گنجور

شمارهٔ ۱۸۱ - ستایش سیف الدوله محمود

ولایت مه شعبان به روزه شد تحویل
بدل شد این مه با آز و اینت نیک بدیل
به امر باری شیطان شدست بسته به بند
زبان خلق گشاده شدست بر تهلیل
چو نار در دل کفار و نور در مسجد
چو نور در دل ابرار و نار در قندیل
کنون برآید بانگ مذکران به نشاط
کنون بخیزد آواز مقربان ز رسیل
خجسته بادا بر شهریار سیف دول
مه مبارک ماه صیام بر تفضیل
خدایگانی کز خسروان ببرد سبق
برای و روی منور به خلق و خلق جمیل
پناه شاهی محمود شاه کو دارد
ز پادشاهی تخت وز خسروی اکلیل
حسام او را اندر سر عدوست مقام
سنان او را اندر دل حسود مقیل
شکسته گردن گردنکشان به گرز گران
زدوده آینه ملک را به تیغ صقیل
چو از غلاف برآورد نیلگون صمصام
زند مخالف او جامه خود اندر نیل
خجسته درگه او سوی هر جلال سبب
خجسته خدمت او سوی هر کمال دلیل
عزیز خلق بود آنکه او کندش عزیز
ذلیل دهر شود هر که او کندش ذلیل
کنون که قصد سفر کرد رای عالی او
ز شر و فتنه تهی شه همه طریق و سبیل
به شیر گردد خالی ز دام و دد بیشه
به سیل گردد صافی ز گرد و خاک مسیل
خجسته بادا بر شاه قصد حضرت شاه
دلیل باد ورا جبرئیل و میکائیل
خدایگانا فرخنده بادت این مه نو
ز کردگارت بادا جزا ثواب جزیل
همیشه بادی از هر چه آرزوست به کام
همیشه بادی از هر مراد با تحصیل
مخالفانت گرفتار این چهار بلا
که داد خواهم هر یک جدا جدا تفصیل
یکی به تیغ گران و یکی به تیر سبک
یکی به پنجه شیر و یکی به خرطم پیل
همیشه باد تو را خسروی به ملک ضمان
همیشه باد تو را مملکت به تخت کفیل
جلالت ابدی با تو چون شجاعت جفت
سعادت ازلی با تو چون سخات عدیل
غلام گشته جهان پیش تو صغار و کبار
نصیبت آمده از مملکت کثیر و قلیل

