گنجور
مسعود سعد سلمانمسعود سعد سلمان

شمارهٔ ۵۳ - باز هم ثنای او

شاها بنای ملک به تو استوار باد
در دست جاه تو ز بقا دستوار باد
مسعود شاه نامی و تا سعد کوکب است
با طالع تو کوکب مسعود یار باد
بر اوج پادشاهی و بر تخت خسروی
رای تو مهر تابش گردون مدار باد
دولت نگارخانه تو در صلاح ملک
پیوسته یار خنجر نصرت نگار باد
محکم نظام دولت و ثابت قوام داد
زان زورمند بازوی خنجر گذار باد
بر امر و نهی گوهر طبع عزیز تو
در آتش سیاست صافی عیار باد
در قبض و بسط عالم دست نفاذ تو
پیوسته چرخ قوت و دریا یسار باد
شب ها و روزهای تو در حل و عقد ملک
از حکم های دور سپهر اختیار باد
جان و دل ولی و عدوی تو روز و شب
از وعده و وعید تو پر نور و نار باد
از گردش زمانه همه حظ و قسم تو
تابنده روز باد و شکفته بهار باد
مفتاح نصرت و ظفر و فتح در کفت
آن سر شکار تن شکر جانشکار باد
از آتش حسام تو بدخواه ملک را
در چشم و دل همیشه دخان و شرار باد
هر دل که جز هوای تو خواهد ز روزگار
از درد خسته باد و به انده فگار باد
از حفظ و عون یزدان در سرد و گرم دهر
بر شخص عالی تو شعار و دثار باد
مقصود جان تست جهان را که جان تو
ز ایزد همیشه در کنف زینهار باد
تو رحمت خدایی و هر ساعت از خدا
بر جان و طبع و نفس تو رحمت نثار باد
عزمت بدین جهاد که در برگرفته ای
بر هر چه هست در بر تو کامگار باد
باد شتاب و کوه درنگ تو زیر ران
هامون نورد باره جیحون گذار باد
هر مرز کافری که سپاه اندرو بری
از خون بت پرستان پر جویبار باد
هر دشت بی گیا که راه نوردی هوای آن
از سم تازیان تو مشکین غبار باد
هر دشت بی گیا که تو در وی کنی نزول
با جوی های آب روان مرغزار باد
هر شاه کو ز لشکر تو منهزم شود
بسته ره هزیمتش از کوهسار باد
یاری و نصرت تو پس از یاری خدا
زین سرکشان به جنگ غزان و تتار باد
بر هر یکی ز پر کلاه چهار پر
روز و شب از فرشته نگهبان چهار باد
تو حیدری نبردی و در صف کارزار
اندر کف تو خنجر تو ذوالفقار باد
در عرصه مصاف تو شیران رزم را
سر کوفته به ضربت آن گاوسار باد
در هر غزات نصرت و فتح و ظفر تو را
چون فتح و نصرت و ظفر شاه یار باد
بر چین و روم و ترک ملک بادی و تو را
بنده چوخان و قیصر و کسری هزار باد
اصحاب تاج و تخت و نگین و کلاه را
اندر جهان به خدمت تو افتخار باد
بی کارزار هیبت چون آتش تو را
با مغز و جان دشمن تو کارزار باد
گاه از برای قهر معادی به چنگ تو
آن آبدار پر گهر تابدار باد
گاه از برای رزق موالی به دست تو
آن مشکبار لعبت زرد نزار باد
گاهی به بزمگاه طرب چشم و گوش تو
زی لحن رود ساز و رخ میگسار باد
عمر تو را که مفخرت دین و ملک ازوست
بر دفتر از حساب تو صدگان شمار باد
در صدر تو ز بخشش تو همچنین که هست
مدحت عزیز باد و زر و سیم خوار باد
در پیچ کار چون خرد آموزگار نیست
اندیشه تو را خرد آموزگار باد
هستی تو یادگار ملوک اندرین جهان
ملک همه ملوک تو را یادگار باد
تو جاودانه بادی و بر تخت مملکت
بزم تو خلد و قصر تو دارالقرار باد
ابدال را به دعوت نیک تو دست ها
برداشته چو پنجه سرو و چنار باد
مسعود سعد سلمان در بز و رزم تو
جاری زبان خطیب و نبرده سوار باد
بر بزم باد بر تو ثناگوی و مدح خوان
و اندر نبرد حمله بر و جانسپار باد
تا هست چرخ و کوه جهانگیر جاه تو
چون چرخ بر قرار و چو کوه استوار باد
شادی روزگار همین روزگار تست
تا هست روزگار همین روزگار باد
شمارهٔ ۵۲ - هم در مدح سطان مسعود: مسعود پادشاه جهان کامگار بادشمارهٔ ۵۴ - ستایش سیف الدوله محمود: هوای دوست مرا در جهان سمر دارد

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شاها بنای ملک به تو استوار باد
در دست جاه تو ز بقا دستوار باد
هوش مصنوعی: ای شاه، امیدوارم که بنیان حکومت تو محکم و استوار بماند و قدرت تو همیشه پایدار و ماندگار باشد.
