قوله تعالی و تقدّس: أَ لَمْ تَرَوْا معناه ا لم تعلموا یا بنی آدم أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ ای مکّنکم من الانتفاع بما فی السماء من الشّمس و القمر و النجوم و ما فی الارض من الجبال و البحار و النبات و الاشجار و الدّواب و الریح و السحاب و غیر ذلک ممّا تنتفعون به فی اوقاتکم و مصالحکم. وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ ای اتمّ و وسع حتی فضل و السابغات فی قصّة داود هی الدّروع الطویلة نِعَمَهُ قرأ نافع و ابو عمرو و حفص بفتح العین علی الجمع و قرأ الآخرون منوّنة علی الواحد و معناها الجمع ایضا کقوله: وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها. ظاهِرَةً وَ باطِنَةً قال عکرمة عن ابن عباس: النعمة الظاهرة الاسلام و القرآن، و الباطنة ما ستر علیک من الذنوب و لم یعجل علیک بالنقمة. و قیل: الظاهرة ما یراها الناس من الجاه و المال و الخدم و الاولاد. و الباطنة الخلق و العلم و القوّة و سائر ما یعلمه العبد من نفسه. و قیل الظاهرة ما یعلمه العبد من نفسه و الباطنة ما یعلمه اللَّه و لا یعلم العبد. و قیل لرسول اللَّه (ص): عرفنا النعم الظاهرة فما الباطنة؟
فقال (ص) «هو ما لو رآک النّاس علیه لمقتوک» و عن جویبر عن الضحاک قال سألت ابن عباس عن قول اللَّه عزّ و جل: وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً فقال سألت رسول اللَّه (ص) قلت یا رسول اللَّه ما هذه النعمة الظاهرة و الباطنة؟ قال: «امّا الظاهرة فالاسلام و ما حسّن من خلقک و ما افضل علیک من الرزق. و امّا الباطنة فما ستر من سوء عملک یا بن عباس». یقول اللَّه عزّ و جلّ «انّی جعلت للمؤمن ثلاثا صلاة المؤمنین علیه بعد انقطاع عمله اکفّر به عنه خطایاه. و جعلت له ثلث ماله لیکفّر به عنه خطایاه و سترت علیه سوء عمله الّذی لو قد ابدیته للناس لنبذه اهله و ما سواهم» و قال الحارث بن اسد المحاسبی: الظاهرة نعیم الدنیا و الباطنة نعیم العقبی.
و قال سهل بن عبد اللَّه: الظاهرة اتّباع الرّسول و الباطنة محبّته. و قیل: الظاهرة قوله وَ یُبَیِّنُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ و الباطنة قوله: وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ.
و قیل: الظاهرة الشهادة الناطقة و الباطنة السعادة السابقة. و قیل الظاهرة وضع الوزر و رفع الذّکر و الباطنة شرح الصدر. و قیل: الظاهرة قوله وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ و الباطنة قوله أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ یعنی و مع هذه النعم الظاهرة و الباطنة منهم من یخاصم فی دین اللَّه و یجادل فی توحید اللَّه و یمیل الی الشرک و هو النضر بن الحارث حین زعم انّ الملائکة بنات اللَّه. و قیل نزلت فی یهودی خاصم النبیّ (ص) فاخذته صاعقة فاهلکته، بِغَیْرِ عِلْمٍ ای جهلا منه لا علم له بما یدّعیه، وَ لا هُدیً وَ لا کِتابٍ مُنِیرٍ ای لا برهان له من سنّة سنّها نبیّ او کتاب مبین انزل علی نبیّ یعنی انّما یتّبع هواه و وسوسة الشیطان.
وَ إِذا قِیلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ یعنی و متی قال لهم الرّسول و المؤمنون اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ من الکتاب الواضح و النور البیّن اجابوا بان لا نتّبع الّا الذی وَجَدْنا عَلَیْهِ آباءَنا الماضین رضی منهم بتقلید الاسلاف و اتّباع الرؤساء بغیر حجّة و برهان. و الالف فی أَ وَ لَوْ الالف الاستفهام دخلت علی واو العطف علی معنی الانکار و التعجّب من التعلّق بشبهة هی فی غایة البعد من مقتضی العقل ای انّ هذا الذی خیّل الیکم من وجوب اتّباع الآباء انّما هو وسوسة الشیطان یدعوکم الی ما یؤدّیکم الی عذاب النار.
وَ مَنْ یُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَی اللَّهِ التأویل و من یسلم اخلاصه و قصده و طواعیته الی اللَّه، وَ هُوَ مُحْسِنٌ ای مخلص موقن غیر مرائی و لا منافق، و قیل من یخلص دینه للَّه و یفوّض امره الیه و هو محسن فی عمله، فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی استمسک و امسک و تمسّک بمعنی واحد، ای تعلّق بالعروة الوثقی و هی کلمة التوحید: لا اله الّا اللَّه. و قیل: القرآن و الاسلام قال الزجاج: من اسلم فقد استمسک و اعتصم بقول لا اله الّا اللَّه و هی العروة الوثقی. و وجه کل شیء جهته و نحوه و الوثقی تأنیث الاوثق کالصّغری تأنیث الاصغر، و الشیء الوثیق ما یأمن صاحبه من السقوط، وَ إِلَی اللَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ یعنی مصیر الامور فی اواخرها الی اللَّه و هو المجازی علیه.
وَ مَنْ کَفَرَ و لم یسلم وجهه، فَلا یَحْزُنْکَ کُفْرُهُ فلیس علیک منه تبعة، إِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ یوم الحساب، فَنُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا نجازیهم علی اعمالهم، إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ بضمائر القلوب. و قیل علیم بما فی ضمیرک من الحزن علی کذبهم.
نُمَتِّعُهُمْ قَلِیلًا انّما وصف التمتّع بالقلّة لانّه فی الدنیا التی لبثهم فیها قلیل کما قال: قُلْ مَتاعُ الدُّنْیا قَلِیلٌ ای زمانه یسیر و ان کان کثیرا و المعنی نمتّعهم بمنافع هذه الدنیا یسیرا من الزمان، ثُمَّ نلجئهم بعد ذلک، إِلی عَذابٍ غَلِیظٍ شدید دائم.
وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ ای مع کفرهم مقرّون بانّ خالق السماوات و الارض هو اللَّه. قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ علی انقطاع حجّتهم، و قیل: قُلِ الْحَمْدُ لمن خلق هذه الاشیاء لا لمن لا یخلق و هم یخلقون. و قیل: قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ علی العلم و الهدایة، بَلْ أَکْثَرُهُمْ بل ردّ علی قولهم نَتَّبِعُ ما وَجَدْنا عَلَیْهِ آباءَنا، أَکْثَرُهُمْ ای کلّهم، لا یَعْلَمُونَ ما فی ترک عبادة اللَّه من العقاب و العذاب الالیم. و قیل: هو متّصل بما بعده ای لا یعلمون.
لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فما منصوبة بیعلمون، ثم ابتدأ فقال: إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ الغنی عن ایمانهم و طاعتهم، الحمید المحمود لا ینقطع حمده بکفرهم.
وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ قال قتادة انّ المشرکین قالوا انّ القرآن و ما یأتی به محمّد یوشک ان ینفد فینقطع فنزلت: وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ ای برئت اقلاما سمّی قلما لانّه قط رأسه و الاقلیم القطعة من الارض و تقلیم الاظفار قطعها، وَ الْبَحْرُ یَمُدُّهُ قرأ ابو عمرو و یعقوب و البحر بالنصب عطفا علی ما، و الباقون بالرفع علی الاستیناف، یَمُدُّهُ ای یزیده و ینصب منه، مِنْ بَعْدِهِ من خلفه، سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ کَلِماتُ اللَّهِ معنی الآیة لو برئت اشجار الارض اقلاما و جعل ماء البحر مدادا و زادت فیه سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مثله و کتبت بتلک الاقلام و المداد کلمات اللَّه انکسرت الاقلام و فنی المداد و لم ینفد کلمات اللَّه. و قیل: المراد بکلمات اللَّه علم اللَّه و سمّی کلمات لانّه لا یمکن کتابته الّا اذا کانت کلمات. و قیل معنی الکلمات اسماء ما خلقه و ما یخلقه فی الآخرة لانّها غیر متناهیة. و قیل: ما قضاه اللَّه فی اللوح المحفوظ، إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ ای منیع لا یعجزه شیء یریده، حَکِیمٌ لا یلحقه سهو و لا عیب فی جمیع ما یقوله و یفعله و قیل انّ حی بن اخطب قال: یا محمد انّک اوتیت الحکمة وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً تزعم انّا لم نؤت من العلم الّا قلیلا فکیف یجتمع هذان و هما ضدّان فنزلت هذه الآیة ای ما اعطاکم اللَّه من العلم بالاضافة الی ما یعلمه قلیل.
قوله: ما خَلْقُکُمْ وَ لا بَعْثُکُمْ إِلَّا کَنَفْسٍ واحِدَةٍ ای قدرة اللَّه علی خلق الجمیع و بعثهم لقدرته علی خلق نفس واحدة و بعثها لا یلحقه نصب قلوا ام کثروا یقول لها کن فیکون لا حاجة الی آلة و لا الی استعانة، إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ لکلام من انکر بالبعث، بَصِیرٌ باحوال الاحیاء و الاموات.
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ ای یزید من ساعات اللّیل فی ساعات النهار صیفا و یزید من ساعات النهار فی ساعات اللّیل شتاء، وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی یعنی الی ان یأتی یوم تکویرها و تسویدها، وَ أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ هذا تهدّد و وعید، ای اذا جاء ذلک الاجل الذی ینقطع فیه جریان الشمس و القمر جازاکم اللَّه علی اعمالکم کلّها.
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ ای ذلک الذی خلق و صنع بسبب انّه هو اللَّه حقا و لتعلموا انّ اللَّه هو الحقّ یدعوا الی الحق و یأمر بالحق، وَ أَنَّ ما یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْباطِلُ ای ما تدعون من الاصنام و تسمونهم آلهة هو الباطل، وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِیُّ علی کلّ شیء، الْکَبِیرُ عن ان یکون له نظیر او شبیه مشتق من الکبریاء.
أَ لَمْ تَرَ ای ا لم تعلم یا محمّد، أَنَّ الْفُلْکَ تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ ای برحمته علی خلقه. و قیل انّ ذلک من نعمة اللَّه علیکم، لِیُرِیَکُمْ مِنْ آیاتِهِ ای من علامات صنعه و عجائب قدرته فی البحر اذا رکبتموها، إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ علی امر اللَّه، شَکُورٍ لنعمه. و قیل معناه لآیات للمؤمنین فانّ الایمان نصفان نصف صبر و نصف شکر.
وَ إِذا غَشِیَهُمْ مَوْجٌ کَالظُّلَلِ کلّ ما اظلّک من شیء فهو الظلّة و الجمع ظلل شبّه بها الموج فی کثرتها و ارتفاعها و جعل الموج و هو واحد کالظّلل و هی جمع لانّ الموج یأتی منه شیء بعد شیء. یقول تعالی: و اذا علا راکب البحر مَوْجٌ کَالظُّلَلِ.
قال مقاتل ای کالجبال، و قال الکلبی: کالسّحاب، دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ الدّین هاهنا الدّعاء ای یخلصون له الدعاء و لا یدعون معه احدا سواء و لا یستعتبون بغیره.
و الاخلاص افراد الشیء من الشوائب. فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَی الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ قال ابن عباس ای عدل موف بما عاهد اللَّه علیه فی البحر من التوحید له، یعنی ثبت علی ایمانه و المراد به عکرمة بن ابی جهل هرب عام الفتح الی البحر فجاءهم ریح عاصف فقال عکرمة: لئن أنجانا اللَّه من هذه لارجعنّ الی محمد و لاضعنّ یدی فی یده، فسکنت الریاح فرجع عکرمة الی مکة فاسلم و حسن اسلامه. و قال مجاهد فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ فی القول مضمر للکفر فعاد بعد النجاة الی کفره، وَ ما یَجْحَدُ بِآیاتِنا إِلَّا کُلُّ خَتَّارٍ بدینه، کَفُورٍ لربّه و الختر أسوأ الغدر و افحشه.
یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ وَ اخْشَوْا یَوْماً لا یَجْزِی والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ ای لا یغنی عنه شیئا و لا یدفع عنه مضرّة و معنی یجزی یقضی یقال: جزاه دینه اذا قضاه و التّقدیر لا یجزی فیه الّا انّه حذف لانّ الیوم یدلّ علیه، وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ مغن و لا قاض، عَنْ والِدِهِ شَیْئاً و المعنی لا یحمل شیئا من سیّآته و لا یعطیه شیئا من طاعاته، و خصّ الوالد و الولد بالذکر تنبیها علی غیرهما. إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ ای السّاعة آتیة لا ریب فیها و ما وعد من الثواب و العقاب کائن لا محالة، فَلا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا زینتها و غضارتها و آمالها. و قیل لا تشغلنکم الدنیا عن طاعة اللَّه، وَ لا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ یعنی الشیطان و الغرّة باللّه حسن الظّن مع سوء العمل. قال سعید بن جبیر: هو ان یعمل المعصیة و یتمنّی المغفرة. و فی الخبر: الکیس من دان نفسه و عمل لما بعد الموت و العاجز من اتّبع نفسه هواها و تمنی علی اللَّه المغفرة.
إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ هذه الآیة نزلت فی عبد الوارث بن عمرو بن حارثة رجل من اهل البادیة، انی النبی (ص) فسأله عن السّاعة و وقتها، و قال: انّ ارضنا اجدیت فمتی ینزل الغیث و ترکت امرأتی حبلی فما تلد و انّی اعلم ما عملت امس فما اعمل غدا، و قد علمت این ولدت فبایّ ارض اموت، فانزل اللَّه هذه الآیة.
و عن ابن عمر قال: قال رسول اللَّه (ص): «مفاتیح الغیب خمس لا یعلمهنّ الّا اللَّه، لا یعلم متی تقوم السّاعة الّا اللَّه، و لا یعلم ما تغیض الارحام الّا اللَّه، و لا یعلم ما فی غد الّا اللَّه، و لا تعلم نفس بایّ ارض تموت الّا اللَّه، و لا یعلم متی ینزل الغیث الّا اللَّه».
قوله تعالی و تقدّس: عِلْمُ السَّاعَةِ ای علم قیام الساعة، وَ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ ای و یعلم متی ینزل الغیث.
سمّی المطر غیثا لانّه غیاث الخلق به رزقهم و علیه بقاؤهم، وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ فی حضر او سفر، برّ او بحر. و قیل: بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ من قدم لانّ کلّ قدم یقع علی ارض غیر الاولی فی المشی. و قیل معناه بایّ قدم من الشقاوة و السّعادة حکاه النقاش. إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بهذه الاشیاء، خَبِیرٌ بها فمن ادّعی علم شیء من هذه الخمسة فهو کافر باللّه سبحانه و تعالی.
برگردان به زبان ساده
قوله تعالی و تقدّس: أَ لَمْ تَرَوْا معناه ا لم تعلموا یا بنی آدم أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ ای مکّنکم من الانتفاع بما فی السماء من الشّمس و القمر و النجوم و ما فی الارض من الجبال و البحار و النبات و الاشجار و الدّواب و الریح و السحاب و غیر ذلک ممّا تنتفعون به فی اوقاتکم و مصالحکم. وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ ای اتمّ و وسع حتی فضل و السابغات فی قصّة داود هی الدّروع الطویلة نِعَمَهُ قرأ نافع و ابو عمرو و حفص بفتح العین علی الجمع و قرأ الآخرون منوّنة علی الواحد و معناها الجمع ایضا کقوله: وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها. ظاهِرَةً وَ باطِنَةً قال عکرمة عن ابن عباس: النعمة الظاهرة الاسلام و القرآن، و الباطنة ما ستر علیک من الذنوب و لم یعجل علیک بالنقمة. و قیل: الظاهرة ما یراها الناس من الجاه و المال و الخدم و الاولاد. و الباطنة الخلق و العلم و القوّة و سائر ما یعلمه العبد من نفسه. و قیل الظاهرة ما یعلمه العبد من نفسه و الباطنة ما یعلمه اللَّه و لا یعلم العبد. و قیل لرسول اللَّه (ص): عرفنا النعم الظاهرة فما الباطنة؟
هوش مصنوعی: آیا نمیدانید که خداوند برای شما آنچه در آسمانها و زمین است را تسخیر کرده است؟ به این معنا که شما میتوانید از خورشید، ماه و ستارهها در آسمان و از کوهها، دریاها، گیاهان، درختان، حیوانات، باد، ابرها و دیگر چیزهایی که در زمانها و نیازهایتان به آنها بهره میبرید، استفاده کنید. او نعمتهای خود را به طور کامل به شما عطا کرده است. در داستان داود، نعمتهای مشتمل بر زرههای بلند نیز اشاره شده است. هرچند برخی از قاریان کلمه "نعمت" را به شکل خاصی خواندهاند، در مجموع به این معناست که نعمتهای خداوند را نمیتوان شمارش کرد. نعمتها به دو دسته تقسیم میشوند: نعمتهای ظاهری و باطنی. نعمتهای ظاهری شامل نعمتهایی است که مردم آنها را میبینند، مانند جاه، مال، خدمتکاران و فرزندان، در حالی که نعمتهای باطنی شامل تربیت، علم، قدرت و سایر چیزهایی است که انسان از خود و درون خود میداند. همچنین برخی معتقدند نعمتهای ظاهری آنچه است که انسان از خود میداند و نعمتهای باطنی آن چیزی است که خداوند میداند و انسان از آن آگاهی ندارد. از پیامبر (ص) نیز سوال شده است که نعمتهای ظاهری را میشناسیم، پس نعمتهای باطنی چیست؟
فقال (ص) «هو ما لو رآک النّاس علیه لمقتوک» و عن جویبر عن الضحاک قال سألت ابن عباس عن قول اللَّه عزّ و جل: وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً فقال سألت رسول اللَّه (ص) قلت یا رسول اللَّه ما هذه النعمة الظاهرة و الباطنة؟ قال: «امّا الظاهرة فالاسلام و ما حسّن من خلقک و ما افضل علیک من الرزق. و امّا الباطنة فما ستر من سوء عملک یا بن عباس». یقول اللَّه عزّ و جلّ «انّی جعلت للمؤمن ثلاثا صلاة المؤمنین علیه بعد انقطاع عمله اکفّر به عنه خطایاه. و جعلت له ثلث ماله لیکفّر به عنه خطایاه و سترت علیه سوء عمله الّذی لو قد ابدیته للناس لنبذه اهله و ما سواهم» و قال الحارث بن اسد المحاسبی: الظاهرة نعیم الدنیا و الباطنة نعیم العقبی.
