گنجور

شمارهٔ ۲۵۸ - همورا ستوده است

تهنیت عید را چو سرو خرامان
از در خرپشته اندر آمد جانان
بو یا زلفش به بوی عنبر سارا
رنگین رویش به رنگ لاله نعمان
کرده به شانه دو تاه سیصد حلقه
کرده به تنبول لعل سی و دو مرجان
مشک سیاهش به زیر حلقه مغفر
سیم سپیدش به زیر عیبه خفتان
لاله خود روی زیر جعد مسلسل
سوسن آزاد زیر زلف پریشان
ماندم حیران ز روی خوب وی آری
هر که ببیند پری بماند حیران
گریان گریان نگاه کردم در وی
دیده من کرد پاک خندان خندان
تهنیتم کرد و گفت عید مبارک
گفت چو من روز عید خواهی مهمان
بر رخ او بر زدم گلاب تو گفتی
هست گل سرخ زیر قطره باران
گفتمش امروز نزد چاکر بنشین
و آتش هجران من زمانی بنشان
گفتا برخیز و سوی خدمت بشتاب
تهنیت عید بر شهنشه بر خوان
خسرو محمود شهریار جهانگیر
خسرو محمود شهریار جهانبان
آتش سوزان زده حسامش در هند
دو دو شرارش رسیده در همه گیهان
ای گه بخشش بسان عیسی مریم
وی گه کوشش بسان موسی عمران
گفت تو آن کرد کو نکرد به دعوت
تیغ توآن کرد کو نکرد به ثعبان
تو به لهاور و هول تو به سراندیب
تو به بلا رام و سهم تو به خراسان
بسته ایام را به ظل تو راحت
خسته افلاس را سخای تو درمان
مال فراوان به نزد جود تو اندک
خدمت اندک به مجلس تو فراوان
کار جلالت ز ملکت تو به رونق
شغل بزرگی به دولت تو به سامان
شاهان دعوی کنند و برهانشان نیست
تو نکنی دعوی و نمایی برهان
سست شود دست و پای شاهان چون تو
سخت کنی تنگ روز جنگ به یکران
ای چو سلیمان به جاه و حشمت و رتبت
باره شبدیز تو چو تخت سلیمان
رفت مه صوم و عید میمون آمد
هست مبشر به فتح های فراوان
عیدت فرخنده باد و طاعت مقبول
باد دل و عمر تو ز دولت شادان
باد به کردار عمر نوح تو را عمر
باد حسام تو بر عدوی تو طوفان
چرخ تو را دولت سمایی رهبر
تیغ تو را نصرت خدایی افسان

