قوله تعالی: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ» بزرگوار تهنیتی و تمام تشریفی و عظیم کرامتی که اللَّه تعالی جل جلاله با مؤمنان فرزندان آدم کرد که در بدو کار و مفتتح وجود روز میثاق ایشان را در قبضه صفت جای داد و ایشان را بنعت لطف محلّ خطاب خود گردانید و با ایشان عهد و پیمان دوستی بست، باز چون در دنیا آمدند ایشان را صورت نیکو و شکل زیبا و خلعت تمام داد و بدانش و عقل و نطق و فهم و فرهنگ بیار است، ظاهر بتوفیق مجاهدت و باطن بتحقیق مشاهدت، و معرفت از ایشان دریغ نداشت، در رحمت و کرامت خود بر ایشان گشاد و ایشان را بر بساط مناجات بداشت تا هر گه که خواهند او را خوانند و از وی خواهند و با وی راز گویند.
در بعضی آثار نقل کرده‌اند که اللَّه تعالی جلّ جلاله گفت: عبادی سارّونی فان لم تفعلوا فناجونی و حدّثونی فان لم تفعلوا فاسمعوا منّی فان لم تفعلوا فانظروا الیّ فان لم تفعلوا فکونوا ببابی و ارفعوا حوائجکم الیّ فانّی اکرم الاکرمین.
و از آن تکریمست که پیش از سؤال ایشان را عطا داد و پیش از استغفار ایشان را بیامرزید چنانک در خبر است: اعطیتکم قبل ان تسألونی و غفرت لکم قبل ان تستغفرونی.
و از آن تکریمست که در میان آفریدگان ایشان را بمهر و محبت مخصوص کرد آنچ فریشتگان را نداد و با کرّوبیان و روحانیان آسمان نگفت، با ایشان گفت: «یحبهم و یحبونه رضی اللَّه عنهم و رضوا عنه و الذین آمنوا اشد حبا للَّه فاذکرونی اذکرکم»
، فاذکرونی ساقیه ذکر تست، اذکر کم دریای ذکر حق، چون ساقیه ذکر بنده بدریای ذکر حق رسد آب دریای اذکرکم بساقیه فاذکرونی در آید همه آب دریا گردد، ساقیه خود هیچ جای نماند، همانست که پیر طریقت گفت: من وقع فی قبضة الحقّ احترق فیها و الحقّ خلفه.
الهی معنی دعوی صادقانی، فروزنده نفسهای دوستانی، آرام دل غریبانی، چون در میان جان حاضری از بی دلی میگویم که کجایی، زندگانی جانی و آئین زبانی، بخود از خود ترجمانی، بحقّ تو بر تو که ما را در سایه غرور ننشانی و بوصال خود رسانی.
«وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ» انّما قال کرّمنا بنی آدم و لم یقل المؤمنین و لا العابدین و لا اصحاب الاجتهاد تقدیسا للتّکریم من ان یکون مقابلا بفعل او معلّلا بوفاق و امر او مسببا باستحقاق بوجه. کرامت و لطف خود با بندگان در اعمال و اجتهاد ایشان نه بست تا بدانی که نواخت او جلّ جلاله بی علّتست و تکریم او بی عوض، بخواست خود نوازد نه طاعت بندگان، بفضل خود عطا دهد نه بجهد ایشان، بنده که کرامت حق یافت نه از آن یافت که طاعت داشت، بلکه طاعت از آن داشت که کرامت حق یافت، و نه دعاء بنده حق را بر اجابت داشت بلکه اجابت حق بنده را بر دعا داشت، و بنده که حق را یافت نه از طلب یافت که طلب از یافتن یافت، «و حملنا هم فی البر و البحر» حمل هو فعل من لم یکن و حمل هو فضل من لم یزل.
