گنجور

شمارهٔ ۳۰۲ - مدح یکی از آل شیبان

ای خداوند عید روزه گشای
بر تو فرخنده شد چو فر همای
مژده ها داردت ز نصرت و فتح
شاد باش و به عز و ناز گرای
ای بر اطراف مملکت برده
پاسبان خنجر عدو پیرای
به گه جود حاتمی تو به حق
به گه جنگ رستمی تو به جای
چون درآید دو فوج رویاروی
چون برآید به حمله ها یاهای
چرخ با رخش تو ندارد تاب
کوه با زخم تو ندارد پای
ای سخا کار راد بزم افروز
وی هما پیشه گرد رزم آرای
بده انصاف آنچه می بینی
من بگفتم تو را به قلعه نای
خواندمت شعرهای طبع آویز
گفتمت مدحهای گوش سرای
مژده ها دادمت به قوت دل
وعده ها کردمت به صحت رای
فال هایی که من زدم دیدی
که چگونه تمام کرد خدای
آنچه کردست وانچه خواهد کرد
ده یکی نیست یک دو ماه بپای
تا نبینی که بخت روز افزون
چه طرازد ز جاه گردون سای
هم بدین حشمت زمانه نورد
هم بدین همت فلک پیمای
هم بدین تیغ های آتشبار
هم بدین سرکشان آهن خای
رتبت بو حلیمیان برکش
افتخار زریریان بفزای
دولتی را ز بن دگر پی نه
عالمی را دگر ز سر بگشای
به حسام ز دوده روشن
تیره زنگار شرک را بزدای
خانه گمرهی به آتش ده
چهره کافری به خون اندای
طاغیان را به یک زمان افکند
ناله کوس تو به ناله وای
تو بدین بیرهان غره شده
اثر فتح ایزدی بنمای
چون قلم پیشت ار بسر بروند
سرشان چون قلم ز تن بربای
مغزهاشان چو مغز مار بکوب
نیز افسایشان چو مار افسای
تیغ زهر آبداده پازهرست
بگزایدت زهر زود گزای
فال گیر این ستایشی کآرد
بر تو سید ملوک ستای
رو که نصرت تراست یاری گر
رو که ایزد تراست راهنمای
با مراد همه جهان بخرام
با فتوح همه جهان بازآی

