قوله تعالی: «ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ السَّیِّئَةَ» بدیشان پاسخ ده بهر چه آن نیکوتر، «نَحْنُ أَعْلَمُ بِما یَصِفُونَ» (۹۶) ما دانائیم بآنچه ایشان گویند.
«وَ قُلْ رَبِّ» و بگوی خداوند من، «أَعُوذُ بِکَ» فریاد خواهم بتو.
«مِنْ هَمَزاتِ الشَّیاطِینِ» (۹۷) از بد در انداختن دیوان.
«وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ» (۹۸) و فریاد خواهم بتو خداوند من که هیچ با من باشند.
«حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ» تا آن گه که مرگ بیکی آید از ایشان، «قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ» (۹۹) گوید خداوند من مرا باز گذارید.
«لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً» تا مگر که من کردار نیک کنم، «فِیما تَرَکْتُ» از آن کردارهای نیک که نکرده‌ام و بگذاشته‌ام، «کَلَّا» بودن این را روی نیست، «إِنَّها کَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها» براستی که آن سخنی است که او میخواهد گفت.
«وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ» و پیش ایشان با گور است و درنک در آن، «إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ» (۱۰۰) تا آن روز که ایشان را بر انگیزانند.
«فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ» آن گه که در صور دمند، «فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ» میان خلق آن روز هیچ نژاد نه «وَ لا یَتَساءَلُونَ» (۱۰۱) و نه یکدیگر را پرسند هیچ.
«فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ» هر کرا گران آید ترازوی وی «فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (۱۰۲) ایشان آنند که جاوید پیروز آمدگانند.
«وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ» و هر کرا سبک آید ترازوی او «فَأُولئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ» ایشان آنند که از خویشتن درماندند، «فِی جَهَنَّمَ خالِدُونَ» (۱۰۳) در دوزخند جاویدان.
«تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ» و افروزد آتش رویهای ایشان را، «وَ هُمْ فِیها کالِحُونَ» (۱۰۴) و ایشان در آن تباه رویانند.
«أَ لَمْ تَکُنْ آیاتِی تُتْلی عَلَیْکُمْ» ایشان را گویند نه سخنان و پیغامهای من بر شما میخواندند؟ «فَکُنْتُمْ بِها تُکَذِّبُونَ» (۱۰۵) و شما آن را بدروغ می‌داشتید.
«قالُوا رَبَّنا» گویند خداوند ما، «غَلَبَتْ عَلَیْنا شِقْوَتُنا» زور کرد بر ما بیش شد بدبخت بودن ما، «وَ کُنَّا قَوْماً ضالِّینَ» (۱۰۶) و قومی بودیم گمراهان «رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْها» خداوند ما بیرون آر ما را از ایدر «فَإِنْ عُدْنا فَإِنَّا ظالِمُونَ» (۱۰۷) اگر باز گردیم ستمکار مائیم، «قالَ اخْسَؤُا فِیها» گوید دور شوید و خاموش درین سرای، «وَ لا تُکَلِّمُونِ» (۱۰۸) هیچ سخن مگویید با من.
«إِنَّهُ کانَ فَرِیقٌ مِنْ عِبادِی» که گروهی بودند از رهیگان من»، «یَقُولُونَ رَبَّنا» میگفتند خداوند ما، «آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا» بگرویدیم بیامرز ما را و ببخشای ما را، «وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ» (۱۰۹) که تو بهتر بخشایندگانی.
«فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِیًّا» پس شما ایشان را افسوس گرفتید، «حَتَّی أَنْسَوْکُمْ ذِکْرِی» تا فراموش کردند بر شما یاد من، «وَ کُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَکُونَ» (۱۱۰) و شما ازیشان می‌خندیدید «إِنِّی جَزَیْتُهُمُ الْیَوْمَ بِما صَبَرُوا» امروز من ایشان را پاداش دادم بپاداش آنکه صبر می‌کردند، «أَنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ» (۱۱۱) ایشان امروز رستگارانند.