هوش مصنوعی: پیامبر(ص) فرمود: «اگر مردم تو را در این حال ببینند، تو را طرد خواهند کرد.» سپس از جویبر نقل شده که از ابن عباس درباره کلام خداوند پرسیدم که میفرماید: «و نعمتی را بر شما آشکار و پنهان کامل کردم.» ابن عباس به پیامبر(ص) گفت: «ای رسول خدا، آن نعمتهای آشکار و پنهان چیست؟» پیامبر فرمود: «نعمت آشکار، اسلام است و نیکیهایی که در خلق تو قرار دادهام و رزق خوبی که به تو دادهام. اما نعمت پنهان چیزی است که از بدیهای اعمال تو پوشاندهام، ای ابن عباس.» خداوند میفرماید: «من برای مؤمن سه چیز قرار دادهام؛ نمازهایی که مؤمنان پس از فوتش برایش میخوانند تا گناهانش را ببخشم. و یکسوم مالش را قرار دادهام تا به وسیله آن گناهانش را بپوشانم و بدیهای اعمالش را از مردم پوشاندهام، زیرا اگر آنها را نشان میدادم، اهلش و دیگران او را طرد میکردند.» همچنین الحارث بن اسد محاسبی فرمود: نعمتهای آشکار نعمتهای دنیوی و نعمتهای پنهان نعمتهای آخرتی هستند.
و قال سهل بن عبد اللَّه: الظاهرة اتّباع الرّسول و الباطنة محبّته. و قیل: الظاهرة قوله وَ یُبَیِّنُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ و الباطنة قوله: وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ.
هوش مصنوعی: سهل بن عبد اللَّه گفته است که ظاهر دین پیروی از رسول (پیغمبر) و باطن آن عشق و محبت به اوست. همچنین بیان شده که ظاهر به این معناست که خداوند آیات خود را برای مردم روشن میکند و باطن به این معناست که او آن آیات را در دلهای شما زینت میبخشد.
و قیل: الظاهرة الشهادة الناطقة و الباطنة السعادة السابقة. و قیل الظاهرة وضع الوزر و رفع الذّکر و الباطنة شرح الصدر. و قیل: الظاهرة قوله وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ و الباطنة قوله أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ یعنی و مع هذه النعم الظاهرة و الباطنة منهم من یخاصم فی دین اللَّه و یجادل فی توحید اللَّه و یمیل الی الشرک و هو النضر بن الحارث حین زعم انّ الملائکة بنات اللَّه. و قیل نزلت فی یهودی خاصم النبیّ (ص) فاخذته صاعقة فاهلکته، بِغَیْرِ عِلْمٍ ای جهلا منه لا علم له بما یدّعیه، وَ لا هُدیً وَ لا کِتابٍ مُنِیرٍ ای لا برهان له من سنّة سنّها نبیّ او کتاب مبین انزل علی نبیّ یعنی انّما یتّبع هواه و وسوسة الشیطان.
هوش مصنوعی: برخی بر این باورند که نشانهها و شواهد ظاهری شامل شهادت و نعمتهای پنهان شامل سعادتهای پیشین است. دیگران معتقدند که شواهد ظاهری به معنی برقراری وزر و افزایش یاد و نشانههای پنهان اشاره به گشایش دل دارد. عدهای نیز میگویند که نشانههای ظاهری شامل گفتهای است که شما بالاترین هستید و نشانههای پنهان به گفتهای درباره نزدیکان خدا مربوط میشود. برخی از مردم با وجود این نعمتها، در مورد خدا و دین او جدل میکنند و به شرک تمایل دارند، مانند نضر بن حارث که مدعی شد ملائکه فرزندان خدا هستند. همچنین، روایتی وجود دارد درباره یهودی که با پیامبر (ص) مخالفت کرد و به دلیل نادانیاش دچار عذاب شد. او هیچ علمی درباره ادعای خود نداشت و بدون راهنمایی یا کتاب روشنی عمل میکرد و تنها به دنبال خواستههای نفس و وسوسههای شیطان بود.
وَ إِذا قِیلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ یعنی و متی قال لهم الرّسول و المؤمنون اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ من الکتاب الواضح و النور البیّن اجابوا بان لا نتّبع الّا الذی وَجَدْنا عَلَیْهِ آباءَنا الماضین رضی منهم بتقلید الاسلاف و اتّباع الرؤساء بغیر حجّة و برهان. و الالف فی أَ وَ لَوْ الالف الاستفهام دخلت علی واو العطف علی معنی الانکار و التعجّب من التعلّق بشبهة هی فی غایة البعد من مقتضی العقل ای انّ هذا الذی خیّل الیکم من وجوب اتّباع الآباء انّما هو وسوسة الشیطان یدعوکم الی ما یؤدّیکم الی عذاب النار.
