قوله تعالی: وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّةٌ از قوم موسی گروهی است یَهْدُونَ بِالْحَقِّ که با راستی میخوانند وَ بِهِ یَعْدِلُونَ (۱۵۹) و بآن راستی میروند.
وَ قَطَّعْناهُمُ و ایشان را گروه گروه برگسستیم اثْنَتَیْ عَشْرَةَ أَسْباطاً دوازده گروه أُمَماً امّت امّت جوک جوک با پیغامبر پیغامبر وَ أَوْحَیْنا إِلی مُوسی و پیغام دادیم بموسی إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ آن گه که آب خواست ازو قوم او أَنِ اضْرِبْ بِعَصاکَ الْحَجَرَ که بعصا این سنگ را میزن فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَیْناً بگشاد از آن دوازده چشمه قَدْ عَلِمَ کُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ هر گروهی از ایشان میدانستند که آبشخور ایشان کدام است وَ ظَلَّلْنا عَلَیْهِمُ الْغَمامَ ایشان را میغ فرستادیم تا سایه کردید بر ایشان وَ أَنْزَلْنا عَلَیْهِمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوی و فرو فرستادیم بر ایشان ترنجبین و مرغ سلوی کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ گفتیم میخورید ازین خوشها که شما را روزی دادیم وَ ما ظَلَمُونا و ستم نه بر ما کردند وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (۱۶۰) لکن ایشان ستم بر خویشتن کردند.
وَ إِذْ قِیلَ لَهُمُ اسْکُنُوا هذِهِ الْقَرْیَةَ و ایشان را گفتند که در زمین بیت المقدس نشینید و آن را مسکن گیرید وَ کُلُوا مِنْها حَیْثُ شِئْتُمْ و میخورید از آن هر جای که خواهید وَ قُولُوا حِطَّةٌ و میگویید چون میدرشوید: گناهان ما از ما فرو نه وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً و پشت خم داده از در در روید نَغْفِرْ لَکُمْ خَطِیئاتِکُمْ تا بیامرزیم شما را گناهان شما سَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ (۱۶۱) آری نیکوکاران را بر پیوس بیفزائیم.
فَبَدَّلَ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ بدل کردند آن ستمکاران آن سخن که گفته بودند ایشان را قَوْلًا غَیْرَ الَّذِی قِیلَ لَهُمْ دیگر گفتند جز از آنکه ایشان گفته بودند، فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ فرو گشادیم بر ایشان از آسمان عذابی بِما کانُوا یَظْلِمُونَ (۱۶۲) بآن ستم که کردند.
وَ سْئَلْهُمْ عَنِ الْقَرْیَةِ و پرس ایشان را از آن شهر الَّتِی کانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ بنزدیک دریا إِذْ یَعْدُونَ فِی السَّبْتِ که از اندازه در میگذشتند و بشنبه کسب میکردند إِذْ تَأْتِیهِمْ حِیتانُهُمْ که بایشان میآمد ماهیان ایشان یَوْمَ سَبْتِهِمْ آن روز که شنبه میکردند شُرَّعاً در آب بر روی آب روان هموار وَ یَوْمَ لا یَسْبِتُونَ لا تَأْتِیهِمْ و آن روز که شنبه نکردندی ماهی نیامدی بایشان کَذلِکَ نَبْلُوهُمْ ایشان را چنان میآزمودیم بِما کانُوا یَفْسُقُونَ (۱۶۳) بآنکه قومی فاسق بودند و از طاعت داری بیرون.
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ گروهی گفتند از ایشان: لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً چرا میپند دهید قومی را اللَّهُ مُهْلِکُهُمْ که اللَّه ایشان را هلاک میخواهد که کند أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِیداً یا میخواهد که ایشان را عذاب کند عذابی سخت قالُوا جواب دادند و گفتند: مَعْذِرَةً إِلی رَبِّکُمْ عذر ما است بنزدیک خدا در کار ایشان وَ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۱۶۴) و تا مگر هم ایشان بپرهیزند.
