گنجور

شمارهٔ ۱۶ - صفت علی نایی

از دگر سو علی به نغمه نای
دل برانگیزد ای شگفت ز جای
دارد از جنس جنس دمدمه ها
آرد از نوع نوع زمزمه ها
می زند نای و تنگ می جوشد
به هوا روی عقل می پوشد
با دل خویشتن همی گوید
که غم از جان من چه می جوید
عشق و رنج محمد نایی
مر مرا گشت اینت رسوایی
چه زند آخر او را که من نزنم
اگر او هست مرد من نه زنم
دل چرا بیهده دژم دارم
نه ز کس دستگاه کم دارم
من به خانه چرا نه بنشینم
توبه با صلاح بگزینم
کار بی ورز و بی وبال کنم
کسب خویش از ره حلال کنم
که اگر سیم ها به سود دهم
نعمتی زین طریق زود نهم
باطن این گوید و به ظاهر باز
صد تضرع فزون کند ز آغاز
آنکه در حکم او بود شب و روز
برفشاند به روی گنبد گوز
آب بی روی وی نیارد خورد
پیش او هیچ از این نیارد کرد

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

از دگر سو علی به نغمه نای
دل برانگیزد ای شگفت ز جای
هوش مصنوعی: از طرف دیگر، علی با صدای دل‌انگیز نی، احساسات را برمی‌انگیزد. چه شگفت‌انگیز است که از همان مکان، این صدا برخاسته است!
دارد از جنس جنس دمدمه ها
آرد از نوع نوع زمزمه ها
هوش مصنوعی: او از چیزی ساخته شده که شبیه به وزش‌های ملایم و آوای دلنشین است و با هر نفسی مانند زمزمه‌های نرم و دلپذیر، خود را نشان می‌دهد.
می زند نای و تنگ می جوشد
به هوا روی عقل می پوشد
هوش مصنوعی: صدا و نغمه‌ای درمی‌آید و از ظرف مسی، بخار به هوا بلند می‌شود و عقل را می‌پوشاند.
با دل خویشتن همی گوید
که غم از جان من چه می جوید
هوش مصنوعی: دل من به خود می‌گوید که غم چرا اینقدر به جان من چنگ انداخته است؟
عشق و رنج محمد نایی
مر مرا گشت اینت رسوایی
هوش مصنوعی: در پی عشق و درد محمد، ناتوانی و بی‌پناهی من باعث رسوایی‌ام شده است.
چه زند آخر او را که من نزنم
اگر او هست مرد من نه زنم
هوش مصنوعی: اگر من ضربه‌ای به او نزنم، چه بر سر او می‌آید؟ اگر او واقعی است، من قطعا ضربه‌ای به او نخواهم زد.
دل چرا بیهده دژم دارم
نه ز کس دستگاه کم دارم
هوش مصنوعی: چرا دل من بی‌دلیل غمگین است، در حالی که از هیچ‌کس چیزی ندارم که کم داشته باشم؟
من به خانه چرا نه بنشینم
توبه با صلاح بگزینم
هوش مصنوعی: چرا به خانه نروم و در آن جا آرامش بگیرم؟ من باید راهی درست و پسندیده را انتخاب کنم و به آن پایبند باشم.
کار بی ورز و بی وبال کنم
کسب خویش از ره حلال کنم
هوش مصنوعی: من بدون هیچ زحمت اضافی و بار سنگینی، درآمد خود را به روش حلال به دست می‌آورم.
که اگر سیم ها به سود دهم
نعمتی زین طریق زود نهم
هوش مصنوعی: اگر به دیگران کمک کنم و سرمایۀ خود را برای دیگران بگذارم، به سرعت پاداش خوبی از این کار خواهم گرفت.
باطن این گوید و به ظاهر باز
صد تضرع فزون کند ز آغاز
هوش مصنوعی: در درون، این روح حقیقت را می‌گوید و در ظاهر، فریاد و زاری بسیار بیشتری نسبت به آغاز نشان می‌دهد.
آنکه در حکم او بود شب و روز
برفشاند به روی گنبد گوز
هوش مصنوعی: کسی که شب و روز برف را بر گنبد بلند می‌ریزد، در واقع به نوعی قدرت و شخصیت او را توصیف می‌کند. این فرد بر همه چیز مسلط است و حاکمیتی دارد که همچون برف در تمام ساعات بر او حاکم است.
آب بی روی وی نیارد خورد
پیش او هیچ از این نیارد کرد
هوش مصنوعی: آب بدون دیدن او برای هیچ کس قابل نوشیدن نیست و هیچ چیز به اندازه این موضوع اهمیت ندارد.