... «وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ» مراکب عوام در برّ و بحر دیگرست و مراکب خواص دیگر، مراکب عوام را گفت: «وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الْفُلْکِ وَ الْأَنْعامِ ما تَرْکَبُونَ، لِتَسْتَوُوا عَلی ظُهُورِهِ» دوست و دشمن آشنا و بیگانه در آن یکسان و مراکب خواص را گفت در دنیا: «وَ لِسُلَیْمانَ الرِّیحَ غُدُوُّها شَهْرٌ وَ رَواحُها شَهْرٌ» و مصطفی (ص) را گفت: «أَسْری بِعَبْدِهِ لَیْلًا» سلیمان را باد و مصطفی را براق. و در عقبی مراکب دوستان و نزدیکان، آنست که گفت: «نَحْشُرُ الْمُتَّقِینَ إِلَی الرَّحْمنِ وَفْداً».
قال رسول اللَّه (ص) فی هذه الآیة: و الّذی نفسی بیده انهم اذا خرجوا من قبورهم استقبلوا بنوق بیض لها اجنحة علیها رحائل الذّهب کلّ خطوة منها مدّ البصر فینتهون الی باب الجنّة.
و قال (ص): عظّموا و سمّنوا ضحایاکم فانّها مطایاکم علی الصّراط.
و منهم من قال: کلّ یرکب اعماله الّتی عملها فی الدّنیا و مات علیها. و منهم من قال: لم یجوزوا علی الصّراط الّا بنور المعرفة.
... «وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ» الرّزق و الطّیب ما کان علی ذکر الرّزاق فمن لم یکن غائبا بقلبه و لا غافلا عن ربّه استطاب کلّ رزق فالشّری علی لقاء المحبوب اری و الاری علی الغیبة من المحبوب شری. و قال یحیی بن معاذ: الرّزق الطّیّب ما یفتح علی الانسان من غیر سؤال و لا اشراف، «وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلًا» فضّلنا العلماء علی الجهّال بالعلم اللَّه و احکامه و فضّلنا الاولیاء بالمعرفة علی جمیع الخلائق.
«یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» بشارتی عظیم است و تهنیتی تمام این آیت: امت احمد را که اگر خلق را به پیغامبران باز خوانند، آن روز ایشان را بفاضلترین پیغامبران باز خوانند، و اگر بکتابها باز خوانند، ایشان را بفاضلترین کتابها باز خوانند. اگر پیغامبرست محمّد عربی رسول تهامی که خلقش عظیم بود و بر خدای کریم بود. درجتش رفیع بود و امت را شفیع بود، شرفش ظاهر و حجّتش با هر و نورش زاهر و تنش طاهر، بشیر و نذیر، سراج منیر، چراغ عالم و بهترین فرزند آدم، و اگر کتابست قرآن عظیم، هم نور مبین و هم ذکر حکیم و هم کتاب کریم، مؤمنانرا تذکرت و دوستان را تبصرت، نامه‌ای کریم از خدای کریم برسولی کریم، «تَنْزِیلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِینَ».
و قیل «نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» ای نوصل کلّ مرید الی مراده و کلّ محبّ الی محبوبه و کلّ مدّع الی دعواه و کلّ منتم الی من کان ینتمی الیه.
و یقرب منه ما روی ابوذر رضی اللَّه عنه قال قال رسول (ص): اذا کان یوم القیامة یجمع اللَّه امّتی علی رأس قبری فیجتمع الصدّیقون مع ابی بکر فیدخلون الجنّة معه، و یجتمع الآمرون بالمعروف و النّاهون عن المنکر مع عمر بن الخطّاب فیدخلون الجنّة معه، و یجتمع اهل الحیاء مع عثمان فیدخلون الجنّة معه، و یجتمع اهل السّخاء و حسن الخلق و القائمون للَّه عزّ و جل بالحقّ مع علی بن ابی طالب فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع العلماء مع معاذ بن جبل فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع القرّاء مع ابی بن کعب و عبد اللَّه بن مسعود فیدخلون معهما الجنّة، و یجتمع الزّهاد مع ابی ذرّ فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع الفقراء مع ابی الدرداء فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع الشّهداء مع حمزة بن عبد المطّلب فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع المؤذّنون مع بلال فیدخلون معه الجنّة.