فَلَمَّا نَسُوا چون بگذاشتند ما ذُکِّرُوا بِهِ پند گرفتن بآن پند که ایشان را دادند أَنْجَیْنَا الَّذِینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ رهانیدیم ایشان را که میباز زدندی از بدی وَ أَخَذْنَا الَّذِینَ ظَلَمُوا و فرا گرفتیم ایشان را که بر خویشتن ستم کردند بِعَذابٍ بَئِیسٍ بعذابی سخت بِما کانُوا یَفْسُقُونَ (۱۶۵) بآن که قومی فاسق بودند.
فَلَمَّا عَتَوْا چون ناپاکی کردند و گردن کشیدند عَنْ ما نُهُوا عَنْهُ از آنچه ایشان را باز زدند از آن قُلْنا لَهُمْ ایشان را گفتیم کُونُوا قِرَدَةً کپیان گردید خاسِئِینَ (۱۶۶) خوار و بیعذر و بیسخن و نومید.
وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکَ و آگاهی بداد خداوند تو لَیَبْعَثَنَّ عَلَیْهِمْ که بر جهودان میانگیزاند إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ تا بروز رستاخیز پیوسته مَنْ یَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ کسی که ایشان را میرنجاند و عذاب میچشاند إِنَّ رَبَّکَ لَسَرِیعُ الْعِقابِ خداوند تو زود توان است عقوبت کردن را وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۶۷) و آمرزگار و بخشاینده است تائب را.
وَ قَطَّعْناهُمْ فِی الْأَرْضِ أُمَماً و ایشان را پاره پاره کردیم در زمین پرکنده گروه گروه مِنْهُمُ الصَّالِحُونَ هست از ایشان که مسلماناند و نیکان وَ مِنْهُمْ دُونَ ذلِکَ و هست از ایشان که فرود از آناند و جز از آن وَ بَلَوْناهُمْ و بیازمودیم ایشان را بِالْحَسَناتِ وَ السَّیِّئاتِ بنیکیها و بدیها لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ (۱۶۸) تا مگر باز آیند بتوبه.
فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ از پس در رسید ایشان را پس آمدگان بد وَرِثُوا الْکِتابَ تورات و علم آن میراث بردند از پیشینیان یَأْخُذُونَ عَرَضَ هذَا الْأَدْنی عرض این جهان میگیرند بآن علم وَ یَقُولُونَ سَیُغْفَرُ لَنا و با اینهمه میگویند که خداوند ما ما را بخواهد آمرزید وَ إِنْ یَأْتِهِمْ عَرَضٌ مِثْلُهُ و اگر آید بایشان عرض هم چنان از حرام یَأْخُذُوهُ میگیرند آن را. أَ لَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ مِیثاقُ الْکِتابِ نه پیمان در نامه من بر ایشان گرفتهاند أَنْ لا یَقُولُوا عَلَی اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ که بر اللَّه جز راست نگویند وَ دَرَسُوا ما فِیهِ و آنچه در تورات است خواندهاند و دانسته وَ الدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ و سرای آخرت به لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ ایشان را که از خشم و عذاب من میپرهیزند أَ فَلا تَعْقِلُونَ (۱۶۹) درنمییاوند؟!. وَ الَّذِینَ یُمَسِّکُونَ بِالْکِتابِ و ایشان که دست در کتاب زدند وَ أَقامُوا الصَّلاةَ و نماز بپای داشتند إِنَّا لا نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ (۱۷۰) ما ضایع نکنیم مرد نیکوکاران.
وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ و یاد کن بر ایشان آن گه که ما کوه بگسستیم و بهوا بردیم و در هوا پهن باز داشتیم بالای ایشان کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ گویی راست چتری بود وَ ظَنُّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِمْ بدانستند که اگر تورات نپذیرند آن بر سر ایشان فرو افتد خُذُوا ما آتَیْناکُمْ بِقُوَّةٍ بستانید این کتاب که بشما دادیم بقوة وَ اذْکُرُوا ما فِیهِ و یاد کنید آنچه در آن است لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (۱۷۱) تا مگر پرهیزیده آئید.
اطلاعات
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
قوله تعالی: وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّةٌ از قوم موسی گروهی است یَهْدُونَ بِالْحَقِّ که با راستی میخوانند وَ بِهِ یَعْدِلُونَ (۱۵۹) و بآن راستی میروند.
هوش مصنوعی: خداوند در این آیه به گروهی از قوم موسی اشاره میکند که با صداقت و حقطلبی هدایت میکنند و به برقراری عدالت میپردازند و در مسیر راستین قرار دارند.