«قالَ کَمْ لَبِثْتُمْ فِی الْأَرْضِ» گوید ایشان را این بودن شما در دنیا خود چند بود؟ «عَدَدَ سِنِینَ» (۱۱۲) بر شمار سالها؟
«قالُوا لَبِثْنا یَوْماً أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ» گویند روزی یا بعض روزی، «فَسْئَلِ الْعادِّینَ» (۱۱۳) از فریشتگان پرس که شمار گیران تواند.
«قالَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا» گوید آنچه بودید جز اندکی نبودید، «لَوْ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (۱۱۴) چون نیک بودی شما را اگر شمار دانستید.
«أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناکُمْ عَبَثاً» می‌پنداشتید که ما شما را ببازیگری آفریدیم، «وَ أَنَّکُمْ إِلَیْنا لا تُرْجَعُونَ» (۱۱۵) می‌پنداشتید که شما با ما نخواهید آمد.
«فَتَعالَی اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ» چون برترست اللَّه آن خدای که پادشاه است براستی و سزا، «لا إِلهَ إِلَّا هُوَ» نیست خدایی جز زو، «رَبُّ الْعَرْشِ الْکَرِیمِ» (۱۱۶) خداوند عرش کریم بزرگوار نیکو.
«وَ مَنْ یَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ» و هر که خدای دیگر خواند با اللَّه، «لا بُرْهانَ لَهُ بِهِ» که در آن او را نه عذرست و نه حجت، «فَإِنَّما حِسابُهُ عِنْدَ رَبِّهِ» شمار او بنزدیک خداوند او، «إِنَّهُ لا یُفْلِحُ الْکافِرُونَ»(۱۱۷) که ناگرویدگان هرگز نیک نیابند. «وَ قُلْ رَبِّ اغْفِرْ» و بگوی خداوند من بیامرز، «وَ ارْحَمْ» و ببخشای، «وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ» (۱۱۸) و تو بهتر بخشایندگانی.
برگردان به زبان ساده
قوله تعالی: «ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ السَّیِّئَةَ» بدیشان پاسخ ده بهر چه آن نیکوتر، «نَحْنُ أَعْلَمُ بِما یَصِفُونَ» (۹۶) ما دانائیم بآنچه ایشان گویند.
هوش مصنوعی: آیه به انسان‌ها دستور می‌دهد که در برابر بدی‌ها با احسان و نیکی پاسخ دهند. همچنین بیان می‌کند که خداوند به خوبی از آنچه دیگران درباره او یا بندگانش می‌گویند، آگاه است.
«وَ قُلْ رَبِّ» و بگوی خداوند من، «أَعُوذُ بِکَ» فریاد خواهم بتو.
هوش مصنوعی: و بگو: خدایا، من به تو پناه می‌برم.
«مِنْ هَمَزاتِ الشَّیاطِینِ» (۹۷) از بد در انداختن دیوان.
هوش مصنوعی: «از وسوسه‌های شیطان» یعنی اثرات منفی و خراب کننده‌ای که از سوی موجودات شیطانی به ذهن انسان‌ها القا می‌شود.
«وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ» (۹۸) و فریاد خواهم بتو خداوند من که هیچ با من باشند.
هوش مصنوعی: "به تو پناه می‌برم، ای پروردگارم، از اینکه آنها نزد من بیایند."
«حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ» تا آن گه که مرگ بیکی آید از ایشان، «قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ» (۹۹) گوید خداوند من مرا باز گذارید.
هوش مصنوعی: تا زمانی که یکی از آنها به مرگ نزدیک شود، می‌گوید: «خداوندا، مرا بازگردانید.»
«لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً» تا مگر که من کردار نیک کنم، «فِیما تَرَکْتُ» از آن کردارهای نیک که نکرده‌ام و بگذاشته‌ام، «کَلَّا» بودن این را روی نیست، «إِنَّها کَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها» براستی که آن سخنی است که او میخواهد گفت.
هوش مصنوعی: شاید من بتوانم اعمال نیک انجام دهم، از کارهای خوبی که انجام نداده‌ام و آنها را رها کرده‌ام. اما این احتمال نیست که چنین چیزی به وقوع بپیوندد، زیرا این تنها یک سخن است که او میخواهد بگوید.
«وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ» و پیش ایشان با گور است و درنک در آن، «إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ» (۱۰۰) تا آن روز که ایشان را بر انگیزانند.
