشاید، هیچ‌کس نمی‌تواند آن را ببندد و اگر چیزی را هم نگه دارد، هیچ‌کس نمی‌تواند آن را بگشاید. او در امساک خود عزیز است و در ارسال نعمات حکیم. برخی گفته‌اند که گشایش دو نوع است: یکی گشایش الهی که دارنده‌ی نصرت و دستیابی به علم و هدایت‌های ضروری برای رسیدن به پاداش و مقام‌های بلند است. دیگری گشایش دنیوی است که نصرت در دستیابی به لذت‌های مادی را شامل می‌شود.
قوله: یا أَیُّهَا النَّاسُ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ و هی ثلاثة اضرب: نعمة خارجة کالمال و الجاه، و نعمة بدنیّة کالصحة و القوة، و نعمة نفسیّة کالعقل و الفطنة، فاذکروها بالشکر لها و الثناء علی معطیها. هَلْ مِنْ خالِقٍ غَیْرُ اللَّهِ قرأ حمزة و الکسائی «غیر» بالخفض الباقون بالرفع «یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» یعنی المطر و النبّات، تاویل الآیة: انّ من لا یقدر علی الخلق لا یقدر علی الرزق. لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ؟
هوش مصنوعی: ای مردم، نعمت‌های خداوند را فراموش نکنید که شامل سه نوع است: نعمت‌های مادی مانند ثروت و مقام، نعمت‌های جسمانی مانند سلامتی و قدرت، و نعمت‌های روحی مانند عقل و درک. شایسته است که شکرگزار این نعمت‌ها باشید و بر دهنده آنها ستایش کنید. آیا غیر از خداوند خالقی وجود دارد؟ برخی مانند حمزه و کسایی «غیر» را به صورت خفض خوانده‌اند و دیگران به صورت رفع. در اینجا سخن از روزی دادن خداوند از آسمان و زمین است، مانند باران و محصولات کشاورزی. مفهوم این آیه این است که کسی که قادر به آفرینش نیست، قادر به رزق دادن نیز نخواهد بود. هیچ معبودی جز او نیست، پس چرا از حقایق منحرف می‌شوید؟
تصرفون عن الحق.
هوش مصنوعی: شما از حقیقت دور می‌شوید.
وَ إِنْ یُکَذِّبُوکَ فَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ یعزّی اللَّه عزّ و جل نبیّه علیه السلام وَ إِلَی اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ یعنی الی مراده.
هوش مصنوعی: اگر تو را تکذیب کنند، بدان که پیامبران پیش از تو نیز تکذیب شده‌اند. خداوند عز و جل پیامبرش را تسلی می‌دهد و به او می‌فرماید که تمام امور به سوی خداوند بازمی‌گردد، یعنی به خواسته و اراده او.
یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ ای کائن لا شک فیه و هی الساعة آتیة لا ریب فیها، فَلا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ لا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ یعنی الشّیطان و الدّنیا، و فی بعض الآثار: یا بن آدم لا یغرنک طول المهلة فانما یعجل بالاخذ من یخاف الفوت، و قرئ فی الشواذّ: «الغرور» بضمّ الغین و له معنیان: احدهما المصدر و الثانی الجمع تقول غارّ و غرور مثل قاعد و قعود و جالس و جلوس و راقد و رقود و هی الشّیطان و الدّنیا و القرین السوء، قال امیر المؤمنین علی (ع): «الدنیا تضرّ و تغرّ و تمرّ».
هوش مصنوعی: ای مردم! به حقیقت، وعده خداوند حق است و بدون شک، قیامت خواهد آمد. پس نباید زندگی دنيوی شما را فریب دهد و نیز نباید شیاطین و دنیا شما را فریب دهند. در برخی احادیث آمده است: ای پسر آدم! فریب زمان طولانی را نخور، زیرا تنها کسانی که از دست دادن می‌ترسند، زودتر به عمل می‌پردازند. همچنین، در برخی قرائت‌ها، "غرور" به صورت جمع آمده که به معنای فریب‌دهندگان است، مانند "قاعد" و "قعود". این فریب‌دهندگان همان شیطان، دنیا و همراهی‌های بد هستند. امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: "دنیا ضرر می‌زند، فریب می‌دهد و می‌گذرد."
«إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ» یعنی فی الدّین «فاتخذوه عدوّا» ای عادوه و حاربوه و لا تطیعوه، «إِنَّما یَدْعُوا حِزْبَهُ» اشیاعه و اولیاءه، «لِیَکُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعِیرِ» ای لیسوقهم الی النّار فهذه عداوته، ثم بین حال موافقیه و مخالفیه فقال: «الَّذِینَ کَفَرُوا» یعنی بمحمد و القرآن، «لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ» غلیظ، «وَ الَّذِینَ آمَنُوا» بمحمد و القرآن «وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» الطاعات فیما بینهم و بین ربّهم «لَهُمْ مَغْفِرَةٌ» لذنوبهم «وَ أَجْرٌ کَبِیرٌ» تواب عظیم فی الجنّة.
هوش مصنوعی: شیطان دشمن شما است، پس او را دشمن خود قرار دهید، با او مبارزه کنید و از او اطاعت نکنید. او تنها پیروان و یاران خود را به سوی آتش می‌خواند. این نشان‌دهنده دشمنی اوست. سپس به حال کسانی که با او هم‌سویی دارند و کسانی که مخالف او هستند، اشاره می‌کند: کسانی که به محمد و قرآن کافر شدند عذاب سختی دارند. اما کسانی که به محمد و قرآن ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، برای آنها بخشش از گناهان و پاداش بزرگی در بهشت خواهد بود.
«أَ فَمَنْ زُیِّنَ لَهُ» ای شبّه و موّه علیه و حسّن له، «سُوءُ عَمَلِهِ» و قبیح فعله، «فَرَآهُ حَسَناً» هذا کلام جوابه محذوف تأویل جوابه: هو کمن لم یزیّن له سوء عمله و رأی الحقّ حقّا و الباطل باطلا. این آیه در شأن بو بکر صدیق فرو آمد و بو جهل هشام، بو جهل است که کفر و شرک و فعل بد او برو آراستند تا آن را نیکو دید و بر پی آن ایستاد و راه حق بگذاشت و شیطان را طاعت داشت و خذلان حق بدو رسید، و بو بکر صدیق توفیق یافت تا حق از باطل بشناخت و بر پی حق رفت و باطل بگذاشت، رب العالمین گفت: ایشان کی برابر باشند یکی کشته خذلان و دلش نهبه شیطان و آن دیگر آراسته توفیق و دلش حرم رحمن، بو بکر بحکم لطف ازل نواخته و علّت نه، بو جهل بحکم عدل رانده و حیلت نه، اینست که رب العزة گفت: فَإِنَّ اللَّهَ یُضِلُّ مَنْ یَشاءُ وَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ اللَّه آن را که خواهد بیراه کند و آن را که خواهد راه نماید، ای محمد تو بر کفر ایشان و هلاک ایشان غم مخور فَلا تَذْهَبْ نَفْسُکَ عَلَیْهِمْ حَسَراتٍ یعنی فلا تذهبنّ تتحسّر علیهم، تو مشو که بر ایشان نفریغها خوری. و بر قراءت جعفر. «فَلا تَذْهَبْ نَفْسُکَ عَلَیْهِمْ حَسَراتٍ» جان خویش در سر نفریغ بر ایشان مکن، جان خویش در سر زحیر خوردن بر ایشان مکن، همانست که گفت: لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلَّا یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ و محتمل است که که فَلا تَذْهَبْ نَفْسُکَ جواب «أ فمن زیّن» باشد یعنی: أ فمن زّین له سوء عمله فاضلّه اللَّه تتحسّر علیه؟. و قیل: فیه تقدیم و تأخیر مجازه: أ فمن زیّن له سوء عمله فرآه حسنا فلا تذهب نفسک علیهم حسرات فانّ اللَّه یضلّ من یشاء و یهدی من یشاء، «إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِما یَصْنَعُونَ » اللَّه میداند که ایشان در کار محمد (ص) چه مکر میسازند در دار الندوه، و ایشان را بسزای ایشان عقوبت کند.