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تهنیت عید را چو سرو خرامان
از در خرپشته اندر آمد جانان
هوش مصنوعی: به خوشحالی عید، همچون درخت سرو که با ناز و زیبایی از بالای ساختمان وارد می‌شود، محبوب من نیز به زندگی‌ام آمد.
بو یا زلفش به بوی عنبر سارا
رنگین رویش به رنگ لاله نعمان
هوش مصنوعی: عطر و بوی موهای او مانند بوی خوش عطرهای گران‌قیمت است و چهره‌اش به رنگ گل‌های زیبا و سرخ شبیه است.
کرده به شانه دو تاه سیصد حلقه
کرده به تنبول لعل سی و دو مرجان
هوش مصنوعی: در این بیت از شاعر، اشاره به زیبایی و زینت‌های خاصی شده است. شعرا به استحکام و ظرافت دوتا شانه و حلقه‌های قیمتی اشاره می‌کنند که به شکل هنرمندانه‌ای به تنبان دوخته شده‌اند. لعل و مرجان نیز به عنوان جواهرات ارزشمند، زیبایی و شکوه خاصی به تصویر می‌کشند.
مشک سیاهش به زیر حلقه مغفر
سیم سپیدش به زیر عیبه خفتان
هوش مصنوعی: مشک سیاه او زیر کلاه آهنی‌اش قرار دارد و موهای سپیدش زیر پوشش لباسش پنهان شده است.
لاله خود روی زیر جعد مسلسل
سوسن آزاد زیر زلف پریشان
هوش مصنوعی: لاله‌ای زیبا در زیر زلف‌های افشان و مجعد سوسن، خود را نشان می‌دهد.
ماندم حیران ز روی خوب وی آری
هر که ببیند پری بماند حیران
هوش مصنوعی: من در حیرت از زیبایی چهره او مانده‌ام، زیرا هر کسی که این فرشته را ببیند، دچار شگفتی و ناباوری می‌شود.
گریان گریان نگاه کردم در وی
دیده من کرد پاک خندان خندان
هوش مصنوعی: با چشمان اشکبار به او نگاه کردم و او با لبخند پاک به من نگریست.
تهنیتم کرد و گفت عید مبارک
گفت چو من روز عید خواهی مهمان
هوش مصنوعی: مرا خوشحال کرد و گفت عیدت مبارک، و من نیز گفتم که در روز عید دوست دارم مهمان باشی.
بر رخ او بر زدم گلاب تو گفتی
هست گل سرخ زیر قطره باران
هوش مصنوعی: بر چهره او عطر گل را پاشیدم و تو می‌گفتی که گل سرخی زیر باران است.
گفتمش امروز نزد چاکر بنشین
و آتش هجران من زمانی بنشان
هوش مصنوعی: به او گفتم امروز در کنار خدمتگزار نشسته و اندکی از آتش جدایی من بکاه.
گفتا برخیز و سوی خدمت بشتاب
تهنیت عید بر شهنشه بر خوان
هوش مصنوعی: گفت: بلند شو و به سوی خدمت برو، تا عید را به شاه تبریک بگویی و بر سر سفره‌اش حاضر شوی.
خسرو محمود شهریار جهانگیر
خسرو محمود شهریار جهانبان
هوش مصنوعی: محمود خسرو، پادشاه بزرگ و فرمانروای جهانی است که بر مردمان فرمانروایی می‌کند. او با شکوه و عظمت خود، همه جا را تسخیر کرده است.
آتش سوزان زده حسامش در هند
دو دو شرارش رسیده در همه گیهان
هوش مصنوعی: آتش سوزانی که حسامش در هند ایجاد کرده، شعله‌اش به همه جهان رسیده است.
ای گه بخشش بسان عیسی مریم
وی گه کوشش بسان موسی عمران
هوش مصنوعی: ای زمانی را به افرادی همچون عیسی مریم اختصاص می‌دهی که در آن، بخشندگی و مهربانی را نشان می‌دهند و در زمان‌های دیگر، همچون موسی عمران، تلاشی سخت و جدی برای رسیدن به اهداف خود می‌کنی.
گفت تو آن کرد کو نکرد به دعوت
تیغ توآن کرد کو نکرد به ثعبان
هوش مصنوعی: کسی که به دعوت تو توجهی نکرد، در واقع همانند کسی است که به دعوت یک مار هم اعتنا نمی‌کند. این نشان‌دهنده این است که فردی که دعوت شما را نادیده می‌گیرد، همچون کسی است که از خطرات و تهدیدات نیز نمی‌هراسد.
تو به لهاور و هول تو به سراندیب
تو به بلا رام و سهم تو به خراسان
هوش مصنوعی: تو به سرزمین‌های دور و ناشناخته سفر می‌کنی و در هر کجا که می‌روی، از سختی‌ها و مشکلات عبور می‌کنی و بهره‌ات در نهایت نصیب خراسان می‌شود.
بسته ایام را به ظل تو راحت
خسته افلاس را سخای تو درمان
هوش مصنوعی: دنیا در سایه تو آرامش می‌یابد و مشکلات و سختی‌های زندگی با generosity و بخشش تو درمان می‌شوند.
مال فراوان به نزد جود تو اندک
خدمت اندک به مجلس تو فراوان
هوش مصنوعی: ثروت زیاد در برابر بخشش تو، کم به نظر می‌رسد و خدمت اندکی که در مراسم تو انجام می‌شود، بسیار ارزشمند و زیاد است.
کار جلالت ز ملکت تو به رونق
شغل بزرگی به دولت تو به سامان
هوش مصنوعی: کار عظمت تو باعث رونق و شکوه کشور و بهبود وضعیت آن شده است.
شاهان دعوی کنند و برهانشان نیست
تو نکنی دعوی و نمایی برهان
هوش مصنوعی: پادشاهان ادعاهای بزرگی می‌کنند، اما دلیلی بر آن ندارند. تو بدون ادعا، برهان و دلیل خود را نشان می‌دهی.
سست شود دست و پای شاهان چون تو
سخت کنی تنگ روز جنگ به یکران
هوش مصنوعی: زمانی که در روزهای نبرد سختی و فشار را افزایش دهی، ناتوانی و شکست به سراغ شاهان هم می‌آید و توانایی آن‌ها در دست و پایشان سست خواهد شد.
ای چو سلیمان به جاه و حشمت و رتبت
باره شبدیز تو چو تخت سلیمان
هوش مصنوعی: تو مانند سلیمان دارای جاه و منزلت هستی و قدرت و شکوه تو همسان با تخت سلیمان است.
رفت مه صوم و عید میمون آمد
هست مبشر به فتح های فراوان
هوش مصنوعی: ماه رمضان به پایان رسید و عید شاد و مبارک فرارسید. این زمان، مژده‌ای برای پیروزی‌ها و موفقیت‌های بسیار است.
عیدت فرخنده باد و طاعت مقبول
باد دل و عمر تو ز دولت شادان
هوش مصنوعی: عیدت مبارک باشد و امیدوارم اعمالت مورد قبول واقع شود. امیدوارم دل و زندگی‌ات از نعمت و خوشحالی پر باشد.
باد به کردار عمر نوح تو را عمر
باد حسام تو بر عدوی تو طوفان
هوش مصنوعی: باد همانند عمر طولانی نوح تو را در خود حفظ کند و عمر تو همچون حسام (شمشیر) بر دشمنان تو طوفانی باشد.
چرخ تو را دولت سمایی رهبر
تیغ تو را نصرت خدایی افسان
هوش مصنوعی: سرنوشت تو مانند آسمان به تو قدرت و راهنمایی می‌بخشد و تیغ تو با یاری خداوند به پیروزی می‌رسد.