هوش مصنوعی: وقتی به آنها گفته میشود: "از آنچه خدا نازل کرده پیروی کنید"، آنها پاسخ میدهند که تنها از آنچه که پدران گذشتهمان بر آن بودند پیروی خواهیم کرد و دلخواهشان این است که بدون دلیل و برهان از اسلاف خود تقلید کنند. در اینجا، حرف "أ" که به معنی سؤال است، به واو عطف آمده و نشاندهنده انکار و تعجب است از اینکه چرا به چنین شایعاتی که برخلاف عقل است، توجه میکنند. در واقع، این تفکر که باید از پدران خود پیروی کنید، چیزی جز وسوسه شیطان نیست که شما را به سوی عذابی سخت میکشاند.
وَ مَنْ یُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَی اللَّهِ التأویل و من یسلم اخلاصه و قصده و طواعیته الی اللَّه، وَ هُوَ مُحْسِنٌ ای مخلص موقن غیر مرائی و لا منافق، و قیل من یخلص دینه للَّه و یفوّض امره الیه و هو محسن فی عمله، فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی استمسک و امسک و تمسّک بمعنی واحد، ای تعلّق بالعروة الوثقی و هی کلمة التوحید: لا اله الّا اللَّه. و قیل: القرآن و الاسلام قال الزجاج: من اسلم فقد استمسک و اعتصم بقول لا اله الّا اللَّه و هی العروة الوثقی. و وجه کل شیء جهته و نحوه و الوثقی تأنیث الاوثق کالصّغری تأنیث الاصغر، و الشیء الوثیق ما یأمن صاحبه من السقوط، وَ إِلَی اللَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ یعنی مصیر الامور فی اواخرها الی اللَّه و هو المجازی علیه.
هوش مصنوعی: هر کسی که روی خود را به سوی خداوند تسلیم کند و اخلاص و نیت خود را به او واگذار کند و با نیت و طاعت خدمت کند، او دارای احسان است؛ یعنی کاملاً مخلص، با یقین و بدون ریا و نفاق. همچنین گفته شده که کسی که دین خود را خالصانه برای خدا قرار دهد و کارهایش را به او بسپارد، در اعمال خود احسان دارد. چنین شخصی به ریسمان محکم و استواری چنگ زده است. این ریسمان همان کلمه توحید "لا اله الا اللَّه" است. برخی دیگر نیز قرآن و اسلام را به عنوان این ریسمان تشخیص دادهاند. در حقیقت، هنگامی که کسی تسلیم خدا شود، به این کلمه پناه میبرد. هر چیزی یک جهت و سوی خاص دارد و "الوثقی" به معنای محکم بودن است؛ مانند تأنیث کلمات "صغر" و "اصغر". هر چیز محکم، صاحب خود را از سقوط در امان نگه میدارد. در نهایت، به خداوند عاقبت امور بازمیگردد، یعنی سرانجام همه چیز به خداوند خواهد رسید و اوست که جزای اعمال را خواهد داد.
وَ مَنْ کَفَرَ و لم یسلم وجهه، فَلا یَحْزُنْکَ کُفْرُهُ فلیس علیک منه تبعة، إِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ یوم الحساب، فَنُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا نجازیهم علی اعمالهم، إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ بضمائر القلوب. و قیل علیم بما فی ضمیرک من الحزن علی کذبهم.
هوش مصنوعی: هر کس که کافر باشد و چهرهاش را تسلیم نکند، نگران کفر او نباش. هیچ مسئولیتی بر دوش تو نیست. بازگشت آنها به سوی ما در روز حساب است و ما به آنها از آنچه انجام دادهاند خبر خواهیم داد و بر اساس اعمالشان جزا خواهیم داد. حقیقت این است که خداوند به آنچه در درون دلها نهفته است آگاه است. همچنین گفته شده که او به اندوه درونی تو بر سر دروغهای آنها نیز آگاه است.
نُمَتِّعُهُمْ قَلِیلًا انّما وصف التمتّع بالقلّة لانّه فی الدنیا التی لبثهم فیها قلیل کما قال: قُلْ مَتاعُ الدُّنْیا قَلِیلٌ ای زمانه یسیر و ان کان کثیرا و المعنی نمتّعهم بمنافع هذه الدنیا یسیرا من الزمان، ثُمَّ نلجئهم بعد ذلک، إِلی عَذابٍ غَلِیظٍ شدید دائم.
هوش مصنوعی: ما به آنها اندکی مهلت میدهیم، زیرا زندگی در این دنیا که در آن به سر میبرند، بسیار کوتاه است. همانطور که بیان شده، بهرهمندی از دنیا کم است حتی اگر به نظر زیاد بیاید. در واقع ما امکانات دنیوی را برای مدتی کوتاه به آنها میدهیم و سپس آنها را به عذابی شدید و دائمی وا میداریم.
وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ ای مع کفرهم مقرّون بانّ خالق السماوات و الارض هو اللَّه. قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ علی انقطاع حجّتهم، و قیل: قُلِ الْحَمْدُ لمن خلق هذه الاشیاء لا لمن لا یخلق و هم یخلقون. و قیل: قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ علی العلم و الهدایة، بَلْ أَکْثَرُهُمْ بل ردّ علی قولهم نَتَّبِعُ ما وَجَدْنا عَلَیْهِ آباءَنا، أَکْثَرُهُمْ ای کلّهم، لا یَعْلَمُونَ ما فی ترک عبادة اللَّه من العقاب و العذاب الالیم. و قیل: هو متّصل بما بعده ای لا یعلمون.
هوش مصنوعی: اگر از آنها بپرسی که کی آسمانها و زمین را خلق کرده، حتماً خواهند گفت که خدا. هرچند به کفر خود ادامه میدهند، اما به این حقیقت اعتراف دارند که خالق آسمانها و زمین خداوند است. بنابراین بگو: سپاس خدا را به خاطر اینکه استدلال آنها قطع شد. گفته شده که باید گفت: شکر خدا را به خاطر آنچه که خلق کرده، نه به خاطر کسانی که خلق نمیکنند، در حالی که آنها خود مخلوق هستند. همچنین گفته شده است که باید شکر خدا را به خاطر علم و هدایت او گفت. بیشتر آنها به این دلیل گمراه هستند که میگویند ما از آنچه که پدرانمان انجام دادهاند پیروی میکنیم، اما در حقیقت اکثریت آنها نمیدانند که ترک عبادت خدا چه عذاب و عواقب سختی در پی دارد. همچنین گفته شده است که این موضوع به این نکته مربوط میشود که آنها از این امور آگاه نیستند.
لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فما منصوبة بیعلمون، ثم ابتدأ فقال: إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ الغنی عن ایمانهم و طاعتهم، الحمید المحمود لا ینقطع حمده بکفرهم.
هوش مصنوعی: تمام آنچه در آسمانها و زمین است، برای خداوند است و این موضوع به وضوح بیان شده است. سپس گفته شده است که خداوند همواره بینیاز و ستوده است؛ او از ایمان و اطاعت انسانها بینیاز است و ستایش او هرگز با کفر آنان متوقف نمیشود.
وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ قال قتادة انّ المشرکین قالوا انّ القرآن و ما یأتی به محمّد یوشک ان ینفد فینقطع فنزلت: وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ ای برئت اقلاما سمّی قلما لانّه قط رأسه و الاقلیم القطعة من الارض و تقلیم الاظفار قطعها، وَ الْبَحْرُ یَمُدُّهُ قرأ ابو عمرو و یعقوب و البحر بالنصب عطفا علی ما، و الباقون بالرفع علی الاستیناف، یَمُدُّهُ ای یزیده و ینصب منه، مِنْ بَعْدِهِ من خلفه، سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ کَلِماتُ اللَّهِ معنی الآیة لو برئت اشجار الارض اقلاما و جعل ماء البحر مدادا و زادت فیه سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مثله و کتبت بتلک الاقلام و المداد کلمات اللَّه انکسرت الاقلام و فنی المداد و لم ینفد کلمات اللَّه. و قیل: المراد بکلمات اللَّه علم اللَّه و سمّی کلمات لانّه لا یمکن کتابته الّا اذا کانت کلمات. و قیل معنی الکلمات اسماء ما خلقه و ما یخلقه فی الآخرة لانّها غیر متناهیة. و قیل: ما قضاه اللَّه فی اللوح المحفوظ، إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ ای منیع لا یعجزه شیء یریده، حَکِیمٌ لا یلحقه سهو و لا عیب فی جمیع ما یقوله و یفعله و قیل انّ حی بن اخطب قال: یا محمد انّک اوتیت الحکمة وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً تزعم انّا لم نؤت من العلم الّا قلیلا فکیف یجتمع هذان و هما ضدّان فنزلت هذه الآیة ای ما اعطاکم اللَّه من العلم بالاضافة الی ما یعلمه قلیل.
هوش مصنوعی: اگر تمام درختان زمین تبدیل به قلم میشدند و آب دریا به جوهر تبدیل میشد و حتی اگر هفت دریا مانند آن به این جوهر اضافه میشد، و با آن قلمها و جوهر، کلمات خدا نوشته میشدند، باز هم قلمها میشکست و جوهر تمام میشد، اما کلمات خدا هرگز تمام نمیشوند. برخی میگویند که مقصود از "کلمات خدا"، علم خداست و آنها به این نام خوانده میشوند چون فقط به صورت کلمات قابل نوشتن هستند. همچنین گفته شده که این کلمات، اسامی موجودات خلق شده و آنچه در آخرت خلق خواهد شد، هستند که نامتناهیاند. بعضی دیگر میگویند منظور، آنچه خدا در لوح محفوظ مقرر کرده است، میباشد. خداوند توانا و حکیم است؛ یعنی هیچ چیزی بر او دشوار نیست و در تمامی اقوال و افعال او هیچ خطا و عیبی وجود ندارد. همچنین گفته شده است که حی بن اخطب به پیامبر گفت که تو حکمت را دریافت کردهای و کسی که حکمت به او عطا شود، به خوبیهای بسیاری دست یافته است. او میگوید که شما فقط مقدار اندکی علم دارید، پس چگونه این دو موضوع میتوانند همزمان وجود داشته باشند در حالی که مخالف یکدیگرند؟ بنابراین این آیه نازل شد که آنچه خدا به شما از علم عطا کرده، نسبت به آنچه که او میداند، بسیار اندک است.
قوله: ما خَلْقُکُمْ وَ لا بَعْثُکُمْ إِلَّا کَنَفْسٍ واحِدَةٍ ای قدرة اللَّه علی خلق الجمیع و بعثهم لقدرته علی خلق نفس واحدة و بعثها لا یلحقه نصب قلوا ام کثروا یقول لها کن فیکون لا حاجة الی آلة و لا الی استعانة، إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ لکلام من انکر بالبعث، بَصِیرٌ باحوال الاحیاء و الاموات.
هوش مصنوعی: آیه اشاره میکند که آفرینش و برانگیختن همه انسانها به اندازه یک نفس واحد است. این به معنای قدرت خداوند در خلق تمامی موجودات و برانگیختن آنهاست که به اندازهی خلق یک نفر انجام میشود. خداوند بدون نیاز به ابزار یا کمک دیگری، فقط با کلمه "باش" هر چیزی را ایجاد میکند. همچنین، خداوند به گفتار کسانی که به برانگیخته شدن پس از مرگ شک دارند، گوش میدهد و به وضعیت زندگان و مردگان آگاه است.
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ ای یزید من ساعات اللّیل فی ساعات النهار صیفا و یزید من ساعات النهار فی ساعات اللّیل شتاء، وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی یعنی الی ان یأتی یوم تکویرها و تسویدها، وَ أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ هذا تهدّد و وعید، ای اذا جاء ذلک الاجل الذی ینقطع فیه جریان الشمس و القمر جازاکم اللَّه علی اعمالکم کلّها.
هوش مصنوعی: آیا نمیبینی که خداوند شب را به روز میآورد و روز را به شب؟ در تابستان ساعات شب را در روز افزایش میدهد و در زمستان ساعات روز را در شب افزایش میدهد. خورشید و ماه را نیز تسخیر کرده است، هر کدام تا وقت معین و مشخصی حرکت میکنند، تا زمانی که روز تاریکی و دگرگونیشان فرا برسد. و خداوند از اعمال شما باخبر است. این یک هشدار و تهدید است که هنگامی که آن زمان فرا برسد و حرکت خورشید و ماه متوقف شود، خداوند به شما بر اساس اعمالتان پاداش خواهد داد.