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای خداوند عید روزه گشای
بر تو فرخنده شد چو فر همای
هوش مصنوعی: ای خدای بزرگ، روز عید قربانی برای تو مبارک و خوشبخت باشد، مثل روزی که همای خوشبختی بر زمین نشسته است.
مژده ها داردت ز نصرت و فتح
شاد باش و به عز و ناز گرای
هوش مصنوعی: خوشحالی و بشارت‌های خوبی برای تو در راه است، به پیروزی و موفقیت خود ببال و با افتخار قدم بردار.
ای بر اطراف مملکت برده
پاسبان خنجر عدو پیرای
هوش مصنوعی: ای کسی که در اطراف کشور، مانند نگهبانی با خنجر در برابرحملات دشمن ایستاده‌ای و از آن دفاع می‌کنی.
به گه جود حاتمی تو به حق
به گه جنگ رستمی تو به جای
هوش مصنوعی: تو در بخشندگی مانند حاتم طائی هستی و در جنگاوری مشابه رستم.
چون درآید دو فوج رویاروی
چون برآید به حمله ها یاهای
هوش مصنوعی: وقتی دو گروه در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند، و به جنگ و نبرد می‌پردازند، چه اتفاقاتی پیش خواهد آمد؟
چرخ با رخش تو ندارد تاب
کوه با زخم تو ندارد پای
هوش مصنوعی: چرخه زندگی و گردش زمان در برابر زیبایی و جذابیت تو ناتوان است، همان‌طور که کوه نمی‌تواند در برابر زخم و آسیب تو استقامت نشان دهد.
ای سخا کار راد بزم افروز
وی هما پیشه گرد رزم آرای
هوش مصنوعی: ای بخشنده و بزرگوار، تو باعث روشنی و شادابی مجالس هستی و همچون هما، آماده نبرد و دفاع از خود و دیگران می‌باشی.
بده انصاف آنچه می بینی
من بگفتم تو را به قلعه نای
هوش مصنوعی: به من انصاف بده درباره آنچه که می‌بینی، من پیشتر این موضوع را با تو در میان گذاشته‌ام.
خواندمت شعرهای طبع آویز
گفتمت مدحهای گوش سرای
هوش مصنوعی: من به تو شعرهای زیبا و دلنشین خواندم و در مورد تو ثناها و ستایش‌هایی گفتم که همگان به آن گوش می‌سپارند.
مژده ها دادمت به قوت دل
وعده ها کردمت به صحت رای
هوش مصنوعی: به تو خوشحالی‌ها و امیدهای زیادی دادم و به وعده‌های خوب و درست تو را آشنا کردم.
فال هایی که من زدم دیدی
که چگونه تمام کرد خدای
هوش مصنوعی: توجه کنی که پیشگویی‌هایی که من انجام دادم، چگونه به دست خداوند به پایان رسید.
آنچه کردست وانچه خواهد کرد
ده یکی نیست یک دو ماه بپای
هوش مصنوعی: هر آنچه که انجام داده و هر آنچه که خواهد کرد، تمامی اینها یکسان نیستند؛ پس برای دو یا چند ماه به آن فکر کن و پایبند باش.
تا نبینی که بخت روز افزون
چه طرازد ز جاه گردون سای
هوش مصنوعی: تا زمانی که نتوانی ببینی چه اندازه بخت خوب و خوش، مانند باد، از بلندی‌های دنیا در حال وزیدن و پخش شدن است.
هم بدین حشمت زمانه نورد
هم بدین همت فلک پیمای
هوش مصنوعی: این دو خط به توصیف قدرت و عظمت دو چیز می‌پردازد: یکی به شکوه و جلال زمانه و دیگری به اراده و عزم بلندی که در آسمان‌ها وجود دارد. در واقع، شاعر به اوج رفعت و منزلت این دو عنصر اشاره می‌کند و تحسین آن‌ها را ابراز می‌دارد.
هم بدین تیغ های آتشبار
هم بدین سرکشان آهن خای
هوش مصنوعی: این جمله به نوعی اشاره دارد به سلاح‌ها و ابزارهای خطرناک و قوی که در دستان افرادی سرکش و بی‌رحم وجود دارد. به نظر می‌رسد که بیانگر قدرت و خشونتی است که می‌تواند به راحتی ایجاد رعب و وحشت کند.
رتبت بو حلیمیان برکش
افتخار زریریان بفزای
هوش مصنوعی: مقام و مرتبت افراد باحلیم را بالا ببر و به افتخارات زریران بیفزای.
دولتی را ز بن دگر پی نه
عالمی را دگر ز سر بگشای
هوش مصنوعی: برای ساختن یک حکومت نو، باید اساس آن را از ریشه تغییر داد و به همین تناسب، باید دنیای جدیدی را از ابتدا پایه‌گذاری کرد.
به حسام ز دوده روشن
تیره زنگار شرک را بزدای
هوش مصنوعی: با شمشیری که از اصل نورانی و با روشی قاطع و روشن به وجود آمده، زنگار و آلودگی شرک را از بین ببر.
خانه گمرهی به آتش ده
چهره کافری به خون اندای
هوش مصنوعی: خانه‌ای از گمراهی به آتش بسوز، زیرا چهره‌ای کافر با خون آغشته است.
طاغیان را به یک زمان افکند
ناله کوس تو به ناله وای
هوش مصنوعی: موج ناله‌های تو به یکباره باعث سرنگونی طاغیان شد.
تو بدین بیرهان غره شده
اثر فتح ایزدی بنمای
هوش مصنوعی: تو به این میدان گسترده دل خوش کرده‌ای، نشان پیروزی خدایی را به نمایش بگذار.
چون قلم پیشت ار بسر بروند
سرشان چون قلم ز تن بربای
هوش مصنوعی: وقتی قلم به دستت می‌رسد، اگر سرشان را از تنشان جدا کنی، همچون قلمی خواهند شد که از جسمش جدا شده است.
مغزهاشان چو مغز مار بکوب
نیز افسایشان چو مار افسای
هوش مصنوعی: ظاهراً مغزهای آن‌ها مانند مغز مار سخت و محکم است، ولی در برابر ضربه‌ها و فشارها، مثل مارهایی که به افسردگی می‌افتند، ضعیف و بی‌حال می‌شوند.
تیغ زهر آبداده پازهرست
بگزایدت زهر زود گزای
هوش مصنوعی: تیغی که زهر را به خود گرفته است، می‌تواند زهر را بر تو بریزد و تو را به زودی آسیب برساند.
فال گیر این ستایشی کآرد
بر تو سید ملوک ستای
هوش مصنوعی: فال‌گیر این‌گونه می‌گوید که تو در نظر دیگران، به ویژه بزرگان و افراد موجه، بسیار مورد ستایش و احترام هستی.
رو که نصرت تراست یاری گر
رو که ایزد تراست راهنمای
هوش مصنوعی: از آنجا که خداوند ناظر توست و یاری‌گر تو می‌باشد، بدان که او همواره راهنمای تو است.
با مراد همه جهان بخرام
با فتوح همه جهان بازآی
هوش مصنوعی: به آرزوی تمام مردم جهان برس و با دستاوردهای بزرگ به سوی همه جهانیان بازگرد.