بدانک بعد از انبیاء و رسل بهینه عالمیان و گزیده جهانیان صحابه رسولند: اختران آسمان ملت و مهتران محفل دولت، سینه هاشان بمعرفت افروخته و اشخاص ایشان بخدمت و حرمت آراسته، راه صدق رفته و بار امانت بداعی حق سپرده، ایشانند ائمّه اهل دین، و قبله اقتداء خلق صاحب شریعت چنین.
گفت: اصحابی کالنّجوم بایّهم اقتدیتم اهتدیتم، هر کجا در عالم صادقی لطیف است امام وی صدّیق اکبر است، و هر کجا عادلی شریف است امام وی فاروق انور است، و هر کجا منفقی مشفق است امام وی ذو النّورین از هر است، و هر کجا در عالم دین مجاهدی مشاهد است امام وی مرتضی حیدر است، و هر کجا مردی مرد است یا آزادی فرد است امام وی ابوذر پرهنر است، و هر کجا درویشی دلریش است امام وی بو درداء مشتهر است، و هر کجا شهیدی دین دار است که دین را در جهاد کفارست امام وی حمزه منوّر است، و هر کجا مؤذّنی موفّق داعیی از داعیان حق امام وی بلال مطهّر است، همچنین ائمّه صحابه هر یکی بر مثال اختری از آسمان دولت وی بر سرایر اهل ایمان تابش احوال خویش ظاهر همی‌دارند تا هر یکی از امت بر وفق حالت بوی اقتدا همی‌کند و جان و دل بدوستی وی همی‌پرورد و در راه دین بر پی وی همی‌رود تا فردا با وی در بهشت شود و بناز و نعیم ابد رسد.
«أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلی غَسَقِ اللَّیْلِ» الصّلاة بالبدن موقّتة و المواصلات بالسرّ و القلب مسرمدة، فانّ المنتظر للصّلوة فی الصّلاة، و الصّلاة فرع باب الرّزق و الوقوف فی محلّ المناجاة و اعتکاف القلب فی مشاهدة التّقدیر و الوقوف علی بساط النّجوی و فرّق اوقات الصّلاة لیکون للعبد عود الی البساط فی الیوم و اللّیلة مرّات.
برگردان به زبان ساده
قوله تعالی: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ» بزرگوار تهنیتی و تمام تشریفی و عظیم کرامتی که اللَّه تعالی جل جلاله با مؤمنان فرزندان آدم کرد که در بدو کار و مفتتح وجود روز میثاق ایشان را در قبضه صفت جای داد و ایشان را بنعت لطف محلّ خطاب خود گردانید و با ایشان عهد و پیمان دوستی بست، باز چون در دنیا آمدند ایشان را صورت نیکو و شکل زیبا و خلعت تمام داد و بدانش و عقل و نطق و فهم و فرهنگ بیار است، ظاهر بتوفیق مجاهدت و باطن بتحقیق مشاهدت، و معرفت از ایشان دریغ نداشت، در رحمت و کرامت خود بر ایشان گشاد و ایشان را بر بساط مناجات بداشت تا هر گه که خواهند او را خوانند و از وی خواهند و با وی راز گویند.
هوش مصنوعی: خداوند فرزندان آدم را مورد احترام و محبت ویژه‌ای قرار داده است. در آغاز آفرینش، او آنها را در مکان شایسته‌ای قرار داد و با آنها عهد دوستانه‌ای بست. پس از ورود به دنیا، خداوند به آنها زیبایی ظاهری و باطنی عطا کرد و به آنها عقل و دانش بخشید. همچنین با تلاش درونی و تجربه‌های مشاهداتی، معرفت و درک عمیق را نصیبشان کرد. او رحمت و کرامتش را برای آنها فراوان کرده و به آنها این امکان را داده که هر زمان که بخواهند به او نزدیک شوند، دعا کنند، خواسته‌هایشان را مطرح نمایند و با او راز بگویند.
در بعضی آثار نقل کرده‌اند که اللَّه تعالی جلّ جلاله گفت: عبادی سارّونی فان لم تفعلوا فناجونی و حدّثونی فان لم تفعلوا فاسمعوا منّی فان لم تفعلوا فانظروا الیّ فان لم تفعلوا فکونوا ببابی و ارفعوا حوائجکم الیّ فانّی اکرم الاکرمین.