وَ قَطَّعْناهُمُ و ایشان را گروه گروه برگسستیم اثْنَتَیْ عَشْرَةَ أَسْباطاً دوازده گروه أُمَماً امّت امّت جوک جوک با پیغامبر پیغامبر وَ أَوْحَیْنا إِلی مُوسی و پیغام دادیم بموسی إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ آن گه که آب خواست ازو قوم او أَنِ اضْرِبْ بِعَصاکَ الْحَجَرَ که بعصا این سنگ را میزن فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَیْناً بگشاد از آن دوازده چشمه قَدْ عَلِمَ کُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ هر گروهی از ایشان میدانستند که آبشخور ایشان کدام است وَ ظَلَّلْنا عَلَیْهِمُ الْغَمامَ ایشان را میغ فرستادیم تا سایه کردید بر ایشان وَ أَنْزَلْنا عَلَیْهِمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوی و فرو فرستادیم بر ایشان ترنجبین و مرغ سلوی کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ گفتیم میخورید ازین خوشها که شما را روزی دادیم وَ ما ظَلَمُونا و ستم نه بر ما کردند وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (۱۶۰) لکن ایشان ستم بر خویشتن کردند.
هوش مصنوعی: ما آنها را به دوازده گروه تقسیم کردیم و این گروهها به عنوان امتهای مختلف به پیامبر اختصاص یافتند. سپس به موسی وحی کردیم زمانی که قومش از او آب خواستند که به این سنگ با عصایت بزن. آنگاه دوازده چشمه از آن فروجوشید و هر گروه میدانست که آبشخور مخصوص به خود را کجا پیدا کند. همچنین، ما ابر را بر روی آنان سایه افکندیم و بر آنها ترنجبین و مرغ سلاوی فرستادیم و به آنان گفتیم از خوشیهایی که به شما روزی دادهایم بخورید. آنها به ما ظلم نکردند، بلکه بر خود ظلم کردند.
وَ إِذْ قِیلَ لَهُمُ اسْکُنُوا هذِهِ الْقَرْیَةَ و ایشان را گفتند که در زمین بیت المقدس نشینید و آن را مسکن گیرید وَ کُلُوا مِنْها حَیْثُ شِئْتُمْ و میخورید از آن هر جای که خواهید وَ قُولُوا حِطَّةٌ و میگویید چون میدرشوید: گناهان ما از ما فرو نه وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً و پشت خم داده از در در روید نَغْفِرْ لَکُمْ خَطِیئاتِکُمْ تا بیامرزیم شما را گناهان شما سَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ (۱۶۱) آری نیکوکاران را بر پیوس بیفزائیم.
هوش مصنوعی: وقتی به آنها گفته شد که در این شهر سکنا بگزینید و آن را خانه خود قرار دهید، میتوانند از آنجا هر طور که میخواهند غذا بخورند و در هنگام ورود، بگویند که از گناهان ما بگذر. همچنین باید با حالتی خاضع و فروتن وارد شوند تا ما گناهانشان را ببخشیم و به نیکوکاران پاداشی مضاعف خواهیم داد.
فَبَدَّلَ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ بدل کردند آن ستمکاران آن سخن که گفته بودند ایشان را قَوْلًا غَیْرَ الَّذِی قِیلَ لَهُمْ دیگر گفتند جز از آنکه ایشان گفته بودند، فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ فرو گشادیم بر ایشان از آسمان عذابی بِما کانُوا یَظْلِمُونَ (۱۶۲) بآن ستم که کردند.
هوش مصنوعی: پس آن ستمکاران، سخنانی را که به آنها گفته شده بود، تغییر دادند و حرفی جدایی از آن را بیان کردند. بنابراین، عذاب و کیفر آسمانی را بر آنها نازل کردیم به خاطر ظلمهایی که مرتکب شده بودند.
