گنجور

شمارهٔ ۷۹ - مدح یکی از اکابر

ای بزرگی که دین و دولت را
همه آثار تو به کار شود
هر زمان شادتر شود آن کس
که به نامت به کارزار شود
گفته و کرده تو در عالم
همه تاریخ روزگار شود
پشتوان کمال چون باید
میخ حزم تو استوار شود
ذره ای کان ز حلم تو بجهد
بیخی از تند کوهسار شود
قطره ای کان ز جود تو بچکد
سیلی از ابر تندبار شود
تابود مرغزار جود تو سبز
امل خلق کی نزار شود
موقف بزم تو شکارگهیست
که در او شکرها شکار شود
بس یسار و یمین که زی تو رسد
از یمین تو با یسار شود
شب رنج ولیت روز شود
گل به دست عدوت خار شود
هر که نزد تو نیک نیست عزیز
زود بینی که نیک خوار شود
وانکه راه خلاف تو سپرد
اگر آبست خاکسار شود
گرد گردن زه گریبانش
آتشین طوق و گر زه مار شود
هر که اندر هوای تو نبود
بر تن او هوا حصار شود
دل بدخواهت ار ز سنگ بود
پیش خشم تو چون غبار شود
هیبت تو چو آتش افروزد
اختر آسمان سرار شود
خاطر اندر مصاف مدحت تو
همچو برنده ذوالفقار شود
طبع در گرد وهم تو نرسد
گر همه بر قضا سوار شود
چون تو اندر خزان به باغ آیی
آن خزان باغ را بهار شود
همه اطراف بی نگار چمن
همچو طبع تو پرنگار شود
وز تو این باغ نصرت آبادان
به شگفتی چو قندهار شود
شاخ ها را ز لفظ تو روزی
گوهر شب چراغ تار شود
هست ممکن که قوت و حرکت
عرض پنجه چنار شود
بزم فرخنده تو را ساقی
قامت سرو جویبار شود
در فراق تو هر زمان تن من
از بس اندیشه بی قرار شود
هر مِی اَم کآبگون سپهر دهد
مغز عیش مرا خمار شود
اشک من ناردانه شد نه عجب
گو دل من کفیده نار شود
چند باشم در انتظار و هوس
که مگر بخت سازگار شود
این بتر باشدم که راحت عمر
در سر رنج انتظار شود
پار مقصود من نشد حاصل
ترسم امسال همچو پار شود
ای فلک همتی که هر چه کنی
مایه عز و افتخار شود
یادگار جهان شدی و مباد
که جهان از تو یادگار شود