هوش مصنوعی: در برخی نوشته‌ها آمده است که خداوند متعال فرمود: ای بندگان من، مرا شاد کنید. اگر نتوانستید، پس با من صحبت کنید. و اگر نتوانستید، پس به سخنان من گوش دهید. اگر این هم ممکن نیست، پس به سوی من نگاه کنید. و اگر هنوز نتوانستید، در درگاه من باشید و نیازهایتان را به من عرضه کنید، زیرا من بزرگ‌ترین بخشنده هستم.
و از آن تکریمست که پیش از سؤال ایشان را عطا داد و پیش از استغفار ایشان را بیامرزید چنانک در خبر است: اعطیتکم قبل ان تسألونی و غفرت لکم قبل ان تستغفرونی.
هوش مصنوعی: و از آن نکته بزرگ این است که او پیش از اینکه از او چیزی بخواهند، عطا می‌کند و پیش از اینکه از او طلب بخشش کنند، آنها را می‌بخشاید. چنان‌که در روایتی آمده است: «به شما پیش از اینکه از من بخواهید، عطا می‌کنم و پیش از اینکه از من بخشش بخواهید، می‌بخشم.»
و از آن تکریمست که در میان آفریدگان ایشان را بمهر و محبت مخصوص کرد آنچ فریشتگان را نداد و با کرّوبیان و روحانیان آسمان نگفت، با ایشان گفت: «یحبهم و یحبونه رضی اللَّه عنهم و رضوا عنه و الذین آمنوا اشد حبا للَّه فاذکرونی اذکرکم»
هوش مصنوعی: خداوند از میان مخلوقات خود، انسان‌ها را با علاقه و محبت ویژه‌ای مورد توجه قرار داده و این محبت را به فرشتگان و موجودات آسمانی عطا نکرده است. او با انسان‌ها سخن می‌گوید و می‌فرماید: «من آنها را دوست دارم و آنها نیز مرا دوست دارند. خداوند بر آنها خشنود است و آنها نیز بر او خشنودند. کسانی که ایمان آورده‌اند، نسبت به خداوند عشق و محبت بیشتری دارند. پس اگر من را یاد کنید، من نیز شما را یاد می‌کنم.»
، فاذکرونی ساقیه ذکر تست، اذکر کم دریای ذکر حق، چون ساقیه ذکر بنده بدریای ذکر حق رسد آب دریای اذکرکم بساقیه فاذکرونی در آید همه آب دریا گردد، ساقیه خود هیچ جای نماند، همانست که پیر طریقت گفت: من وقع فی قبضة الحقّ احترق فیها و الحقّ خلفه.
هوش مصنوعی: به یاد من باشید تا به یاد شما باشم. ذکر و یاد خداوند مانند دریایی بزرگ است و وقتی بنده‌ای به ذکر خداوند بپردازد، به این دریا نزدیک می‌شود. آب آن دریا به وسیله ذکر بنده جاری می‌شود و اگر یاد خداوند را در دل داشته باشیم، همه وجود ما از یاد او پر می‌شود و در نتیجه، خودِ بنده دیگر جایی برای او نمی‌ماند. این موضوع به همین خاطر است که عارفان گفته‌اند: هر کسی که در چنگال حقیقت بیفتد، در آن سوزانده می‌شود و حقیقت پشت سر او باقی می‌ماند.
الهی معنی دعوی صادقانی، فروزنده نفسهای دوستانی، آرام دل غریبانی، چون در میان جان حاضری از بی دلی میگویم که کجایی، زندگانی جانی و آئین زبانی، بخود از خود ترجمانی، بحقّ تو بر تو که ما را در سایه غرور ننشانی و بوصال خود رسانی.
هوش مصنوعی: ای خدا، تو به معنای دعاهای صادقان و زندگی‌بخش دل‌های دوستانی. آرامش‌دهنده دل‌های غریبانی که در وجود تأثیرات تو، در دلم احساس بی‌حوصلگی می‌کنم و از خود می‌پرسم که کجایی؟ زندگی و کلام من به تو وابسته است و خود را از خود تفسیر می‌کنم. به حق تو، ما را در سایه غرور خود قرار نده و به وصال خود برسان.
«وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ» انّما قال کرّمنا بنی آدم و لم یقل المؤمنین و لا العابدین و لا اصحاب الاجتهاد تقدیسا للتّکریم من ان یکون مقابلا بفعل او معلّلا بوفاق و امر او مسببا باستحقاق بوجه. کرامت و لطف خود با بندگان در اعمال و اجتهاد ایشان نه بست تا بدانی که نواخت او جلّ جلاله بی علّتست و تکریم او بی عوض، بخواست خود نوازد نه طاعت بندگان، بفضل خود عطا دهد نه بجهد ایشان، بنده که کرامت حق یافت نه از آن یافت که طاعت داشت، بلکه طاعت از آن داشت که کرامت حق یافت، و نه دعاء بنده حق را بر اجابت داشت بلکه اجابت حق بنده را بر دعا داشت، و بنده که حق را یافت نه از طلب یافت که طلب از یافتن یافت، «و حملنا هم فی البر و البحر» حمل هو فعل من لم یکن و حمل هو فضل من لم یزل.
هوش مصنوعی: خداوند به بندگان خود، یعنی بنی آدم، عزت و احترام داده است. این کرامت هیچ وابستگی به ایمان، عبادت یا تلاش انسان‌ها ندارد. خداوند با کرامت خود، به بندگانش لطف می‌کند و این بخشش بدون هیچ دلیلی و به خواست خودش است. در واقع، کرامت الهی وابسته به طاعت و اعمال بندگان نیست، بلکه خود بندگان به خاطر این کرامت، به انجام طاعت و عبادت ترغیب می‌شوند. این دعای بندگان نیست که موجب پاسخ‌گویی خداوند می‌شود، بلکه این خداوند است که به دعا پاسخ می‌دهد. بنابراین اگر بنده‌ای به خداوند نزدیک می‌شود، این به خاطر تلاش او نیست، بلکه نشانه‌ای از لطف و کرامت الهی است. خداوند در کارهای خود، مانند حمل و نقل در دریا و خشکی، همواره مظهری از فضل و کرامت خود را نشان می‌دهد.
... «وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ» مراکب عوام در برّ و بحر دیگرست و مراکب خواص دیگر، مراکب عوام را گفت: «وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الْفُلْکِ وَ الْأَنْعامِ ما تَرْکَبُونَ، لِتَسْتَوُوا عَلی ظُهُورِهِ» دوست و دشمن آشنا و بیگانه در آن یکسان و مراکب خواص را گفت در دنیا: «وَ لِسُلَیْمانَ الرِّیحَ غُدُوُّها شَهْرٌ وَ رَواحُها شَهْرٌ» و مصطفی (ص) را گفت: «أَسْری بِعَبْدِهِ لَیْلًا» سلیمان را باد و مصطفی را براق. و در عقبی مراکب دوستان و نزدیکان، آنست که گفت: «نَحْشُرُ الْمُتَّقِینَ إِلَی الرَّحْمنِ وَفْداً».
هوش مصنوعی: در این متن، اشاره به تفاوت‌هایی است که میان وسایل نقلیه یا روش‌های سفر برای مردم عادی و افراد خاص وجود دارد. برای عموم مردم، وسایل نقلیه‌ای که در خشکی و دریا استفاده می‌شوند، به‌طور کلی ساده هستند. در حالی که برای افراد خاص، مانند پیامبران یا افراد نیکوکار، امکانات ویژه‌تری فراهم است. به عنوان مثال، سلیمان با باد سفر می‌کرد و پیامبر اسلام با براق، که وسیله‌ای خاص و سریع بود. در عالم آخرت نیز، مؤمنان به‌صورت ویژه‌ای جمع‌آوری خواهند شد.
قال رسول اللَّه (ص) فی هذه الآیة: و الّذی نفسی بیده انهم اذا خرجوا من قبورهم استقبلوا بنوق بیض لها اجنحة علیها رحائل الذّهب کلّ خطوة منها مدّ البصر فینتهون الی باب الجنّة.
