گنجور

بخش ۹ - حکایت جوان مردی شیر خدا

بود یدالله بوغا در مصاف
با یکی از کینه وران در طواف
حمله بسی کرد سوار دلیر
گبر ستیزنده نیامد به زیر
تا به چنان کش مکش از دستبرد
شد ز دو سو آلت پیکار خرد
هر دو دلاور چون به کین آمدند
گرم ز توسن به زمین آمدند
دست به هم بر زده زان داوری
پای فشردند به زور آوری
حیدر کرار بسی کرد جهد
کاختر دشمن بزمین برد مهد
چون گه آن شد که به خون کردنش
دور کند بار سر از گردنش
زد به دلیری سگ زور آزمای
آب دهن بر رخ شیر خدای
سخت به پیچید به خشم اژدها
کرد ز ته صید مخالف رها
بس که در آویخت درو خشمناک
کان زده با دگر زد به خاک
زد سرش از خنجر و سینه شکافت
سر زده در پیش پیمبر شتافت
گفت رسولش که چو خصم درشت
به رزمی آورد به صد حیله پشت
چیست که بگرفتی و بگذاشتی
بار دگر دست به خون داشتی
گفت نیوشندهٔ ایزد شناس
کایزدم آورد به مغز این هراس
من چو شدم چیره بر آن سخت کوش
آب دهن زد به رخ من ز جوش
در غضب آورد مرا نفس خام
در دهن نفس نهادم لگام
کانچه غزا زین غضب آرم بجای
بهر خودست این نه ز بهر خدای
گشت ضروری که رها کردمش
پس ادب از بهر خدا کردمش
آنکه جهادش ز پی دین بود
این کند و شرط غزا این بود
مرد غزا جز ز پی دین نکرد
دید بسی خسرو اگر این نکرد

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بود یدالله بوغا در مصاف
با یکی از کینه وران در طواف
هوش مصنوعی: در درگیری با یکی از دشمنان، قدرت و یاری خداوند همچون سایه‌ای پرتوان بر اوست.
حمله بسی کرد سوار دلیر
گبر ستیزنده نیامد به زیر
هوش مصنوعی: سوار دلیر و شجاع با قدرت و نیرومندی به حمله پرداخت، اما هیچ کس جرأت نکرد تا در مقابل او مقاومت کند و به زمین بیفتد.
تا به چنان کش مکش از دستبرد
شد ز دو سو آلت پیکار خرد
هوش مصنوعی: تا زمانی که در تنش‌ها و کشمکش‌ها از دو سو به یکدیگر تعرض نشود، قدرت مبارزه خرد از بین می‌رود.
هر دو دلاور چون به کین آمدند
گرم ز توسن به زمین آمدند
هوش مصنوعی: هر دو جنگجو وقتی که برای انتقام به میدان آمدند، از روی اسب‌ها به زمین فرود آمدند.
دست به هم بر زده زان داوری
پای فشردند به زور آوری
هوش مصنوعی: به هم دست دادند و با قاطعیت بر روی عدالت ایستادگی کردند.
حیدر کرار بسی کرد جهد
کاختر دشمن بزمین برد مهد
هوش مصنوعی: حضرت علی (ع) تلاش زیادی کرد و دشمن را به زمین زد و او را شکست داد.
چون گه آن شد که به خون کردنش
دور کند بار سر از گردنش
هوش مصنوعی: زمانی که نزدیک شود تا او را با خون بیالنید، بار گران سرش را از گردنش دور کند.
زد به دلیری سگ زور آزمای
آب دهن بر رخ شیر خدای
هوش مصنوعی: سگ شجاع با قدرتی که داشت، آب دهانش را بر صورت شیر خنثی کرد.
سخت به پیچید به خشم اژدها
کرد ز ته صید مخالف رها
هوش مصنوعی: اژدها با خشم خود پیچ و تاب سختی به خود گرفت و از عمق دریا شکارش را آزاد کرد.
بس که در آویخت درو خشمناک
کان زده با دگر زد به خاک
هوش مصنوعی: این جمله به ما می‌گوید که فردی به شدت عصبانی و خشمگین شده است، به طوری که به دیگران حمله کرده و آنها را به زمین زده است. خشم او چنان شدید است که هیچ چیز نمی‌تواند او را آرام کند.
زد سرش از خنجر و سینه شکافت
سر زده در پیش پیمبر شتافت
هوش مصنوعی: او با ضربه‌ای به سرش زخمی شد و سینه‌اش شکاف برداشت، سپس به سرعت به سوی پیامبر دوید.
گفت رسولش که چو خصم درشت
به رزمی آورد به صد حیله پشت
هوش مصنوعی: پیامبرش گفت که وقتی دشمن قوی با ترفندهای فراوان برای مقابله می‌آید، باید آماده و هوشیار باشی.
چیست که بگرفتی و بگذاشتی
بار دگر دست به خون داشتی
هوش مصنوعی: چه چیزی است که قبلاً آن را گرفته‌ای و دوباره رها کرده‌ای؟ آیا دوباره دست به خون خواهی داشت؟
گفت نیوشندهٔ ایزد شناس
کایزدم آورد به مغز این هراس
هوش مصنوعی: گفتند که کسی که به خداوند آگاه است، می‌داند که ترس را به اعماق وجودش کشانده‌ام.
من چو شدم چیره بر آن سخت کوش
آب دهن زد به رخ من ز جوش
هوش مصنوعی: زمانی که توانستم بر آن فرد مقاوم تسلط پیدا کنم، او با خشم و ناامیدی آب دهانش را به صورت من پرتاب کرد.
در غضب آورد مرا نفس خام
در دهن نفس نهادم لگام
هوش مصنوعی: من با نفس خام خودم به خشم آمدم و نفس خود را مثل اسبی که جلویش لگام باشد، کنترل کردم.
کانچه غزا زین غضب آرم بجای
بهر خودست این نه ز بهر خدای
هوش مصنوعی: هر کاری که به خاطر خشم و غضب انجام می‌دهم، در واقع برای خودم است و نه برای خدا.
گشت ضروری که رها کردمش
پس ادب از بهر خدا کردمش
هوش مصنوعی: باید به خاطر خدا، احترام و آداب را رعایت کنم، حتی اگر از چیزی که به آن چهارتا ضرورت نیاز دارم فاصله گرفتم.
آنکه جهادش ز پی دین بود
این کند و شرط غزا این بود
هوش مصنوعی: کسی که برای دفاع از دین خود تلاش می‌کند، باید این کار را انجام دهد و این شرط مبارزه است.
مرد غزا جز ز پی دین نکرد
دید بسی خسرو اگر این نکرد
هوش مصنوعی: مرد جنگ تنها به خاطر دین به میدان نبرد نمی‌رود، هرچند که خسرو (شاه) نیز اگر این کار را نکرده باشد، باز هم دیدن این صحنه جای نگرانی دارد.