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای بزرگی که دین و دولت را
همه آثار تو به کار شود
هوش مصنوعی: ای بزرگمردی که تمام نشانه‌های دین و قدرت به خاطر تو به عمل درمی‌آید.
هر زمان شادتر شود آن کس
که به نامت به کارزار شود
هوش مصنوعی: هر وقت کسی به خاطر تو و برای تو تلاش کند، احساس شادی و رضایت بیشتری پیدا می‌کند.
گفته و کرده تو در عالم
همه تاریخ روزگار شود
هوش مصنوعی: آنچه تو گفته‌ای و انجام داده‌ای، در تمام تاریخ جهان ثبت خواهد شد.
پشتوان کمال چون باید
میخ حزم تو استوار شود
هوش مصنوعی: برای اینکه به کمال دست یابی، باید استقامت و حزم تو محکم و استوار باشد.
ذره ای کان ز حلم تو بجهد
بیخی از تند کوهسار شود
هوش مصنوعی: اگر ذره‌ای از بردباری و آرامش تو خارج شود، می‌تواند به سرعت مانند یک طوفان بر فراز کوه‌ها به راه بیافتد.
قطره ای کان ز جود تو بچکد
سیلی از ابر تندبار شود
هوش مصنوعی: اگر فقط یک قطره از بخشش تو بریزد، به اندازه ای می‌تواند بارانی از ابرهای طوفانی باشد.
تابود مرغزار جود تو سبز
امل خلق کی نزار شود
هوش مصنوعی: خوشبختی و فراوانی خوبی و بخششی که تو داری، باعث می‌شود که آرزوهای مردم همواره زنده و سبز باشد و هرگز پژمرده نشود.
موقف بزم تو شکارگهیست
که در او شکرها شکار شود
هوش مصنوعی: محل جشن تو مانند مکانی است که در آن چیزهای شیرین و لذت‌بخش شکار می‌شوند.
بس یسار و یمین که زی تو رسد
از یمین تو با یسار شود
هوش مصنوعی: بسیاری از نعمت‌ها و خوشی‌ها که به تو می‌رسد، از طرف راست تو به چپ تبدیل می‌شود.
شب رنج ولیت روز شود
گل به دست عدوت خار شود
هوش مصنوعی: در شب‌های پر از سختی و رنج، روزی خواهد آمد که با تلاش و پشتکار، مشکلات به گل تبدیل خواهند شد و دشواری‌ها به آسانی و زیبایی تغییر می‌کنند.
هر که نزد تو نیک نیست عزیز
زود بینی که نیک خوار شود
هوش مصنوعی: هر کسی که در نزد تو خوب نباشد، به زودی می‌بینی که چطور به بی‌اهمیت و خوار تبدیل می‌شود.
وانکه راه خلاف تو سپرد
اگر آبست خاکسار شود
هوش مصنوعی: هر کسی که به راه نادرست تو قدم بگذارد، اگر روزی در خاک بیفتد، مانند انسان‌های فروتن و خاکی خواهد بود.
گرد گردن زه گریبانش
آتشین طوق و گر زه مار شود
هوش مصنوعی: اگر گردن او مانند آتش روشن باشد، یا اگر به زهر مار آلوده شود، به هر حال زینت و زیبایی او مشهود خواهد بود.
هر که اندر هوای تو نبود
بر تن او هوا حصار شود
هوش مصنوعی: هر که در آرزوی تو نباشد، همچون انسانی است که در محاصره‌ی هوا قرار گرفته است.
دل بدخواهت ار ز سنگ بود
پیش خشم تو چون غبار شود
هوش مصنوعی: اگر دل کسی که از تو بدش می‌آید سخت و سنگی باشد، در برابر خشم تو همچون گرد و غبار خرد می‌شود.
هیبت تو چو آتش افروزد
اختر آسمان سرار شود
هوش مصنوعی: وقتی زیبایی و عظمت تو مانند آتش درخشنده است، ستاره‌های آسمان هم تحت تأثیر قرار می‌گیرند و به لرزه می‌افتند.
خاطر اندر مصاف مدحت تو
همچو برنده ذوالفقار شود
هوش مصنوعی: در یاد تو، دل و فکر من مانند شمشیر ذوالفقار قوی و تند می‌شود.
طبع در گرد وهم تو نرسد
گر همه بر قضا سوار شود
هوش مصنوعی: اگر طبیعت انسان در دام وسوسه‌ها و خیالات گرفتار شود، حتی اگر همه چیز طبق قضا و قدر پیش برود، نمی‌تواند به هدف واقعی خود دست پیدا کند.
چون تو اندر خزان به باغ آیی
آن خزان باغ را بهار شود
هوش مصنوعی: زمانی که تو به باغی که در فصل پاییز است می‌آیی، آن پاییز به مانند بهاری تازه تبدیل می‌شود.
همه اطراف بی نگار چمن
همچو طبع تو پرنگار شود
هوش مصنوعی: هرجا که بی‌نقش و نگار باشد، اگر تو در آنجا باشی، آن مکان همچون روح و طبع زیبا و پر از نقش و نگار خواهد شد.
وز تو این باغ نصرت آبادان
به شگفتی چو قندهار شود
هوش مصنوعی: از توست که این باغ پر از پیروزی به زیبایی قندهار تبدیل می‌شود.
شاخ ها را ز لفظ تو روزی
گوهر شب چراغ تار شود
هوش مصنوعی: شاخ‌ها با کلمات تو در روز روشنایی می‌یابند و شب تبدیل به گوهر می‌شود که چراغی برای تاریکی است.
هست ممکن که قوت و حرکت
عرض پنجه چنار شود
هوش مصنوعی: ممکن است که قدرت و حرکت نیرومند باشد و همچون پنجه درخت چنار نمایان شود.
بزم فرخنده تو را ساقی
قامت سرو جویبار شود
هوش مصنوعی: ساقی با جاذبه‌اش مانند درخت سرو در کنار جویبار، فضایی شاد و دل‌انگیز برای جشن و سرور تو ایجاد می‌کند.
در فراق تو هر زمان تن من
از بس اندیشه بی قرار شود
هوش مصنوعی: در دوری تو، هر لحظه بدنم به خاطر بی‌قراری‌های ناشی از فکر به تو دچار آزار می‌شود.
هر مِی اَم کآبگون سپهر دهد
مغز عیش مرا خمار شود
هوش مصنوعی: هر نوشیدنی که بخورم، مانند رنگ آسمان، شادی و لذت را به من می‌دهد و حال خوشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اشک من ناردانه شد نه عجب
گو دل من کفیده نار شود
هوش مصنوعی: اشک من مانند دانه‌های انار شده است،پس نباید تعجب کرد که دل من نیز داغ و پر از درد می‌شود.
چند باشم در انتظار و هوس
که مگر بخت سازگار شود
هوش مصنوعی: چند وقت دیگری باید در انتظار بمانم و آرزو کنم که شاید روزگار بر وفق مرادم شود؟
این بتر باشدم که راحت عمر
در سر رنج انتظار شود
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر آن است که زندگی آسان‌تر از این است که در طول عمر، همواره در انتظار چیزی باشیم و از رنج آن در عذاب باشیم.
پار مقصود من نشد حاصل
ترسم امسال همچو پار شود
هوش مصنوعی: من به هدفم نرسیدم و از اینکه ممکن است امسال نیز مانند سال گذشته نتیجه‌ای نداشته باشم، نگرانم.
ای فلک همتی که هر چه کنی
مایه عز و افتخار شود
هوش مصنوعی: ای آسمان، هر کاری که انجام می‌دهی، باید باعث افتخار و موفقیت گردد.
یادگار جهان شدی و مباد
که جهان از تو یادگار شود
هوش مصنوعی: تو به یادگاری از این جهان تبدیل شدی و نگذار که این جهان برای تو تنها یادگاری باقی بماند.