مسعود شاه نامی و تا سعد کوکب است
با طالع تو کوکب مسعود یار باد
هوش مصنوعی: مسعود شاه نام و یادش بزرگ است و تا زمانی که ستاره سعد در آسمان است، آرزو می‌کنم که ستاره مسعود نیز یار تو باشد.
بر اوج پادشاهی و بر تخت خسروی
رای تو مهر تابش گردون مدار باد
هوش مصنوعی: در اوج موفقیت و در مقام سلطنت، امیدوارم که عشق و محبت تو همیشه در زندگی‌ات بماند و به تو نور و روشنی بخشد.
دولت نگارخانه تو در صلاح ملک
پیوسته یار خنجر نصرت نگار باد
هوش مصنوعی: خوشبختی و زیبایی تو به نیکی و سرزندگی مملکت همیشه همراه با نیروی یاری‌دهنده است.
محکم نظام دولت و ثابت قوام داد
زان زورمند بازوی خنجر گذار باد
هوش مصنوعی: قدرت و استحکام نظام حکومت از نیروی بازوی قوی و تکیه به ابزار کارآمد ناشی می‌شود.
بر امر و نهی گوهر طبع عزیز تو
در آتش سیاست صافی عیار باد
هوش مصنوعی: با دستور و فرمان درخشش نفس باارزش تو باید در آتش سیاست خالص و سنجیده شود.
در قبض و بسط عالم دست نفاذ تو
پیوسته چرخ قوت و دریا یسار باد
هوش مصنوعی: در تغییرات و نوسانات جهان، قدرت تو همیشه در کار است و هر دو قدرت و ثروت تحت تأثیر تو می‌چرخند.
شب ها و روزهای تو در حل و عقد ملک
از حکم های دور سپهر اختیار باد
هوش مصنوعی: شب‌ها و روزهای تو در مدیریت و اداره ملک تحت تاثیر دستورها و قواعدی از آسمان و سرنوشت قرار دارد.
جان و دل ولی و عدوی تو روز و شب
از وعده و وعید تو پر نور و نار باد
هوش مصنوعی: جان و دل دوستان و دشمنان تو همیشه تحت تأثیر وعده‌ها و قول‌های تو هستند، خواه روشنایی بیاورد یا آتش.
از گردش زمانه همه حظ و قسم تو
تابنده روز باد و شکفته بهار باد
هوش مصنوعی: از چرخه زمان، تنها روزهای روشن و بهاری برای تو باقی مانده است.
مفتاح نصرت و ظفر و فتح در کفت
آن سر شکار تن شکر جانشکار باد
هوش مصنوعی: کسی که بر سر شکار و مبارزه است، در واقع کلید پیروزی و موفقیت را در دست دارد و وجود او سبب برکت و کامیابی است.
از آتش حسام تو بدخواه ملک را
در چشم و دل همیشه دخان و شرار باد
هوش مصنوعی: از شعله‌های خشم تو، دشمنان سلطنت همیشه در دل و چشم خود دودی و حرارتی احساس می‌کنند.
هر دل که جز هوای تو خواهد ز روزگار
از درد خسته باد و به انده فگار باد
هوش مصنوعی: هر دلی که به جز عشق تو بخواهد، از روزگار رنجور و ناراحت باشد.
از حفظ و عون یزدان در سرد و گرم دهر
بر شخص عالی تو شعار و دثار باد
هوش مصنوعی: به یاری و حمایت خداوند، در همه سختی‌ها و راحتی‌های زندگی، برای تو، ای فرد بزرگ، نماد و پوشش باشد.
مقصود جان تست جهان را که جان تو
ز ایزد همیشه در کنف زینهار باد
هوش مصنوعی: هدف جان توست و این جهان برای تو ایجاد شده است و همیشه باید از خداوند محافظت شوی.
