گنجور

۶ - النوبة الاولى

قوله تعالی: إِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتی‌ تو نتوانی که کران را شنوانی وَ لا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعاءَ و کران آواز خواندن نشنوند إِذا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ (۸۰) آن گه که پشت برگردانند و برگردند.

وَ ما أَنْتَ بِهادِی الْعُمْیِ عَنْ ضَلالَتِهِمْ و تو آن نیستی که با راه آری نابینایانرا از گمراهی ایشان إِنْ تُسْمِعُ إِلَّا مَنْ یُؤْمِنُ بِآیاتِنا نشنوانی مگر آن کس که بگرود بسخنان ما فَهُمْ مُسْلِمُونَ (۸۱) و ایشانند که مسلمانانند.

وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ و چون گفت خدای و سخن او واجب گشته بریشان افتد، أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ بیرون آریم ایشان را جنبنده‌ای از زمین تُکَلِّمُهُمْ فرا روی مردم میگوید أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ (۸۲) که مردمان بآیات و سخنان ما و بوعد و وعید ما بنمی‌گروند و بی‌گمان نمی‌باشند.

وَ یَوْمَ نَحْشُرُ و آن روز که فراهم آریم مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً از هر امّتی جوکی مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا ازیشان که بدروغ میداشتند سخنان ما فَهُمْ یُوزَعُونَ (۸۳) ایشان را فراهم میرانند و می‌باز دارند.

حَتَّی إِذا جاؤُ تا آن گه که آیند قالَ أَ کَذَّبْتُمْ بِآیاتِی گوید سخنان من دروغ شمردید؟ وَ لَمْ تُحِیطُوا بِها عِلْماً و آن را در نیافتید أَمَّا ذا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۸۴) تا آن خود چه بود که می‌کردید.

وَ وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ ایشان را بیفتاد آن گفت که وعید گفته بود ایشان را و واجب گشته رسیدن عذاب بر ایشان بِما ظَلَمُوا بآن ستم که کردند فَهُمْ لا یَنْطِقُونَ (۸۵) ایشان خاموش مانند هیچ سخن نگویند.

أَ لَمْ یَرَوْا نمی‌بینند أَنَّا جَعَلْنَا اللَّیْلَ لِیَسْکُنُوا فِیهِ که ما شب تاریک کردیم تا آرام گیرند در آن وَ النَّهارَ مُبْصِراً و روز روشن کردیم تا می‌بینند در آن إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ در آن نشانی سخت پیداست لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (۸۶) گروهی را که بگروند.

وَ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ آن روز که در دمند در صور فَفَزِعَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ بترسد اهل آسمان و زمین إِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ مگر آنکه خدا خواهد وَ کُلٌّ أَتَوْهُ داخِرِینَ (۸۷) و همه آمدنیند باو ناچار و ناکام.

وَ تَرَی الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً و کوه‌ها بینی پنداری که بر جای است وَ هِیَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ و آن میرود چنان که ابر رود صُنْعَ اللَّهِ الَّذِی أَتْقَنَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ این صنع خدای است آن که هر چه کرد محکم کرد و استوار إِنَّهُ خَبِیرٌ بِما تَفْعَلُونَ (۸۸) او آگاه است و دانا بهر چه میکنید.

مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ هر که نیکی آرد فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها او راست به از آن وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ (۸۹) ایشان از بیم آن روز رستگارانند و بی‌بیم.

وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ و هر که بدی آرد فَکُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِی النَّارِ نگون اندازند رویهای ایشان در آتش هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۹۰) و ایشان را گویند شما را پاداش خواهند داد مگر آنچه میکردید.

إِنَّما أُمِرْتُ مرا فرمودند أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هذِهِ الْبَلْدَةِ که خدای این شهر را پرستم الَّذِی حَرَّمَها آن خدای که این را آزرم بزرگ نهاد وَ لَهُ کُلُّ شَیْ‌ءٍ و همه چیز او راست وَ أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ (۹۱) و مرا فرمودند تا از گردن نهادگان باشم.

وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ و قرآن خوانم فَمَنِ اهْتَدی‌ فَإِنَّما یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ هر که با راه آید خویشتن را با راه آید وَ مَنْ ضَلَّ و هر که بگمراهی رود فَقُلْ إِنَّما أَنَا مِنَ الْمُنْذِرِینَ (۹۲) گوی من از آگاه کنندگانم.

وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ گوی حمد و ثناء نیکو اللَّه را سَیُرِیکُمْ آیاتِهِ که بشما می‌نماید نشانهای خویش فَتَعْرِفُونَها تا بشناسید آن را وَ ما رَبُّکَ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (۹۳) و خداوند تو ناآگاه نیست از آنچه میکنید.

۵ - النوبة الثالثة: قوله: قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بدان که مقامات راه دین بر دو قسم است: قسمی از آن مقدمات گویند که آن در نفس خویش مقصود نیست، چون توبه و صبر و خوف و زهد و فقر و محاسبه، این همه وسائلند بکاری دیگر که وراء آنست و قسم دیگر مقاصد و نهایات گویند که در نفس خویش مقصودند چون محبّت و شوق و رضا و توحید و توکّل این همه بنفس خویش مقصودند نه برای آن می‌باید تا وسیلت کاری دیگر باشد. و حمد خداوند جل جلاله و شکر و ثناء وی ازین قسم است که بنفس خویش مقصودند. و هر آنچه بنفس خویش مقصود بود در قیامت و در بهشت بماند و هرگز منقطع نگردد. و حمد ازین بابست که ربّ العزة در صفت بهشتیان میگوید: وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی صَدَقَنا وَعْدَهُ و کشر و آفرین قرین ذکر خویش کرده در قران مجید که میگوید جلّ جلاله: فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَ اشْکُرُوا لِی وَ لا تَکْفُرُونِ و فردا در آن عرصه عظمی و انجمن کبری که ایوان کبریا برکشند و بساط عظمت بگسترانند منادی ندا کند که: لیقم الحمّادون. هیچکس برنخیزد آن ساعت مگر کسی که پیوسته در همه احوال و اوقات حمد و ثناء اللَّه گفته و سپاس داری وی کرده و حق نعمت وی بشکر گزارده و بنده در مقام شکر و حمد آن گه درست آید که در وی سه چیز موجود بود: یکی علم، دیگر حال، سوم عمل. اوّل علم است و از علم حال زاید و از حال عمل خیزد. علم شناخت نعمت است از خداوند جلّ جلاله. و حال شادی دلست بآن نعمت، و الیه الاشارة بقوله عزّ و جلّ: فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا، و عمل بکار داشتن نعمت است در آنچه مراد خداوند است و رضاء وی در آنست. و الیه الاشارة بقوله: اعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُکْراً.۶ - النوبة الثانیة: قوله تعالی: إِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتی‌ وَ لا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعاءَ، این آیت در شأن کفار قریش فروآمد، قومی مخصوص که علم اللَّه در حق ایشان سابق شده که هرگز ایمان نیارند و در کفر میرند. ربّ العالمین مصطفی را خبر داد که ایشان سخن تو نپذیرند و پند تو ایشان را سود ندارد که ما بر دلهای ایشان مهر نهاده‌ایم تا ایمان در آن نشود و کفر از آن بیرون نیاید. همانست که جای دیگر گفت: وَ نَطْبَعُ عَلی‌ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ و ایشان را مردگان نام کرد، که ایشان را نه در آنچه می‌شنوند نفعیست و نه بآن عمل میکنند، راست چون مردگانند که حس و عقل ندارند. میگوید یا محمد چنان که نتوانی تو که مردگان را شنوا کنی تا سخن بشنوند ایشان را هم نتوانی که شنوا کنی تا حق بشنوند. ابن کثیر وَ لا تُسْمِعُ بتاء مفتوحه خواند الصُّمَّ مرفوع میگوید کران آواز خواننده نشنوند إِذا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ خاصّه آن گه که پشت برگردانند بر خواننده و میروند، نه بگوش شنوند و نه برمز و اشارت بدانند.