هوش مصنوعی: و پس از آنها یک حایل وجود دارد که تا روزی که به زندگی برانگیخته می‌شوند، در آنجا هستند.
«فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ» آن گه که در صور دمند، «فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ» میان خلق آن روز هیچ نژاد نه «وَ لا یَتَساءَلُونَ» (۱۰۱) و نه یکدیگر را پرسند هیچ.
هوش مصنوعی: زمانی که در شیپور دمیده شود، در آن روز دیگر هیچ نسب و نژادی میان مردم وجود نخواهد داشت و هیچ‌یک از آنها از دیگری پرسش نخواهد کرد.
«فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ» هر کرا گران آید ترازوی وی «فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (۱۰۲) ایشان آنند که جاوید پیروز آمدگانند.
هوش مصنوعی: هر کسی که اعمالش سنگین‌تر باشد، آنها همان کسانی هستند که موفق و پیروز خواهند بود.
«وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ» و هر کرا سبک آید ترازوی او «فَأُولئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ» ایشان آنند که از خویشتن درماندند، «فِی جَهَنَّمَ خالِدُونَ» (۱۰۳) در دوزخند جاویدان.
هوش مصنوعی: هر کسی که اعمالش سبک باشد، آنان هستند که از خودشان زیان دیده‌اند و در جهنم جاودانه خواهند ماند.
«تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ» و افروزد آتش رویهای ایشان را، «وَ هُمْ فِیها کالِحُونَ» (۱۰۴) و ایشان در آن تباه رویانند.
هوش مصنوعی: آتش بر چهره‌های آنها می‌تابد و آنها در حالت پریشانی و زشت‌رویی در آن به سر می‌برند.
«أَ لَمْ تَکُنْ آیاتِی تُتْلی عَلَیْکُمْ» ایشان را گویند نه سخنان و پیغامهای من بر شما میخواندند؟ «فَکُنْتُمْ بِها تُکَذِّبُونَ» (۱۰۵) و شما آن را بدروغ می‌داشتید.
هوش مصنوعی: آیا آیات من بر شما خوانده نمی‌شد؟ و شما به آنها دروغ می‌گفتید؟
«قالُوا رَبَّنا» گویند خداوند ما، «غَلَبَتْ عَلَیْنا شِقْوَتُنا» زور کرد بر ما بیش شد بدبخت بودن ما، «وَ کُنَّا قَوْماً ضالِّینَ» (۱۰۶) و قومی بودیم گمراهان «رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْها» خداوند ما بیرون آر ما را از ایدر «فَإِنْ عُدْنا فَإِنَّا ظالِمُونَ» (۱۰۷) اگر باز گردیم ستمکار مائیم، «قالَ اخْسَؤُا فِیها» گوید دور شوید و خاموش درین سرای، «وَ لا تُکَلِّمُونِ» (۱۰۸) هیچ سخن مگویید با من.
هوش مصنوعی: آنها می‌گویند: «پروردگارا، سرنوشت شوم ما بر ما غلبه کرده و ما قومی گمراه بودیم.» سپس از خداوند می‌خواهند: «ما را از اینجا بیرون بیاور.» و ادامه می‌دهند: «اگر دوباره به گناهان خود بازگردیم، پس در آن صورت ما ستمکار خواهیم بود.» اما او به آنها پاسخ می‌دهد: «در اینجا دور شوید و خاموش باشید و هیچ سخنی با من نگویید.»
«إِنَّهُ کانَ فَرِیقٌ مِنْ عِبادِی» که گروهی بودند از رهیگان من»، «یَقُولُونَ رَبَّنا» میگفتند خداوند ما، «آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا» بگرویدیم بیامرز ما را و ببخشای ما را، «وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ» (۱۰۹) که تو بهتر بخشایندگانی.
هوش مصنوعی: گروهی از بندگان من بودند که میگفتند: "خداوندا، ما ایمان آورده‌ایم، پس ما را ببخش و رحم کن." و تو بهترین بخشایشگران هستی.
«فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِیًّا» پس شما ایشان را افسوس گرفتید، «حَتَّی أَنْسَوْکُمْ ذِکْرِی» تا فراموش کردند بر شما یاد من، «وَ کُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَکُونَ» (۱۱۰) و شما ازیشان می‌خندیدید «إِنِّی جَزَیْتُهُمُ الْیَوْمَ بِما صَبَرُوا» امروز من ایشان را پاداش دادم بپاداش آنکه صبر می‌کردند، «أَنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ» (۱۱۱) ایشان امروز رستگارانند.
هوش مصنوعی: شما آنها را مسخره و دست‌کم گرفتید، تا جایی که یاد من را از یاد بردید و به آنها می‌خندیدید. امروز من به خاطر صبری که داشتند، به آنها پاداش می‌دهم و آنها برنده و رستگارند.
«قالَ کَمْ لَبِثْتُمْ فِی الْأَرْضِ» گوید ایشان را این بودن شما در دنیا خود چند بود؟ «عَدَدَ سِنِینَ» (۱۱۲) بر شمار سالها؟
هوش مصنوعی: به ایشان می‌گوید: شما در دنیا چه مدت زندگی کرده‌اید؟ آیا می‌توانید تعداد سال‌هایی که در اینجا بوده‌اید را بگویید؟
«قالُوا لَبِثْنا یَوْماً أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ» گویند روزی یا بعض روزی، «فَسْئَلِ الْعادِّینَ» (۱۱۳) از فریشتگان پرس که شمار گیران تواند.
هوش مصنوعی: آنها می‌گویند: «ما یک روز یا بخشی از یک روز در اینجا بودیم.» سپس به فردی می‌گویند: «از شمارش‌گران بپرس.»
«قالَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا» گوید آنچه بودید جز اندکی نبودید، «لَوْ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (۱۱۴) چون نیک بودی شما را اگر شمار دانستید.
هوش مصنوعی: او می‌گوید که شما فقط مدت کمی در اینجا بوده‌اید و اگر شما این را می‌دانستید، وضعیت‌تان بهتر می‌شد.
«أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناکُمْ عَبَثاً» می‌پنداشتید که ما شما را ببازیگری آفریدیم، «وَ أَنَّکُمْ إِلَیْنا لا تُرْجَعُونَ» (۱۱۵) می‌پنداشتید که شما با ما نخواهید آمد.
هوش مصنوعی: آیا فکر می‌کردید که ما شما را بی‌هدف و به طور بیهوده خلق کرده‌ایم؟ و آیا می‌پنداشتید که هرگز به سوی ما برنخواهید گشت؟
«فَتَعالَی اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ» چون برترست اللَّه آن خدای که پادشاه است براستی و سزا، «لا إِلهَ إِلَّا هُوَ» نیست خدایی جز زو، «رَبُّ الْعَرْشِ الْکَرِیمِ» (۱۱۶) خداوند عرش کریم بزرگوار نیکو.
هوش مصنوعی: خدای بزرگ و حقیقی که پادشاهی او واقعی و راستین است، از هر چیزی برتر است. هیچ خدایی جز او وجود ندارد و او پروردگار عرش بزرگ و باکرامت است.
«وَ مَنْ یَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ» و هر که خدای دیگر خواند با اللَّه، «لا بُرْهانَ لَهُ بِهِ» که در آن او را نه عذرست و نه حجت، «فَإِنَّما حِسابُهُ عِنْدَ رَبِّهِ» شمار او بنزدیک خداوند او، «إِنَّهُ لا یُفْلِحُ الْکافِرُونَ»(۱۱۷) که ناگرویدگان هرگز نیک نیابند. «وَ قُلْ رَبِّ اغْفِرْ» و بگوی خداوند من بیامرز، «وَ ارْحَمْ» و ببخشای، «وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ» (۱۱۸) و تو بهتر بخشایندگانی.
هوش مصنوعی: هر کس غیر از خدا، خدای دیگری را صدا بزند، دلیلی برای این کار ندارد و در روزی که محاسبه‌اش باید انجام شود، این محاسبه نزد پروردگارش خواهد بود. بدانید که کافران هیچ‌گاه موفق نخواهند شد. همچنین از خداوند بخواهید که او شما را ببخشد و رحم کند، زیرا او بهترین رحمت دهندگان است.
میبدی