تو رحمت خدایی و هر ساعت از خدا
بر جان و طبع و نفس تو رحمت نثار باد
هوش مصنوعی: تو تجلی رحمت خداوند هستی و امیدوارم هر آن، از سوی خدا به جان و روح و نفس تو رحمت و نعمت نازل شود.
عزمت بدین جهاد که در برگرفته ای
بر هر چه هست در بر تو کامگار باد
هوش مصنوعی: عزم تو برای مقابله با هر چیزی که در پیش رویت قرار دارد، امیدوارم که تو را به موفقیت برساند.
باد شتاب و کوه درنگ تو زیر ران
هامون نورد باره جیحون گذار باد
هوش مصنوعی: باد با سرعت در حال وزیدن است و کوه آرام و ساکت به نظر می‌رسد. تو در زیر ران‌هایت با مهارت از فراز هامون و جیحون عبور می‌کنی.
هر مرز کافری که سپاه اندرو بری
از خون بت پرستان پر جویبار باد
هوش مصنوعی: هر سرزمینی که سپاه کافران در آن است، باید از خون بت‌پرستان سیراب شود و مانند جویبارها پرآب گردد.
هر دشت بی گیا که راه نوردی هوای آن
از سم تازیان تو مشکین غبار باد
هوش مصنوعی: هر دشت بدون گیاهی که یک مسافر در آن قدم می‌گذارد، هوای آن با گرد و غبار اسبان تازی همچون مشک تیره است.
هر دشت بی گیا که تو در وی کنی نزول
با جوی های آب روان مرغزار باد
هوش مصنوعی: هر دشت بی گیاهی که تو در آن فرود می‌آیی، با جوی‌های آب روان، دشت بهاری خواهد بود.
هر شاه کو ز لشکر تو منهزم شود
بسته ره هزیمتش از کوهسار باد
هوش مصنوعی: هر پادشاهی که از سپاه تو شکست بخورد، باد او را از کوه‌ها به سوی دره‌ها می‌برد.
یاری و نصرت تو پس از یاری خدا
زین سرکشان به جنگ غزان و تتار باد
هوش مصنوعی: کمک و یاری تو بعد از یاری خداوند، در مبارزه با ترفندهای دشمنان و غزها و تاتارها، مؤثر خواهد بود.
بر هر یکی ز پر کلاه چهار پر
روز و شب از فرشته نگهبان چهار باد
هوش مصنوعی: بر بالای هر کلاه، نشان چهار دمی از روز و شب وجود دارد که از فرشته نگهبان به ما می‌رسد. این نشان‌ها همچون چهار باد مهم و اثرگذار در زندگی ما هستند.
تو حیدری نبردی و در صف کارزار
اندر کف تو خنجر تو ذوالفقار باد
هوش مصنوعی: تو در میدان جنگ مانند حیدر (علی) از شجاعت و دلاوری برخورداری و در دستانت خنجری به توانمندی ذوالفقار داری.
در عرصه مصاف تو شیران رزم را
سر کوفته به ضربت آن گاوسار باد
هوش مصنوعی: در میدان نبرد، شیران شجاع تحت فشار و ضربه‌های یک گاو جنگی قرار گرفته‌اند.
در هر غزات نصرت و فتح و ظفر تو را
چون فتح و نصرت و ظفر شاه یار باد
هوش مصنوعی: امیدوارم همیشه موفقیت و پیروزی نصیب تو شود، همان‌طور که این پیروزی‌ها برای پادشاه و یار او به ارمغان می‌آید.
بر چین و روم و ترک ملک بادی و تو را
بنده چوخان و قیصر و کسری هزار باد
هوش مصنوعی: سرزمین‌های چین و روم و ترک تحت تاثیر سرنوشت و تقدیرند، اما تو به عنوان بنده‌ای ارزشمند در کنار پادشاهان بزرگ و قدرتمند مانند چوخان، قیصر و کسری قرار داری و این به معنی اعتبار و ارزش توست.
اصحاب تاج و تخت و نگین و کلاه را
اندر جهان به خدمت تو افتخار باد
هوش مصنوعی: دوستان و همراهان پادشاهی و بزرگی که در جهان وجود دارند، همواره به خدمت و احترام تو مفتخرند.