اطلاعات

منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قوله تعالی: إِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتی‌ تو نتوانی که کران را شنوانی وَ لا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعاءَ و کران آواز خواندن نشنوند إِذا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ (۸۰) آن گه که پشت برگردانند و برگردند.
هوش مصنوعی: خداوند می‌فرماید: تو نمی‌توانی مردگان را شنوانی و نمی‌توانی کران را به دعایت توجه دهی؛ زیرا زمانی که آن‌ها به عقب برمی‌گردند و روی می‌گردانند، نمی‌توانند صدای تو را بشنوند.
وَ ما أَنْتَ بِهادِی الْعُمْیِ عَنْ ضَلالَتِهِمْ و تو آن نیستی که با راه آری نابینایانرا از گمراهی ایشان إِنْ تُسْمِعُ إِلَّا مَنْ یُؤْمِنُ بِآیاتِنا نشنوانی مگر آن کس که بگرود بسخنان ما فَهُمْ مُسْلِمُونَ (۸۱) و ایشانند که مسلمانانند.
هوش مصنوعی: تو نمی‌توانی نابینایان را از گمراهی‌شان هدایت کنی، چرا که تنها می‌توانی به کسانی گوش‌دهی که به آیات ما ایمان دارند و آن‌ها هستند که مسلمانند.
وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ و چون گفت خدای و سخن او واجب گشته بریشان افتد، أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ بیرون آریم ایشان را جنبنده‌ای از زمین تُکَلِّمُهُمْ فرا روی مردم میگوید أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ (۸۲) که مردمان بآیات و سخنان ما و بوعد و وعید ما بنمی‌گروند و بی‌گمان نمی‌باشند.
هوش مصنوعی: زمانی که سخن خدا بر آنها واقع شود، ما جنبنده‌ای از زمین برایشان بیرون خواهیم آورد که با مردم سخن می‌گوید و می‌گوید که مردم به آیات و نشانه‌های ما ایمان نمی‌آوردند و به وعده‌ها و وعیدهای ما شک می‌کردند.
وَ یَوْمَ نَحْشُرُ و آن روز که فراهم آریم مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً از هر امّتی جوکی مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا ازیشان که بدروغ میداشتند سخنان ما فَهُمْ یُوزَعُونَ (۸۳) ایشان را فراهم میرانند و می‌باز دارند.
هوش مصنوعی: روزی خواهد بود که ما از هر امتی گروهی را گردآوری خواهیم کرد، کسانی که آیات ما را دروغ می‌پنداشتند و آن‌ها را تحت نظر قرار خواهیم داد.
حَتَّی إِذا جاؤُ تا آن گه که آیند قالَ أَ کَذَّبْتُمْ بِآیاتِی گوید سخنان من دروغ شمردید؟ وَ لَمْ تُحِیطُوا بِها عِلْماً و آن را در نیافتید أَمَّا ذا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۸۴) تا آن خود چه بود که می‌کردید.
هوش مصنوعی: تا زمانی که وارد شوند، می‌فرماید: آیا آیات من را دروغ شمردید؟ در حالی که شما به حقیقت آنها واقف نبودید. حالا آنچه را که انجام می‌دادید چه بود؟
وَ وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ ایشان را بیفتاد آن گفت که وعید گفته بود ایشان را و واجب گشته رسیدن عذاب بر ایشان بِما ظَلَمُوا بآن ستم که کردند فَهُمْ لا یَنْطِقُونَ (۸۵) ایشان خاموش مانند هیچ سخن نگویند.
هوش مصنوعی: بر ایشان عذاب معین شد به خاطر ظلمی که انجام داده‌اند، و به همین دلیل، دیگر قادر به سخن گفتن نخواهند بود و خاموش خواهند ماند.
أَ لَمْ یَرَوْا نمی‌بینند أَنَّا جَعَلْنَا اللَّیْلَ لِیَسْکُنُوا فِیهِ که ما شب تاریک کردیم تا آرام گیرند در آن وَ النَّهارَ مُبْصِراً و روز روشن کردیم تا می‌بینند در آن إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ در آن نشانی سخت پیداست لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (۸۶) گروهی را که بگروند.
هوش مصنوعی: آیا آنان نمی‌بینند که ما شب را ایجاد کردیم تا در آن آرامش یابند و روز را روشن کردیم تا در آن ببینند؟ در این مسئله نشانه‌ها و درس‌های زیادی برای کسانی که ایمان دارند وجود دارد.