هوش مصنوعی: رسول الله (ص) در مورد این آیه فرموده‌اند: قسمتی از وجودم به دست خداست، به‌راستی که وقتی انسان‌ها از قبرهایشان بیرون بیایند، با اسب‌های سفیدی که بال دارند و زین‌هایی از طلا بر آنها نهاده شده است، مواجه می‌شوند. هر قدم از این اسب‌ها به اندازه دید چشم انسان است و آنها به درب بهشت می‌رسند.
و قال (ص): عظّموا و سمّنوا ضحایاکم فانّها مطایاکم علی الصّراط.
هوش مصنوعی: پیامبر (ص) فرمودند: قربانی‌های خود را بزرگ و چاق کنید؛ زیرا آنها transport شما بر روی صراط هستند.
و منهم من قال: کلّ یرکب اعماله الّتی عملها فی الدّنیا و مات علیها. و منهم من قال: لم یجوزوا علی الصّراط الّا بنور المعرفة.
هوش مصنوعی: برخی از مردم معتقدند که هر کس در سرنوشت خود، بار اعمالی را که در دنیا انجام داده و با آنها فوت کرده، حمل می‌کند. عده‌ای دیگر بر این باورند که تنها با نور معرفت می‌توان از پل صراط عبور کرد.
... «وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ» الرّزق و الطّیب ما کان علی ذکر الرّزاق فمن لم یکن غائبا بقلبه و لا غافلا عن ربّه استطاب کلّ رزق فالشّری علی لقاء المحبوب اری و الاری علی الغیبة من المحبوب شری. و قال یحیی بن معاذ: الرّزق الطّیّب ما یفتح علی الانسان من غیر سؤال و لا اشراف، «وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلًا» فضّلنا العلماء علی الجهّال بالعلم اللَّه و احکامه و فضّلنا الاولیاء بالمعرفة علی جمیع الخلائق.
هوش مصنوعی: خداوند به بندگان خود از نعمت‌های پاک و خوب بخشیده است. روزی دادن و نعمت‌های پاک، به یاد خداوندی است که روزی‌دهنده است. کسی که دلش غافل از خداوند نیست، از هر روزی که به او می‌رسد لذت می‌برد. عشق و عشق‌ورزی به محبوب، موجب لذت است و غفلت از محبوب، در واقع درد است. یحیی بن معاذ گفته است که روزی‌های پاک، آن‌هایی هستند که بدون درخواست و تلاش خاصی به انسان عطا می‌شوند. همچنین خداوند، علما را بر نادانان و اولیا را بر سایر مخلوقات برتری داده است.
«یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» بشارتی عظیم است و تهنیتی تمام این آیت: امت احمد را که اگر خلق را به پیغامبران باز خوانند، آن روز ایشان را بفاضلترین پیغامبران باز خوانند، و اگر بکتابها باز خوانند، ایشان را بفاضلترین کتابها باز خوانند. اگر پیغامبرست محمّد عربی رسول تهامی که خلقش عظیم بود و بر خدای کریم بود. درجتش رفیع بود و امت را شفیع بود، شرفش ظاهر و حجّتش با هر و نورش زاهر و تنش طاهر، بشیر و نذیر، سراج منیر، چراغ عالم و بهترین فرزند آدم، و اگر کتابست قرآن عظیم، هم نور مبین و هم ذکر حکیم و هم کتاب کریم، مؤمنانرا تذکرت و دوستان را تبصرت، نامه‌ای کریم از خدای کریم برسولی کریم، «تَنْزِیلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِینَ».
