گنجور

شمارهٔ ۱۷۸ - شکایت از حاسدان

تاکیم از چرخ رسد آذرنگ
تا کیم از گونه چون باد رنگ
خاکم کز خلق مرا نیست قدر
آبم کز بخت مرا نیست رنگ
شب همه شب زار بگریم چو شمع
روز همه روز بنالم چو چنگ
عیشی در انده تیره چو گل
طبعی از دانش روشن چو رنگ
در دل و در دیده من سال و ماه
آذر برزین بود و رود گنگ
پشتم بشکست ز آسیب چرخ
زانکه بکبر اندر بینم پلنگ
طبع و دلم پرگهر دانش است
زانهمه سختی که کشیدم چو سنگ
باشد پیوسته سپهر ای شگفت
با بد و با نیک به صلح و به جنگ
تیغ جهان گیران زنگار خورد
آئینه غران صافی زرنگ
هین منشین بیهده مسعودسعد
برکش بر اسب قضا تنگ تنگ
خرد مکن طبع نه چرخیست خرد
تنک مکن دل نه جهانیست تنگ
نه نه از عمر نداری امید
نه نه در دهر نداری درنگ
از پی یک نور مبین صد ظلام
وز پی یک نوش مخور صد شرنگ
تات نپرسند همی باش گنگ
تات نخوانند همی باش لنگ
سود چه از کوشش تو چون همی
روزی بی کوششت آید به چنگ
روزی بی روزی هرگز نماند
در دریا ماهی و در کوه رنگ
ای که مرا دشمن داری همی
هست مرا فخر و تو را هست ننگ
مردم روزی نزید به حسود
دریا هرگز نبود بی نهنگ
والله اگر باشی همسنگ من
گرت بسنجد به ترازوی سنگ

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تاکیم از چرخ رسد آذرنگ
تا کیم از گونه چون باد رنگ
هوش مصنوعی: تا زمانی که از آتش‌فشانی آتش‌زا بگذرم، چهره‌ام مانند باد تغییر رنگ خواهد داد.
خاکم کز خلق مرا نیست قدر
آبم کز بخت مرا نیست رنگ
هوش مصنوعی: من که در نظر دیگران بی‌ارزش و بی‌مقدار هستم، مثل خاک به حساب می‌آیم، و مانند آبی که از سرنوشتم بی‌رنگ و بی‌خاصیت است.
شب همه شب زار بگریم چو شمع
روز همه روز بنالم چو چنگ
هوش مصنوعی: در شب، هر شب مانند شمع به خاطر غم و اندوه می‌گریم و در طول روز مانند آواز چنگ، به ناله و فریاد ادامه می‌دهم.
عیشی در انده تیره چو گل
طبعی از دانش روشن چو رنگ
هوش مصنوعی: زندگی در غم و اندوهی تاریک همچون گلی است که از علمی روشن و درخشان بهره‌مند است.
در دل و در دیده من سال و ماه
آذر برزین بود و رود گنگ
هوش مصنوعی: در دل و چشمان من، همیشه یاد و خاطره‌ای از آذر برزین و رود گنگ وجود دارد.
پشتم بشکست ز آسیب چرخ
زانکه بکبر اندر بینم پلنگ
هوش مصنوعی: پشتم به خاطر آسیب‌هایی که زمانه به من زده، شکسته است، چون من در دوران پیری، پلنگی را می‌بینم.
طبع و دلم پرگهر دانش است
زانهمه سختی که کشیدم چو سنگ
هوش مصنوعی: روح و دل من پر از دانش و خرد است، به خاطر تمامی دشواری‌هایی که مانند سنگ تحمل کرده‌ام.
باشد پیوسته سپهر ای شگفت
با بد و با نیک به صلح و به جنگ
هوش مصنوعی: در هر حال، آسمان همیشه باقی است و با وجود خوبی‌ها و بدی‌ها، هم در صلح و هم در جنگ ادامه می‌یابد.
تیغ جهان گیران زنگار خورد
آئینه غران صافی زرنگ
هوش مصنوعی: تیغ قوی فاتحان در اثر گذشت زمان کهنه و زنگ زده شده است، اما آینه‌ای که به خوبی صیقل داده شده، همچنان درخشان و صاف باقی مانده است.
هین منشین بیهده مسعودسعد
برکش بر اسب قضا تنگ تنگ
هوش مصنوعی: به خودت بیا و بیهوده وقت را هدر نده. مسعود سعد، بر اسب سرنوشت سوار شده و به سختی در مسیر خود پیش می‌رود.
خرد مکن طبع نه چرخیست خرد
تنک مکن دل نه جهانیست تنگ
هوش مصنوعی: عقل و فکر خود را کوچک نکن، زیرا دنیای اطراف همچون چرخش طبیعت بی‌پایان و وسیع است. دل خود را نیز تنگ نگیر، چرا که حقیقتاً دنیا محدود نیست.
نه نه از عمر نداری امید
نه نه در دهر نداری درنگ
هوش مصنوعی: نه امیدی به عمرت نداشته باش و نه در زندگی‌ات درنگی کن.
از پی یک نور مبین صد ظلام
وز پی یک نوش مخور صد شرنگ
هوش مصنوعی: در پی یک نور روشن، سرگردانی‌های بسیاری وجود دارد و برای به دست آوردن یک نوش لذت‌بخش، باید از صدها تلخی و زهر بگذری.
تات نپرسند همی باش گنگ
تات نخوانند همی باش لنگ
هوش مصنوعی: اگر تو خود را گنگ و بی‌صدا نشان دهی، کسی از تو سوال نخواهد کرد؛ و اگر لنگ و ناتوان باشی، کسی تو را مورد قضاوت قرار نمی‌دهد.
سود چه از کوشش تو چون همی
روزی بی کوششت آید به چنگ
هوش مصنوعی: سودی از تلاش تو نیست، چون روزی که باید به دست آوری، بدون زحمت هم به تو می‌رسد.
روزی بی روزی هرگز نماند
در دریا ماهی و در کوه رنگ
هوش مصنوعی: هرگز در دریا ماهی یا در کوه رنگی بدون روزی نمی‌ماند.
ای که مرا دشمن داری همی
هست مرا فخر و تو را هست ننگ
هوش مصنوعی: تو که با من دشمنی می‌کنی، برای من افتخار به حساب می‌آید و برای تو ننگ و عار است.
مردم روزی نزید به حسود
دریا هرگز نبود بی نهنگ
هوش مصنوعی: هرگز روزی مانند روزی که دریا به حسود نزدیک باشد، برای مردم نبوده است، و این روز بدون وجود نهنگ نخواهد بود.
والله اگر باشی همسنگ من
گرت بسنجد به ترازوی سنگ
هوش مصنوعی: به خدا قسم، اگر هم سطح من باشی، حتی اگر تو را با دقیق‌ترین ترازوی سنگین بسنجند، ارزش واقعی تو مشخص نخواهد شد.