گنجور

شمارهٔ ۴۲ - اندرز

کس را بر اختیار خدای اختیار نیست
بر دهر و خلق جز او کامگار نیست
قسمت چنان که باید کردست در ازل
و اندیشه را بر آنچه نهادست کار نیست
بر یک درخت هست دو شاخ بزرگ و این
می بشکند ز بار و بر آن هیچ بار نیست
چون کاین کثیف جرم زمین هست برقرار
چون کاین لطیف چرخ فلک را قرار نیست
آنها که بر شمردم گویی به ذات خویش
موجود گشته اند کشان کردگار نیست
دانی که بی مصور صورت نیامده ست
دانی که این سخن بر عقل استوار نیست
شاید که از سپهر و جهان رنجکی کشد
آن کس کش از سپهر و جهان اعتبار نیست
ای مبتدی تو تجربه از اوستاد گیر
زیرا که به ز تجربه آموزگار نیست
شادی مکن به خواسته و آز کم نمای
کان هر چه هست جز ز جهان مستعار نیست
بدهای روزگار چه می بشمری همی
چون نیک های او بر تو در شمار نیست
از روزگار نیک و بد خویشتن مدان
کز ایزدست نیک و بد از روزگار نیست

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

کس را بر اختیار خدای اختیار نیست
بر دهر و خلق جز او کامگار نیست
هوش مصنوعی: هیچ‌کس در برابر اراده‌ی خداوند اختیاری ندارد و در دنیا و میان مخلوقات تنها اوست که به کامیابی می‌رسد.
قسمت چنان که باید کردست در ازل
و اندیشه را بر آنچه نهادست کار نیست
هوش مصنوعی: سرنوشت انسان از ابتدا مشخص شده و ما نمی‌توانیم در مورد آنچه که تقدیر شده است، فکر کنیم یا تغییری اعمال کنیم.
بر یک درخت هست دو شاخ بزرگ و این
می بشکند ز بار و بر آن هیچ بار نیست
هوش مصنوعی: درختی وجود دارد که دو شاخه بزرگ دارد، اما یکی از آن‌ها زیر بار سنگینی خم شده و می‌شکند، در حالی که شاخه دیگر هیچ باری ندارد و سالم باقی مانده است.
چون کاین کثیف جرم زمین هست برقرار
چون کاین لطیف چرخ فلک را قرار نیست
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به این دارد که زمین، با وجود کثیفی و سنگینی‌اش، به حالت خود ثابت است و باقی می‌ماند، در حالی که آسمان و فلک که لطیف و سبک هستند، همواره در حال حرکت و ناپایداری‌اند. به عبارتی دیگر، این تفاوت بین حالت ثابت زمین و ناپایداری آسمان‌ها را به تصویر می‌کشد.
آنها که بر شمردم گویی به ذات خویش
موجود گشته اند کشان کردگار نیست
هوش مصنوعی: افرادی که نامشان را برشمردم، انگار خود به وجود آمده‌اند و هیچ نیازی به خالق ندارند.
دانی که بی مصور صورت نیامده ست
دانی که این سخن بر عقل استوار نیست
هوش مصنوعی: می‌دانی که بدون شکل و تصویر چیزی به وجود نیامده است؟ می‌دانی که این گفته بر اساس منطق و عقل قابل فهم نیست؟
شاید که از سپهر و جهان رنجکی کشد
آن کس کش از سپهر و جهان اعتبار نیست
هوش مصنوعی: شاید آن شخصی که از آسمان و دنیای اطراف رنج می‌برد، در واقع باری از این آسمان و جهان به دوش می‌کشد که ارزش و اعتباری ندارد.
ای مبتدی تو تجربه از اوستاد گیر
زیرا که به ز تجربه آموزگار نیست
هوش مصنوعی: ای تازه‌کار، از استاد خود تجربه بیاموز، چرا که هیچ‌کس بهتر از او نمی‌تواند تو را آموزش دهد.
شادی مکن به خواسته و آز کم نمای
کان هر چه هست جز ز جهان مستعار نیست
هوش مصنوعی: شادی نکن به خاطر آنچه که به دست آورده‌ای و آرزویت را کم کن، زیرا همه چیزهایی که دارید، جز از این دنیای زودگذری نیستند.
بدهای روزگار چه می بشمری همی
چون نیک های او بر تو در شمار نیست
هوش مصنوعی: بدی‌های روزگار را چه اهمیتی می‌دهی، زیرا حتی خوب‌هایش هم برای تو به حساب نمی‌آیند.
از روزگار نیک و بد خویشتن مدان
کز ایزدست نیک و بد از روزگار نیست
هوش مصنوعی: خودت را از روزگار و تجربیات خوب و بد زندگی جدا نکن، زیرا خوب و بدی که در زندگی‌ات تجربه می‌کنی، در واقع از جانب خداوند است و وابسته به خود روزگار نیست.