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ ای ذلک الذی خلق و صنع بسبب انّه هو اللَّه حقا و لتعلموا انّ اللَّه هو الحقّ یدعوا الی الحق و یأمر بالحق، وَ أَنَّ ما یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْباطِلُ ای ما تدعون من الاصنام و تسمونهم آلهة هو الباطل، وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِیُّ علی کلّ شیء، الْکَبِیرُ عن ان یکون له نظیر او شبیه مشتق من الکبریاء.
هوش مصنوعی: این بدان خاطر است که خداوند حقیقت مطلق است؛ اوست که همه چیز را خلق کرده و به این دلیل که او خداست و حقیقت دارد، شما باید بدانید که خداوند به حق دعوت میکند و به حق دستور میدهد. هر چیزی که غیر از او مورد پرستش قرار میگیرد، باطل است؛ آنچه شما از بتها و خدایان خود مینامید، در واقع باطل است. و خداوند بالاتر و بزرگتر از آن است که شریکی یا همتایی داشته باشد، چرا که عظمت و بزرگی تنها از آن اوست.
أَ لَمْ تَرَ ای ا لم تعلم یا محمّد، أَنَّ الْفُلْکَ تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ ای برحمته علی خلقه. و قیل انّ ذلک من نعمة اللَّه علیکم، لِیُرِیَکُمْ مِنْ آیاتِهِ ای من علامات صنعه و عجائب قدرته فی البحر اذا رکبتموها، إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ علی امر اللَّه، شَکُورٍ لنعمه. و قیل معناه لآیات للمؤمنین فانّ الایمان نصفان نصف صبر و نصف شکر.
هوش مصنوعی: آیا نمیدانی، ای محمد، که کشتیها به لطف و رحمت خداوند در دریا حرکت میکنند؟ گفته شده که این نیز یکی از نعمتهای خداوند بر شماست، تا شما نشانههایی از قدرت خدا و عجایب خلقت او را در دریا مشاهده کنید، زمانی که سوار بر این کشتیها میشوید. در این کار، نشانههایی برای هر کسی که بر سر امر خدا شکیبایی و شکرگزاری کند، وجود دارد. همچنین گفته شده که این نشانهها برای مؤمنان است، زیرا ایمان از دو بخش تشکیل شده است: نیمی صبر و نیمی شکر.
وَ إِذا غَشِیَهُمْ مَوْجٌ کَالظُّلَلِ کلّ ما اظلّک من شیء فهو الظلّة و الجمع ظلل شبّه بها الموج فی کثرتها و ارتفاعها و جعل الموج و هو واحد کالظّلل و هی جمع لانّ الموج یأتی منه شیء بعد شیء. یقول تعالی: و اذا علا راکب البحر مَوْجٌ کَالظُّلَلِ.
هوش مصنوعی: وقتی که امواج دریا آنها را در بر میگیرد، مانند سایهها هستند. هر چیزی که شما را سایهدار کند، سایه محسوب میشود و در اینجا، امواج به خاطر فراوانی و بلندیشان به سایهها تشبیه شدهاند. همچنین، امواج به صورت واحد بیان شدهاند، در حالی که جمع هستند، زیرا امواج یکی پس از دیگری به وجود میآیند. خداوند میفرماید: زمانی که کسی سوار بر دریا شد، امواجی مانند سایهها او را احاطه میکنند.
قال مقاتل ای کالجبال، و قال الکلبی: کالسّحاب، دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ الدّین هاهنا الدّعاء ای یخلصون له الدعاء و لا یدعون معه احدا سواء و لا یستعتبون بغیره.
هوش مصنوعی: ابن مقاتل میگوید که مانند کوهها و ابن کلبی میگوید مثل ابرها، آنها خدا را با اخلاص میخوانند و در دعای خود تنها خدا را میپرستند و هیچکس دیگری را با او نمیخوانند و از کسی دیگر یاری نمیطلبند.
و الاخلاص افراد الشیء من الشوائب. فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَی الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ قال ابن عباس ای عدل موف بما عاهد اللَّه علیه فی البحر من التوحید له، یعنی ثبت علی ایمانه و المراد به عکرمة بن ابی جهل هرب عام الفتح الی البحر فجاءهم ریح عاصف فقال عکرمة: لئن أنجانا اللَّه من هذه لارجعنّ الی محمد و لاضعنّ یدی فی یده، فسکنت الریاح فرجع عکرمة الی مکة فاسلم و حسن اسلامه. و قال مجاهد فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ فی القول مضمر للکفر فعاد بعد النجاة الی کفره، وَ ما یَجْحَدُ بِآیاتِنا إِلَّا کُلُّ خَتَّارٍ بدینه، کَفُورٍ لربّه و الختر أسوأ الغدر و افحشه.
هوش مصنوعی: خلوص در ایمان افراد از آلودگیهاست. وقتی خداوند آنها را به ساحل نجات داد، برخی از آنها به اعتدال رسیدند. ابن عباس میگوید که این شخص، به معنای وفاداری به عهدی که در دریا نسبت به توحید داشت، ثابتقدم بود. او به عکرمه بن ابیجهل اشاره میکند که در سال فتح به دریا پناه برد و هنگامی که طوفانی به وجود آمد، گفت: «اگر خداوند ما را از این نجات دهد، به سوی محمد بازخواهم گشت و دستم را به دست او خواهم گذاشت». پس از آرام شدن طوفان، عکرمه به مکه بازگشت و اسلام آورد و اسلام او نیکو بود. همچنین مجاهد میگوید که برخی دیگر در دل خود کفر را پنهان کردند و پس از نجات، به کفر خود برگشتند. او میگوید: «تنها کسانی آیات ما را انکار میکنند که به دین خود خیانت کرده و نسبت به پروردگارشان ناسپاسند»، و خیانت بدترین نوع خنجر به پشت زدن است.
یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ وَ اخْشَوْا یَوْماً لا یَجْزِی والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ ای لا یغنی عنه شیئا و لا یدفع عنه مضرّة و معنی یجزی یقضی یقال: جزاه دینه اذا قضاه و التّقدیر لا یجزی فیه الّا انّه حذف لانّ الیوم یدلّ علیه، وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ مغن و لا قاض، عَنْ والِدِهِ شَیْئاً و المعنی لا یحمل شیئا من سیّآته و لا یعطیه شیئا من طاعاته، و خصّ الوالد و الولد بالذکر تنبیها علی غیرهما. إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ ای السّاعة آتیة لا ریب فیها و ما وعد من الثواب و العقاب کائن لا محالة، فَلا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا زینتها و غضارتها و آمالها. و قیل لا تشغلنکم الدنیا عن طاعة اللَّه، وَ لا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ یعنی الشیطان و الغرّة باللّه حسن الظّن مع سوء العمل. قال سعید بن جبیر: هو ان یعمل المعصیة و یتمنّی المغفرة. و فی الخبر: الکیس من دان نفسه و عمل لما بعد الموت و العاجز من اتّبع نفسه هواها و تمنی علی اللَّه المغفرة.
هوش مصنوعی: ای مردم، از پروردگارتان بترسید و روزی را بترسید که هیچ پدری نمیتواند نه به نفع فرزندش کاری کند و نه از آسیب او را نجات دهد. در آن روز هیچ مولود یا فرزندی نمیتواند کمکی به والدش برساند و هیچیک نمیتواند بار گناهان دیگری را به دوش بکشد و از پاداشی که شایستهاش است، بیخبر بماند. این سخن به صورت خاص درباره پدر و فرزند گفته شده تا دیگران نیز متوجه شوند. به راستی وعدهٔ خدا حق است، و این روز حتماً خواهد آمد، و آنچه که خداوند از پاداش و عذاب وعده داده، حتمی است. پس شما را زرق و برق زندگی دنیا فریب ندهد و نگذارد که غفلت از اطاعت خدا دامنگیرتان شود. همچنین فریب شیطان شما را نگیرد، یعنی وقتی که با وجود نیکی نکردن، با خدا حسن ظن دارید. گفته شده است: فرد باهوش کسی است که خود را محاسبه کند و برای زندگی پس از مرگ کار کند، اما نادان کسی است که از خواستههای نفسش پیروی کند و تنها به بخشش خدا امیدوار باشد.
إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ هذه الآیة نزلت فی عبد الوارث بن عمرو بن حارثة رجل من اهل البادیة، انی النبی (ص) فسأله عن السّاعة و وقتها، و قال: انّ ارضنا اجدیت فمتی ینزل الغیث و ترکت امرأتی حبلی فما تلد و انّی اعلم ما عملت امس فما اعمل غدا، و قد علمت این ولدت فبایّ ارض اموت، فانزل اللَّه هذه الآیة.
هوش مصنوعی: خداوند فقط خود میداند که ساعت قیامت چه زمانی خواهد بود. این آیه درباره عبدالله بن وارث بن عمرو بن حارثه، مردی از اهل بادیه نازل شده است. او از پیامبر (ص) درباره ساعت پرسید و گفت که زمیناش خشک است و زمان بارش باران چه زمانی خواهد بود. همچنین اشاره کرد که همسرش حامله است و از او خواسته تا بداند چه زمانی به دنیا میآید. او به اعمال گذشتهاش و آیندهاش اشاره کرد و اینکه نمیداند در کدام زمین خواهد مرد. به همین دلیل، خداوند این آیه را نازل کرد.
و عن ابن عمر قال: قال رسول اللَّه (ص): «مفاتیح الغیب خمس لا یعلمهنّ الّا اللَّه، لا یعلم متی تقوم السّاعة الّا اللَّه، و لا یعلم ما تغیض الارحام الّا اللَّه، و لا یعلم ما فی غد الّا اللَّه، و لا تعلم نفس بایّ ارض تموت الّا اللَّه، و لا یعلم متی ینزل الغیث الّا اللَّه».
هوش مصنوعی: ابن عمر نقل کرده که پیامبر اکرم (ص) فرمودهاند: "مفاتیح غیب پنج چیز هستند که تنها خداوند آنها را میداند. هیچکس نمیداند ساعت قیامت چه زمانی فرامیرسد، هیچکس نمیداند رحمها چه چیزی را کم یا زیاد میکنند، هیچکس نمیداند فردا چه خواهد شد، هیچکس نمیداند در کدام زمین خواهد مرد و هیچکس نمیداند باران چه زمانی نازل میشود."
قوله تعالی و تقدّس: عِلْمُ السَّاعَةِ ای علم قیام الساعة، وَ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ ای و یعلم متی ینزل الغیث.
هوش مصنوعی: خداوند میفرماید: علم به قیامت و علم به زمان بارندگی در اختیار اوست.
سمّی المطر غیثا لانّه غیاث الخلق به رزقهم و علیه بقاؤهم، وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ فی حضر او سفر، برّ او بحر. و قیل: بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ من قدم لانّ کلّ قدم یقع علی ارض غیر الاولی فی المشی. و قیل معناه بایّ قدم من الشقاوة و السّعادة حکاه النقاش. إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بهذه الاشیاء، خَبِیرٌ بها فمن ادّعی علم شیء من هذه الخمسة فهو کافر باللّه سبحانه و تعالی.
هوش مصنوعی: باران، نعمت و رحمت خداوند است، زیرا تأمینکننده نیازهای مخلوقات و سبب بقای آنهاست. هیچکس نمیداند در کدام سرزمین میمیرد، خواه در شهر یا در سفر، در خشکی یا در دریا. همچنین گفته شده است که به کدام زمین میمیری از آنجایی که هر قدمی که برمیداری بر زمین جدیدی قرار میگیرد. برخی به معنای این جمله اشاره کردهاند که به کدام قدم از شقاوت یا سعادت برمیخیزی. خداوند به این مسائل آگاه و داناست. بنابراین، اگر کسی ادعا کند که از یکی از این پنج موضوع اطلاع دارد، در واقع به خداوند کافر است.