هوش مصنوعی: آیا کسی که اعمال زشتش برای او زیبا شده و او آنها را نیکو می‌بیند، مانند کسی است که زشت‌ها برایش زیبا نشده و حق را حق و باطل را باطل می‌بیند؟ این آیه درباره ابوبکر صدیق نازل شده است. ابوجهل که به همراهی شیطان دچار گمراهی شده و اعمال زشتش را زیبا می‌بیند، بر خلاف ابوبکر است که توفیق یافته حق را از باطل تشخیص دهد و مسیر حق را پیش بگیرد. خداوند می‌فرماید: این دو نفر با هم برابر نیستند؛ یکی تحت تأثیر شیطان قرار گرفته و دیگری در مسیر رحمت الهی است. بنابراین، ای پیامبر، نگران کفر و هلاکت آنها نباش و جانت را در حسرت برایشان به زحمت نینداز. همچنین، خداوند به خوبی میداند که آنها چه طرح‌هایی علیه پیامبر (ص) می‌زنند و به زودی مجازاتی برای آنها در نظر خواهد گرفت.
اللَّهُ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیاحَ ارسال در قرآن بدو معنی است: یکی بمعنی فرستادن کقوله: أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً، و یکی بمعنی فرو گشادن کقوله: أَرْسَلَ الرِّیاحَ اللَّه است که فرو گشاید بتقدیر و تدبیر خویش بهنگام دربایست و باندازه بایست بادهای مختلف از مخارج مختلف، یکی از ان بادها آنست که میغ فراهم آرد چنانک گفت: «فَتُثِیرُ سَحاباً» السحاب هو جسم یملأه اللَّه ماء کما شاء. و قیل: هو بخار یرتفع من البحار و الارض فیصیب الجبال فیستمسک یناله البرد فیصیر ماء و ینزل، فَسُقْناهُ إِلی بَلَدٍ مَیِّتٍ فَأَحْیَیْنا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها کَذلِکَ النُّشُورُ من القبور.
هوش مصنوعی: خداوندی که بادها را می‌فرستد، در قرآن دو معنی دارد: یکی به معنای فرستادن، مانند جایی که می‌گوید ما تو را با حق فرستادیم به عنوان بشارت‌دهنده و هشداردهنده، و دیگری به معنای گشایش، مانند آنجا که می‌فرماید خداوند بادها را می‌فرستد تا به وقت و اندازه لازم بادهای مختلفی را برای هدف‌های گوناگون ایجاد کند. یکی از این بادها، بادی است که ابرها را فراهم می‌آورد، چنانکه گفته شده است: "پس ابرهایی را به حرکت درمی‌آورد." این ابرها مایعی هستند که خداوند هر زمان بخواهد آنها را پر می‌کند. همچنین گفته شده اینها بخارهایی هستند که از دریاها و زمین بلند می‌شوند و به کوه‌ها می‌رسند و بخار سرد می‌شود و آب را به صورت باران نازل می‌کند. خداوند آن باران را به سرزمینی مرده می‌فرستد و به وسیله آن زمین را پس از مردن زنده می‌کند، همان‌طور که انسان‌ها پس از مرگشان دوباره به زندگی بازمی‌گردند.
عن ابی رزین قال: قلت: یا رسول اللَّه کیف یحیی اللَّه الموتی و ما آیة ذلک فی خلقه؟ فقال: هل مررت بوادی اهلک محلا ثمّ مررت بها تهتز خضراء؟ قلت: نعم. قال: کذلک یحیی اللَّه الموتی و ذلک آیاته فی خلقه.
هوش مصنوعی: ابو زین می‌گوید: من از پیامبر سؤال کردم: ای رسول خدا، خداوند چگونه مردگان را زنده می‌کند و نشانه‌اش در آفرینش چیست؟ پیامبر پاسخ داد: آیا از دره‌ای عبور کرده‌ای که مردم آنجا زندگی میکردند و سپس وقتی به آنجا رفتی، دیدی سبز شده است؟ گفتم: بله. پیامبر ادامه داد: به همین ترتیب، خداوند مردگان را زنده می‌کند و این یکی از نشانه‌های او در جهان آفرینش است.
مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعِزَّةَ یعنی: من کان یریدان یعلم لمن العزّة؟ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعاً سبب نزول این آیه آن بود که کافران بتان را می‌پرستیدند و بآن پرستش عزّ خود میخواستند و ازیشان عزّت طلب میکردند چنانک رب العزة گفت: أَ یَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِیعاً عزّت بحقیقت همه خدایراست و هر که خواهد که در دو جهان عزیز گردد تا خدای را فرمان بردار بود فانّما ینال ما عند اللَّه بطاعته و اثبت العزّ فی آیة اخری للَّه و لرسوله و للمؤمنین و قال هاهنا: فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعاً وجه الجمع بینهما انّ عزّ الرّبوبیّه و الالهیّة للَّه وصفا و عزّ الرسول و عزّ المؤمنین له فعلا و منّة و فضلا فاذا للَّه العزّة جمیعا.
هوش مصنوعی: کسی که می‌خواهد عزت پیدا کند، باید بداند که عزت از آن خداست. این آیه به این موضوع اشاره دارد که کافران به بت‌ها روی آوردند و از آنها عزت می‌طلبیدند، در حالی که خداوند می‌فرماید آیا آنها عزت را از بت‌های خود می‌طلبند؟ در حقیقت، عزت تنها از آن خداست. هر کسی که در این دنیا و آن دنیا خواهان عزت است، باید به فرمان خداوند عمل کند، زیرا عزت واقعی از اطاعت خدا به دست می‌آید. خداوند عزت را برای خود، پیامبرش و مؤمنان قرار داده است و در واقع، عزت الهی و نبوت از آن خداوند است، در حالی که عزت پیامبر و مؤمنان به عنوان یک نعمت و فضیلت از جانب او به آنها عطا شده است. بنابراین، در نهایت، عزت حقیقی تنها از آن خداست.
إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ یعنی لا اله الا اللَّه و کلّ ذکر مرضی للَّه سبحانه و تعالی.
هوش مصنوعی: به سوی او کلمات پاک بالا می‌روند، یعنی «لا اله الا اللَّه» و هر ذکر رضایت‌بخش برای خداوند متعال.
روی ابو هریرة عن النبی (ص) فی قوله عز و جل: إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ، قال: هو قول الرّجل سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر اذا قالها العبد عرج بها ملک الی السماء فحیّا بها وجه الرّحمن عز و جل، فاذا لم یکن عمل صالح لم تقبل منه.
هوش مصنوعی: ابو هریره از پیامبر (ص) نقل کرده است که در قرآن آمده: «کلمات پاک به سوی او صعود می‌کنند و اعمال صالح آنها را بالا می‌برند.» او بیان کرده که این کلمات شامل ذکرهایی همچون «سبحان‌الله»، «الحمدلله»، «لا اله الا الله» و «الله اکبر» هستند. این ذکرها وقتی از سوی بنده‌ای گفته می‌شوند، به وسیله فرشته‌ای به سوی آسمان می‌روند و با آنها وجه خداوند رحمان را می‌درخشاند. اما اگر فرد عملی صالح نداشته باشد، این دعاها قبول نخواهد شد.
قال الحسن و قتادة: الکلم الطیب ذکر اللَّه و العمل الصالح اداء فرائضه فمن ذکر اللَّه و لم یود فرائضه ردّ قوله علی عمله. و فی الخبر: لیس الایمان بالتمنّی و لا بالتحلّی و لکن ما وقر فی القلب و صدّقه العمل فمن قال حسنا و عمل غیر صالح ردّ اللَّه علیه قوله و من قال حسنا و عمل صالحا رفعه العمل ذلک بانّ اللَّه یقول إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ و دلیل هذا التأویل قوله (ص): «لا یقبل اللَّه قولا الّا بعمل و لا یقبل قولا و عملا الّا بنیّة» و جاء فی الخبر: «طلب الجنّة بلا عمل ذنب من الذنوب» و قیل: «یرفعه» ای یجعله رفیعا ذا قدر و قیمة مثل ثوب رفیع و مرتفع و قیل: الهاء کنایة عن العمل و الرّفع من صفة اللَّه عز و جل، ای یرفعه اللَّه وَ الَّذِینَ یَمْکُرُونَ السَّیِّئاتِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ، قال ابو العالیة: یعنی الذین مکروا برسول اللَّه فی دار الندوة و قال الکلبی: یعملون السیئات فی الدّنیا و هم اهل الرّیاء و قال ابن عباس و مجاهد: هم اصحاب الزّنا. و قیل: نزلت فی المشرکین ابی جهل و ذویه «وَ مَکْرُ أُولئِکَ هُوَ یَبُورُ» ای یکسد و یفسد و یضمحل «کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی شاکِلَتِهِ» فللمکر النّیّی‌ء قوم أشقیاء و للکلم الطّیّب و العمل الصّالح قوم سعداء، یقال: رجل بور و قوم بور ای هلکی و البوار و الکساد، و فی الحدیث: «نعوذ باللّه من بوار الایم».