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ولایت مه شعبان به روزه شد تحویل
بدل شد این مه با آز و اینت نیک بدیل
هوش مصنوعی: ماه شعبان به روزه تبدیل شد و این ماه با ویژگی های خوبش، به یک بدل نیکو برای ماه های دیگر تبدیل گشت.
به امر باری شیطان شدست بسته به بند
زبان خلق گشاده شدست بر تهلیل
هوش مصنوعی: به دستور خداوند، شیطان در اسارت قرار گرفته و زبان مردم آزاد شده است تا تسبیح و ستایش خدا را به زبان بیاورند.
چو نار در دل کفار و نور در مسجد
چو نور در دل ابرار و نار در قندیل
هوش مصنوعی: در دل کافران مانند آتش است، اما در مسجد همچون نوری درخشان می‌درخشد. همین‌طور در دل نیکان نوری است و در چراغی نیز آتش وجود دارد.
کنون برآید بانگ مذکران به نشاط
کنون بخیزد آواز مقربان ز رسیل
هوش مصنوعی: اکنون صدای مردان خوشحال به گوش می‌رسد و هم اکنون صدای نزدیکان به درگاه الهی نیز بلند می‌شود.
خجسته بادا بر شهریار سیف دول
مه مبارک ماه صیام بر تفضیل
هوش مصنوعی: خوشا بر پادشاهی که در دوران مبارک ماه رمضان به او خوشامد گفته می‌شود و ویژگی‌های بزرگی دارد.
خدایگانی کز خسروان ببرد سبق
برای و روی منور به خلق و خلق جمیل
هوش مصنوعی: خدایانی که از میان پادشاهان برتری دارند، به من لطف و نیکی می‌کنند و چهره‌ام را برای مردم زیبا و درخشان می‌سازند.
پناه شاهی محمود شاه کو دارد
ز پادشاهی تخت وز خسروی اکلیل
هوش مصنوعی: پناه شاه محمود کسی را دارد که از سلطنت و تاج و تخت بی‌نیاز است.
حسام او را اندر سر عدوست مقام
سنان او را اندر دل حسود مقیل
هوش مصنوعی: حسام (شمشیر) او در مقابل دشمن، جایگاهی برجسته دارد و تیرهای او در دل حسودها، اثرگذار و عمیق هستند.
شکسته گردن گردنکشان به گرز گران
زدوده آینه ملک را به تیغ صقیل
هوش مصنوعی: با ضربه‌های سنگین، گردن‌های متکبر را شکسته و با برش تیز، جلوه‌ی ملک را پاک و میمونی بخشیده است.
چو از غلاف برآورد نیلگون صمصام
زند مخالف او جامه خود اندر نیل
هوش مصنوعی: زمانی که شمشیری با رنگ آبی تیره از غلاف بیرون آید، دشمن او لباس خود را در رنگ نیلین می‌پوشد.
خجسته درگه او سوی هر جلال سبب
خجسته خدمت او سوی هر کمال دلیل
هوش مصنوعی: خانة او منبع خوشبختی است و هر عظمت و جلالی به سوی او می‌رود. خدمت به او راهی است به سوی تمام کمالات و ظرفیت‌ها.
عزیز خلق بود آنکه او کندش عزیز
ذلیل دهر شود هر که او کندش ذلیل
هوش مصنوعی: آدمی که نزد مردم عزیز و محترم است، کسی است که به دیگران احترام می‌گذارد و آنان را ارج می‌نهد. اما هر کسی که به دیگران بی‌احترامی کند و خود را بزرگ‌تر از آن‌ها بداند، در نظر جهان و انسان‌ها ذلیل و خوار خواهد شد.
کنون که قصد سفر کرد رای عالی او
ز شر و فتنه تهی شه همه طریق و سبیل
هوش مصنوعی: اکنون که او تصمیم به سفر گرفته است، اراده بلندش از مشکلات و فتنه‌ها خالی است و همه راه‌ها و مسیرها برایش هموار شده است.
به شیر گردد خالی ز دام و دد بیشه
به سیل گردد صافی ز گرد و خاک مسیل
هوش مصنوعی: وقتی که شیر از دام و حیوانات درنده در جنگل رها شود، مانند آب زلالی می‌گردد که از گرد و غبار و کثیفی‌های راه به دور است.
خجسته بادا بر شاه قصد حضرت شاه
دلیل باد ورا جبرئیل و میکائیل
هوش مصنوعی: خوشا به حال شاهی که نیتش در راستای خدمت به خداوند و مردم است، زیرا فرشتگان بزرگ جبرئیل و میکائیل او را حمایت می‌کنند.
خدایگانا فرخنده بادت این مه نو
ز کردگارت بادا جزا ثواب جزیل
هوش مصنوعی: ای خداوند بزرگ، برای تو در این ماه نو، آرزوی خوشبختی دارم. امیدوارم که پاداش و ثواب نیکویی از جانب کردگارت شامل حالت شود.
همیشه بادی از هر چه آرزوست به کام
همیشه بادی از هر مراد با تحصیل
هوش مصنوعی: همیشه از هر آنچه که آرزوش را داریم، بادی خنک و خوشایند می‌وزد و همیشه با تلاش می‌توان به هر خواسته‌ای رسید.
مخالفانت گرفتار این چهار بلا
که داد خواهم هر یک جدا جدا تفصیل
هوش مصنوعی: دشمنانت به چهار درد بزرگ دچار خواهند شد و من به تفصیل هر یک را برای تو شرح می‌دهم.
یکی به تیغ گران و یکی به تیر سبک
یکی به پنجه شیر و یکی به خرطم پیل
هوش مصنوعی: برخی با سلاح سنگین جنگ می‌کنند، برخی با تیر و کمان سبک، عده‌ای با قدرت پنجه شیر و گروهی دیگر با زور و قدرت فیل به میدان می‌آیند.
همیشه باد تو را خسروی به ملک ضمان
همیشه باد تو را مملکت به تخت کفیل
هوش مصنوعی: همیشه باد بر تو حکومت و سلطنتی باد که به آرامش در کشور خود مدیریتی مطمئن داشته باشی.
جلالت ابدی با تو چون شجاعت جفت
سعادت ازلی با تو چون سخات عدیل
هوش مصنوعی: عظمت و جلال تو همیشه با توست، مانند شجاعت که به سعادت وابسته است و همچنین این سعادت همیشگی با سخاوت همسان است.
غلام گشته جهان پیش تو صغار و کبار
نصیبت آمده از مملکت کثیر و قلیل
هوش مصنوعی: جهان در برابر تو مانند یک بنده شده است، چه کوچک و چه بزرگ. آنچه برای تو مقدر شده از سرزمین‌های پر و کم، به سراغت آمده است.