وَ سْئَلْهُمْ عَنِ الْقَرْیَةِ و پرس ایشان را از آن شهر الَّتِی کانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ بنزدیک دریا إِذْ یَعْدُونَ فِی السَّبْتِ که از اندازه در میگذشتند و بشنبه کسب میکردند إِذْ تَأْتِیهِمْ حِیتانُهُمْ که بایشان میآمد ماهیان ایشان یَوْمَ سَبْتِهِمْ آن روز که شنبه میکردند شُرَّعاً در آب بر روی آب روان هموار وَ یَوْمَ لا یَسْبِتُونَ لا تَأْتِیهِمْ و آن روز که شنبه نکردندی ماهی نیامدی بایشان کَذلِکَ نَبْلُوهُمْ ایشان را چنان میآزمودیم بِما کانُوا یَفْسُقُونَ (۱۶۳) بآنکه قومی فاسق بودند و از طاعت داری بیرون.
هوش مصنوعی: از آنها دربارهی شهر نزدیک دریا بپرسید که چگونه در روز شنبه، زمانی که دریا به آنها ماهی میداد، آنها از حد خود فراتر میرفتند و در روزهای دیگر که شنبه نبود، ماهی نمیدیدند. اینها آزمونی بود برای آنان به خاطر فسق و نافرمانی که داشتند.
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ گروهی گفتند از ایشان: لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً چرا میپند دهید قومی را اللَّهُ مُهْلِکُهُمْ که اللَّه ایشان را هلاک میخواهد که کند أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِیداً یا میخواهد که ایشان را عذاب کند عذابی سخت قالُوا جواب دادند و گفتند: مَعْذِرَةً إِلی رَبِّکُمْ عذر ما است بنزدیک خدا در کار ایشان وَ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۱۶۴) و تا مگر هم ایشان بپرهیزند.
هوش مصنوعی: گروهی از آنها گفتند: چرا شما قومی را که خدا قرار است هلاک کند یا عذاب سختی برایشان در نظر گرفته است، نصیحت میکنید؟ آنها در پاسخ گفتند: ما این کار را به عنوان عذری پیش خدا انجام میدهیم و امیدواریم که شاید این مردم بترسند و به خود بیایند.
فَلَمَّا نَسُوا چون بگذاشتند ما ذُکِّرُوا بِهِ پند گرفتن بآن پند که ایشان را دادند أَنْجَیْنَا الَّذِینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ رهانیدیم ایشان را که میباز زدندی از بدی وَ أَخَذْنَا الَّذِینَ ظَلَمُوا و فرا گرفتیم ایشان را که بر خویشتن ستم کردند بِعَذابٍ بَئِیسٍ بعذابی سخت بِما کانُوا یَفْسُقُونَ (۱۶۵) بآن که قومی فاسق بودند.
هوش مصنوعی: وقتی که آنها به فراموشی سپردند آنچه را که به آنها یادآوری شده بود، ما کسانی را که از کارهای بد نهی میکردند نجات دادیم. اما کسانی را که به خود ظلم میکردند، گرفتار عذابی سخت کردیم به خاطر فسق و نافرمانیهایی که انجام میدادند.
فَلَمَّا عَتَوْا چون ناپاکی کردند و گردن کشیدند عَنْ ما نُهُوا عَنْهُ از آنچه ایشان را باز زدند از آن قُلْنا لَهُمْ ایشان را گفتیم کُونُوا قِرَدَةً کپیان گردید خاسِئِینَ (۱۶۶) خوار و بیعذر و بیسخن و نومید.
هوش مصنوعی: زمانی که آنها سرکشی کردند و از آنچه که از آن نهی شده بودند، تخلف کردند، به آنها گفتیم که مانند میمونها شوید و در حال خوار و درماندهگی باقی بمانید، بیعذر و بیصحبت و ناامید.
وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکَ و آگاهی بداد خداوند تو لَیَبْعَثَنَّ عَلَیْهِمْ که بر جهودان میانگیزاند إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ تا بروز رستاخیز پیوسته مَنْ یَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ کسی که ایشان را میرنجاند و عذاب میچشاند إِنَّ رَبَّکَ لَسَرِیعُ الْعِقابِ خداوند تو زود توان است عقوبت کردن را وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۶۷) و آمرزگار و بخشاینده است تائب را.
هوش مصنوعی: خداوند به تو خبر داد که تا روز قیامت گروهی را بر یهودیان مسلط خواهد کرد که آنها را به عذاب میآورند. بیتردید، پروردگار تو در مجازات بسیار سریع است و همزمان بسیار آمرزنده و مهربان است.