بی کارزار هیبت چون آتش تو را
با مغز و جان دشمن تو کارزار باد
هوش مصنوعی: بی‌ مبارزه و درگیری، مانند آتش بر جان و مغز دشمن تأثیر می‌گذاری.
گاه از برای قهر معادی به چنگ تو
آن آبدار پر گهر تابدار باد
هوش مصنوعی: گاه به خاطر خشم و قهری که داری، به چنگ تو آن آبی که پر از زیبایی و نور است، بیفتد.
گاه از برای رزق موالی به دست تو
آن مشکبار لعبت زرد نزار باد
هوش مصنوعی: گاه ممکن است که برای تأمین روزی و معاش بندگان، آن معشوق زیبا و موی زرد را به دست تو بسپارند.
گاهی به بزمگاه طرب چشم و گوش تو
زی لحن رود ساز و رخ میگسار باد
هوش مصنوعی: گاهی در مجالس شادی، چشم و گوش تو به آهنگ دل‌انگیز رود و زیبایی چهره میگسار مشغول می‌شود.
عمر تو را که مفخرت دین و ملک ازوست
بر دفتر از حساب تو صدگان شمار باد
هوش مصنوعی: عمر تو که بزرگ‌ترین افتخار دین و پادشاهی به حساب می‌آید، امیدوارم در روز حسابرسی به اندازه صد سال بر روی دفتری ثبت شود.
در صدر تو ز بخشش تو همچنین که هست
مدحت عزیز باد و زر و سیم خوار باد
هوش مصنوعی: تو در اوج بخشش و مهربانی‌ات قرار داری، همان‌طور که باید مورد ستایش قرار بگیری و طلا و نقره در خدمت تو باشند.
در پیچ کار چون خرد آموزگار نیست
اندیشه تو را خرد آموزگار باد
هوش مصنوعی: در مسیر زندگی، در شرایط پیچیده و دشوار، کسی به عنوان معلم خرد و عقل در کنار تو نیست. بنابراین، امیدوارم که خودت بتوانی با اندیشه و عقل خود، راه درست را پیدا کنی.
هستی تو یادگار ملوک اندرین جهان
ملک همه ملوک تو را یادگار باد
هوش مصنوعی: وجود تو نشانه‌ای از عظمت و سلطنت در این جهان است. امیدوارم همیشه یاد و اثر تو در این دنیا باقی بماند.
تو جاودانه بادی و بر تخت مملکت
بزم تو خلد و قصر تو دارالقرار باد
هوش مصنوعی: تو ابدی و همیشه زنده‌ای و در عرصه‌ی سلطنت تو، بهشت و قصر تو محل آرامش و امنیت است.
ابدال را به دعوت نیک تو دست ها
برداشته چو پنجه سرو و چنار باد
هوش مصنوعی: افراد درستکار و نیک‌رفتار به خاطر دعوت خوب تو، دستهایشان را به نشانه احترام و قدردانی بالا برده‌اند، مانند دستهای درخت سرو و چنار که در باد رقصان هستند.
مسعود سعد سلمان در بز و رزم تو
جاری زبان خطیب و نبرده سوار باد
هوش مصنوعی: مسعود سعد سلمان در این بیت به قدرت و شجاعت خود در میدان جنگ و نبرد اشاره می‌کند. او با اعتماد به نفس و تسلطی که دارد، به بیان حقایق و سخنان خود می‌پردازد و در عین حال خود را به عنوان یک جنگجو و سوارکار توانا معرفی می‌کند. این نوع بیان نشان‌دهنده احساسات قوی و استقامت او در عرصه‌های مختلف زندگی است.
بر بزم باد بر تو ثناگوی و مدح خوان
و اندر نبرد حمله بر و جانسپار باد
هوش مصنوعی: در جشن و سرور، بر تو ستایش و تمجید می‌کنند و در میدان جنگ، جان خود را فدای تو خواهند کرد.
تا هست چرخ و کوه جهانگیر جاه تو
چون چرخ بر قرار و چو کوه استوار باد
هوش مصنوعی: تا زمانی که دنیا و کوه‌های بزرگ وجود دارند، مقام و جایگاه تو باید مانند چرخ، ثابت و مانند کوه، استوار بماند.
شادی روزگار همین روزگار تست
تا هست روزگار همین روزگار باد
هوش مصنوعی: شادی زندگی تو همین لحظه‌ای است که در آن به سر می‌بری، تا زمانی که این روزگار وجود دارد، این شادی نیز باید در کنار آن باشد.