وَ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ آن روز که در دمند در صور فَفَزِعَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ بترسد اهل آسمان و زمین إِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ مگر آنکه خدا خواهد وَ کُلٌّ أَتَوْهُ داخِرِینَ (۸۷) و همه آمدنیند باو ناچار و ناکام.
هوش مصنوعی: روزی خواهد آمد که در صور دمیده می‌شود و اهل آسمان و زمین از ترس به وحشت می‌افتند، جز کسانی که خدا بخواهد. و همه به سوی او خواهند آمد، در حالی که ذلیل و ناامید هستند.
وَ تَرَی الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً و کوه‌ها بینی پنداری که بر جای است وَ هِیَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ و آن میرود چنان که ابر رود صُنْعَ اللَّهِ الَّذِی أَتْقَنَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ این صنع خدای است آن که هر چه کرد محکم کرد و استوار إِنَّهُ خَبِیرٌ بِما تَفْعَلُونَ (۸۸) او آگاه است و دانا بهر چه میکنید.
هوش مصنوعی: و کوه‌ها را می‌بینی که گویی ثابت و بی‌حرکت هستند، اما در واقع در حال حرکت‌اند، همان‌طور که ابرها حرکت می‌کنند. این خلق و آفرینشِ خداست که هر چیزی را به دقت و استحکام آفریده است. او به خوبی از کارهایی که انجام می‌دهید، آگاه است.
مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ هر که نیکی آرد فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها او راست به از آن وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ (۸۹) ایشان از بیم آن روز رستگارانند و بی‌بیم.
هوش مصنوعی: هر کس نیکی کند، پاداشی بهتر از آنچه کرده، برای اوست و در آن روز از ترس ایمن خواهند بود.
وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ و هر که بدی آرد فَکُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِی النَّارِ نگون اندازند رویهای ایشان در آتش هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۹۰) و ایشان را گویند شما را پاداش خواهند داد مگر آنچه میکردید.
هوش مصنوعی: هر کس که کار بدی انجام دهد، صورت‌هایشان در آتش قرار خواهد گرفت و به آن‌ها گفته می‌شود که پاداش شما تنها بر اساس اعمالی است که انجام داده‌اید.
إِنَّما أُمِرْتُ مرا فرمودند أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هذِهِ الْبَلْدَةِ که خدای این شهر را پرستم الَّذِی حَرَّمَها آن خدای که این را آزرم بزرگ نهاد وَ لَهُ کُلُّ شَیْ‌ءٍ و همه چیز او راست وَ أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ (۹۱) و مرا فرمودند تا از گردن نهادگان باشم.
هوش مصنوعی: مرا فرمان دادند که پروردگار این شهر را بپرستم، همان خدایى که آن را حرام کرده است و همه چیز به او تعلق دارد و همچنین به من دستور داده شده که از تسلیم‌شوندگان باشم.
وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ و قرآن خوانم فَمَنِ اهْتَدی‌ فَإِنَّما یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ هر که با راه آید خویشتن را با راه آید وَ مَنْ ضَلَّ و هر که بگمراهی رود فَقُلْ إِنَّما أَنَا مِنَ الْمُنْذِرِینَ (۹۲) گوی من از آگاه کنندگانم.
هوش مصنوعی: و اینکه قرآن را بخوانم، هر کس که هدایت شود، در واقع به نفع خود هدایت یافته است و هر کس که گمراه شود، بگو که من تنها از کسانی هستم که هشدار می‌دهند.
وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ گوی حمد و ثناء نیکو اللَّه را سَیُرِیکُمْ آیاتِهِ که بشما می‌نماید نشانهای خویش فَتَعْرِفُونَها تا بشناسید آن را وَ ما رَبُّکَ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (۹۳) و خداوند تو ناآگاه نیست از آنچه میکنید.
هوش مصنوعی: و بگو: ستایش برای خداست. او به زودی نشانه‌های خود را به شما نشان می‌دهد تا آن‌ها را بشناسید و پروردگارت از آنچه انجام می‌دهید غافل نیست.