وَ قَطَّعْناهُمْ فِی الْأَرْضِ أُمَماً و ایشان را پاره پاره کردیم در زمین پرکنده گروه گروه مِنْهُمُ الصَّالِحُونَ هست از ایشان که مسلماناند و نیکان وَ مِنْهُمْ دُونَ ذلِکَ و هست از ایشان که فرود از آناند و جز از آن وَ بَلَوْناهُمْ و بیازمودیم ایشان را بِالْحَسَناتِ وَ السَّیِّئاتِ بنیکیها و بدیها لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ (۱۶۸) تا مگر باز آیند بتوبه.
هوش مصنوعی: ما آنها را در زمین به گروههای مختلف تقسیم کردیم. در میان آنها افرادی وجود دارند که نیکوکار و مسلماناند و همچنین افرادی هستند که از این دسته پایینتر هستند. ما آنها را با نیکیها و بدیها امتحان کردیم تا شاید به سوی حق برگردند و توبه کنند.
فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ از پس در رسید ایشان را پس آمدگان بد وَرِثُوا الْکِتابَ تورات و علم آن میراث بردند از پیشینیان یَأْخُذُونَ عَرَضَ هذَا الْأَدْنی عرض این جهان میگیرند بآن علم وَ یَقُولُونَ سَیُغْفَرُ لَنا و با اینهمه میگویند که خداوند ما ما را بخواهد آمرزید وَ إِنْ یَأْتِهِمْ عَرَضٌ مِثْلُهُ و اگر آید بایشان عرض هم چنان از حرام یَأْخُذُوهُ میگیرند آن را. أَ لَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ مِیثاقُ الْکِتابِ نه پیمان در نامه من بر ایشان گرفتهاند أَنْ لا یَقُولُوا عَلَی اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ که بر اللَّه جز راست نگویند وَ دَرَسُوا ما فِیهِ و آنچه در تورات است خواندهاند و دانسته وَ الدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ و سرای آخرت به لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ ایشان را که از خشم و عذاب من میپرهیزند أَ فَلا تَعْقِلُونَ (۱۶۹) درنمییاوند؟!. وَ الَّذِینَ یُمَسِّکُونَ بِالْکِتابِ و ایشان که دست در کتاب زدند وَ أَقامُوا الصَّلاةَ و نماز بپای داشتند إِنَّا لا نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ (۱۷۰) ما ضایع نکنیم مرد نیکوکاران.
هوش مصنوعی: پس از آنها نسلهایی آمدند که کتاب تورات و دانش آن را از اجدادشان به ارث بردند. آنها در دنیا به دنبال منافع زودگذر بودند و میگفتند که خداوند ما را خواهد بخشید. اگر چیزی مشابه آنچه را که میخواستند به دست آورند، به دستشان بیاید، حتماً آن را خواهند گرفت. آیا از آنها پیمانی گرفته نشده بود که جز حق بر خدا چیزی نگویند؟ آنها آنچه را که در کتاب است خوانده و آموخته بودند و میدانستند که سرای آخرت برای پرهیزگاران بهتر است. آیا عقل نمیکنید؟ و کسانی که به کتاب چنگ میزنند و نماز را برپا میدارند، ما پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهیم کرد.
وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ و یاد کن بر ایشان آن گه که ما کوه بگسستیم و بهوا بردیم و در هوا پهن باز داشتیم بالای ایشان کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ گویی راست چتری بود وَ ظَنُّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِمْ بدانستند که اگر تورات نپذیرند آن بر سر ایشان فرو افتد خُذُوا ما آتَیْناکُمْ بِقُوَّةٍ بستانید این کتاب که بشما دادیم بقوة وَ اذْکُرُوا ما فِیهِ و یاد کنید آنچه در آن است لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (۱۷۱) تا مگر پرهیزیده آئید.
هوش مصنوعی: به یاد بیاورید هنگامی که ما کوه را بر سر آنها بلند کردیم و در آسمان معلق نگه داشتیم، گویا که سایهای است بزرگ. آنها با خود فکر کردند که اگر تورات را نپذیرند، این کوه بر سرشان خواهد افتاد. به آنها گفتیم که آنچه را به شما دادیم با قدرت بگیرید و به یاد داشته باشید که در آن چه نوشته شده، تا شاید از گناه و خطا پرهیز کنید.