هوش مصنوعی: روز بزرگی خواهد بود که هر گروهی را با پیشوایشان می‌خوانیم. این آیه نوید بزرگی است و بشارتی برای امت پیامبر احمد (ص) به شمار می‌رود. در آن روز اگر مردم را به پیامبران بخوانند، آنها را به عنوان برترین پیامبران معرفی می‌کنند و اگر به کتابها ارجاع دهند، به عنوان بهترین کتابها شناخته خواهند شد. اگر صحبت از پیامبر باشد، او محمد (ص) است که ویژگی‌های عظیمی دارد و در نزد خداوند جایگاه بلندی دارد. او شفاعت‌کننده امت و الگویی برای دیگران است و نورش درخشنده و وجودش پاکیزه است. او بشارت‌دهنده و هشداردهنده‌ای است که روشنایی بخش جهان و بهترین فرزند آدم به شمار می‌رود. اگر صحبت از کتاب باشد، قرآن کریم است که خود نوری روشن و ذکر حکیمانه‌ای است و می‌تواند به مؤمنان یادآوری کند و دوستان را آگاه سازد. این کتاب، نامه‌ای گران‌قدر از سوی خداوند کریم به پیامبری کریم است که به خداوند عالمین نازل شده است.
و قیل «نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» ای نوصل کلّ مرید الی مراده و کلّ محبّ الی محبوبه و کلّ مدّع الی دعواه و کلّ منتم الی من کان ینتمی الیه.
هوش مصنوعی: گفته شده است که ما هر گروهی را با پیشوایشان می‌خوانیم. این به این معناست که هر جوینده‌ای به مقصودش و هر عاشقی به معشوقش و هر مدعی‌ای به ادعایش و هر کسی که به کسی نسبت دارد، به او نسبت داده می‌شود.
و یقرب منه ما روی ابوذر رضی اللَّه عنه قال قال رسول (ص): اذا کان یوم القیامة یجمع اللَّه امّتی علی رأس قبری فیجتمع الصدّیقون مع ابی بکر فیدخلون الجنّة معه، و یجتمع الآمرون بالمعروف و النّاهون عن المنکر مع عمر بن الخطّاب فیدخلون الجنّة معه، و یجتمع اهل الحیاء مع عثمان فیدخلون الجنّة معه، و یجتمع اهل السّخاء و حسن الخلق و القائمون للَّه عزّ و جل بالحقّ مع علی بن ابی طالب فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع العلماء مع معاذ بن جبل فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع القرّاء مع ابی بن کعب و عبد اللَّه بن مسعود فیدخلون معهما الجنّة، و یجتمع الزّهاد مع ابی ذرّ فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع الفقراء مع ابی الدرداء فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع الشّهداء مع حمزة بن عبد المطّلب فیدخلون معه الجنّة، و یجتمع المؤذّنون مع بلال فیدخلون معه الجنّة.
هوش مصنوعی: در روز قیامت، خداوند امت من را در کنار قبر من جمع می‌کند. در این جمع، راست‌گویان با ابوبکر و در کنار او به بهشت وارد می‌شوند. همچنین، کسانی که امر به معروف کرده و نهی از منکر می‌کنند، با عمر بن خطاب جمع می‌شوند و به بهشت می‌روند. افرادی که حیا دارند، با عثمان هستند و به بهشت می‌روند. اهل سخاوت و اخلاق نیکو و کسانی که برای خدا به حق قیام کرده‌اند، با علی بن ابی‌طالب جمع می‌شوند و به بهشت می‌روند. علمای دین با معاذ بن جبل به بهشت می‌روند و قاریان قرآن با ابی بن کعب و عبدالله بن مسعود، به بهشت می‌روند. زاهدان با ابی ذر و فقرا با ابی درداء به بهشت می‌روند. همچنین، شهیدان با حمزه بن عبدالله به بهشت می‌روند و مؤذنان با بلال به بهشت خواهند رفت.
بدانک بعد از انبیاء و رسل بهینه عالمیان و گزیده جهانیان صحابه رسولند: اختران آسمان ملت و مهتران محفل دولت، سینه هاشان بمعرفت افروخته و اشخاص ایشان بخدمت و حرمت آراسته، راه صدق رفته و بار امانت بداعی حق سپرده، ایشانند ائمّه اهل دین، و قبله اقتداء خلق صاحب شریعت چنین.