هوش مصنوعی: حسن و قتاده فرمودند: سخن نیک، ذکر خداوند است و عمل صالح، انجام واجبات. کسی که خداوند را یاد کند ولی واجباتش را انجام ندهد، سخنش به عملش برمی‌گردد. در حدیث آمده است: ایمان به آرزوها و تظاهر نیست، بلکه آنچه در قلب ریشه‌دار است و عمل تأییدش می‌کند. بنابراین، کسی که سخن نیک بگوید ولی عملش نیک نباشد، خداوند سخنش را رد می‌کند؛ اما اگر کسی سخن نیک بگوید و عمل صالح انجام دهد، عملش او را می‌افرازد. خداوند می‌فرماید: «سخن پاک به سوی او صعود می‌کند و عمل صالح آن را بالا می‌برد». این موضوع به این معناست که خداوند گفتار و عملی را که با نیت درست نباشد، قبول نمی‌کند. همچنین آمده است: «خواستن بهشت بدون عمل، گناهی بزرگ است». عمل صالح شخص را در جایگاه ارجمندی قرار می‌دهد.
کسانی که در دنیا به بدی‌ها رفتار می‌کنند و اهل ریا هستند، عذاب شدیدی خواهند داشت. برخی می‌گویند این آیات درباره افرادی است که بر پیامبر در دار الندوة مکر کردند. عده‌ای بر این باورند که این افراد منافقانی هستند که در دنیا به گناه مشغولند و در زنا نیز دست دارند. همچنین، گفته شده این آیات درباره مشرکان نظیر ابوجهل و یارانش نازل شده است. «مکر آنها از بین می‌رود» به معنای فساد و خراب شدن کارهایشان است. هر کس بر اساس طینت خود عمل می‌کند؛ برای مکرگران، عاقبت شقاوت است و برای سخن نیک و عمل صالح، سعادت وجود دارد. در نهایت، به دنبال رحمت خداوند از برباد رفتن دعا و آرزوها هستیم.
وَ اللَّهُ خَلَقَکُمْ مِنْ تُرابٍ یعنی آدم «ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ» یعنی ذرّیته، ثُمَّ جَعَلَکُمْ أَزْواجاً ای اصنافا، «وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثی» دخلت «من» للتأکید، و «لا تَضَعُ» حملها لتمام و غیر تمام، «إِلَّا بِعِلْمِهِ وَ ما یُعَمَّرُ مِنْ مُعَمَّرٍ» ای من طویل عمر، «وَ لا یُنْقَصُ مِنْ عُمُرِهِ» یعنی و لا ینقص عمر هذا فیجعل اقلّ من عمر الآخر، «إِلَّا فِی کِتابٍ» ای مکتوب «مبین» فی لوح محفوظ. قیل هو مکتوب فی اول الکتاب عمره کذا و کذا سنة ثم یکتب اسفل من ذلک ذهب یوم ذهب یومان ذهب ثلاثة ایّام حتی ینقطع عمره «إِنَّ ذلِکَ» ای حفظ ذلک «عَلَی اللَّهِ یَسِیرٌ».
هوش مصنوعی: خداوند شما را از خاک آفرید، سپس از نطفه که نسل انسان‌ها از آن ایجاد می‌شود، و شما را به عنوان زوج‌ها خلق کرد. همچنین هیچ ماده‌ای از جنس مؤنث در بارداری نخواهد بود و هیچ وضع حملی نمی‌شود مگر با علم خداوند. همچنین هر کسی که عمرش طولانی است، عمرش کمتر نخواهد شد، مگر اینکه در یک کتاب مشخص نوشته شده باشد. این موضوع در لوح محفوظ ثبت شده است. در آن کتاب، عمر هر شخص به طور مشخص درج شده و پس از آن روزهایی که از عمر او می‌گذرد، ثبت می‌شود تا عمرش به پایان برسد. این کار برای خدا بسیار آسان است.
میبدی