هوش مصنوعی: بعد از پیامبران و فرستادگان الهی، بهترین افراد در میان مردم، صحابه پیامبر هستند. آنها مانند ستاره‌های آسمان ملت و ریش‌سفیدان محفل دولت هستند. قلب‌هایشان با علم و دانش روشن است و شخصیت‌هایشان با خدمت و احترام مزین شده‌اند. آنها راه راست را پیموده و امانت دعوت به حق را بر دوش دارند. آنها امامان دین و قبله‌ای هستند که خلق به ایشان اقتدا می‌کنند و صاحب شریعت هستند.
گفت: اصحابی کالنّجوم بایّهم اقتدیتم اهتدیتم، هر کجا در عالم صادقی لطیف است امام وی صدّیق اکبر است، و هر کجا عادلی شریف است امام وی فاروق انور است، و هر کجا منفقی مشفق است امام وی ذو النّورین از هر است، و هر کجا در عالم دین مجاهدی مشاهد است امام وی مرتضی حیدر است، و هر کجا مردی مرد است یا آزادی فرد است امام وی ابوذر پرهنر است، و هر کجا درویشی دلریش است امام وی بو درداء مشتهر است، و هر کجا شهیدی دین دار است که دین را در جهاد کفارست امام وی حمزه منوّر است، و هر کجا مؤذّنی موفّق داعیی از داعیان حق امام وی بلال مطهّر است، همچنین ائمّه صحابه هر یکی بر مثال اختری از آسمان دولت وی بر سرایر اهل ایمان تابش احوال خویش ظاهر همی‌دارند تا هر یکی از امت بر وفق حالت بوی اقتدا همی‌کند و جان و دل بدوستی وی همی‌پرورد و در راه دین بر پی وی همی‌رود تا فردا با وی در بهشت شود و بناز و نعیم ابد رسد.
هوش مصنوعی: گفت: یاران من مانند ستاره‌ها هستند، به هر یک از آنها اقتدا کنید، هدایت خواهید شد. هر کجا که در عالم، صداقتی لطیف وجود داشته باشد، امام آن شخص، صدّیق اکبر است. هر کجا که عادل و شریف باشد، امامش فاروق انور است. هر کجا که کسی در انفاق و محبت پیشتاز باشد، امامش ذو النورین است. هر کجا که مجاهدی در دین وجود داشته باشد، امامش مرتضی حیدر است. هر کجا که مردانگی و آزادگی به چشم بخورد، امام آن شخص، ابوذر پرهنر است. و هر کجا که درویشی دلیر باشد، امامش بو درداء است. هر کجا که شهیدی با ایمان در جهاد با کافران وجود داشته باشد، امامش حمزه منوّر است. همچنین هر مؤذّن موفق و داعیی از داعیان حق، امامش بلال مطهّر است. تمامی ائمه و صحابه، مانند ستاره‌هایی هستند که بر سرای مؤمنان، حال و احوال خود را نمایان می‌سازند تا هر یک از امت بر اساس حال آنها پیروی کند و عشق و دوستی آنها را در دل بپروراند و در راه دین، به سوی آنها حرکت کند تا در روز قیامت در بهشت با آنها باشد و از نعمت‌های جاودانی برخوردار گردد.
«أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلی غَسَقِ اللَّیْلِ» الصّلاة بالبدن موقّتة و المواصلات بالسرّ و القلب مسرمدة، فانّ المنتظر للصّلوة فی الصّلاة، و الصّلاة فرع باب الرّزق و الوقوف فی محلّ المناجاة و اعتکاف القلب فی مشاهدة التّقدیر و الوقوف علی بساط النّجوی و فرّق اوقات الصّلاة لیکون للعبد عود الی البساط فی الیوم و اللّیلة مرّات.
هوش مصنوعی: نماز را در وقت زوال خورشید تا تاریکی شب برپا کنید. نماز از نظر بدنی موقتی است، اما ارتباطات باطن و قلبی همیشگی و پایدارند. کسی که منتظر نماز است، در واقع در حال نماز است. نماز، ریشه‌اش به روزی و تامین نیازها مرتبط است و ایستادن در محل مناجات، موجب نزدیکی قلب به مشاهده تقدیر الهی می‌شود. ایام نماز به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که بنده فرصت داشته باشد در طول روز و شب چندین بار به این حالت معنوی برگردد.
میبدی