گنجور

بخش ۲ - در علو مقام انسان

ای ز ازل گوهر پاک آمده
گوهر تو زیور خاک آمده
چنبر نه چرخ بسی بیخت خاک
تا تو برون آمدی ای در پاک
آن خلقی تو که ز روز نخست
کون به مهمانی شش روز تست
خود ز پدر گر چه کنون آمدی
یا پدر از حجله برون آمدی
دفتر معنی تو ز بر خواندهٔ
تختهٔ اسما ز پدر خواندهٔ
عرصهٔ عالم به مسافت تراست
دولت آدم به خلافت تراست
نعل دگرگون زده اسپ به طعن
بر رخ ابلیس شده داغ لعن
چرخ و زمین امر قضایت نبشت
لوح و قلم سر هدایت نبشت
حبل و رید تو فگنده بلند
در شرف کنگر الله کمند
نور تو هنگامهٔ انجم شکست
دست تو تسبیح ملایک گسست
جان و جهان همه عالم تویی
وانچه نگنجد به جهان هم تویی
هفت در از گوهر تیغ تو زنگ
نه کمر از دور میان تو تنگ
گنج خدا را تو کلید آمدی
نز پی بازیچه پدید آمدی
چرخ که از گوهر احسانت ساخت
آیینه صورت رحمانت ساخت
آینه زینگونه که داری بچنگ
آه و هزار آه که داری به زنگ
ور تو همان آب و گلی در سرشت
پخته شو از مایه گلخن خشت
مرتبه‌ای جو که برانی به ماه
کس نخورد شربت باران ز چاه
بس که مه نور ره بالا گزید
اول ذوالنون شد و پس بایزید
هیچ کسی ره سوی بالا نیافت
تا قدم از همت والا نیافت
برنروی یک قدم از جای خویش
تا ننهی بر دو جهان پای خویش
دیدهٔ اندیشه فلک بیز دار
رخنه ببین پیک نظر تیز دار

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای ز ازل گوهر پاک آمده
گوهر تو زیور خاک آمده
هوش مصنوعی: ای که از آغاز وجود، گوهر پاکی هستی، بدان که زیبایی و ارزش تو به خاک و زمین آمده است.
چنبر نه چرخ بسی بیخت خاک
تا تو برون آمدی ای در پاک
هوش مصنوعی: برای مدت زیادی، زنجیری از خاک بر گردن بود، تا اینکه تو با پاکی‌ات از آن خلاص شدی.
آن خلقی تو که ز روز نخست
کون به مهمانی شش روز تست
هوش مصنوعی: از آغاز آفرینش، آن چیزی که به انسان‌ها به عنوان مهمانی و زندگی واگذار شده، شش روز است.
خود ز پدر گر چه کنون آمدی
یا پدر از حجله برون آمدی
هوش مصنوعی: با اینکه تو از پدر به دنیا آمده‌ای، اما ممکن است پدر هم از جای دیگری به زندگی تو وارد شده باشد.
دفتر معنی تو ز بر خواندهٔ
تختهٔ اسما ز پدر خواندهٔ
هوش مصنوعی: تو مانند دفتر مشق، معانی‌ات از نوشته‌های پدر آموزش یافته و بر صفحات حروف و واژه‌ها نقش بسته است.
عرصهٔ عالم به مسافت تراست
دولت آدم به خلافت تراست
هوش مصنوعی: جهان به وسعتی که دارد در اختیار توست و مقام انسانی به رهبری و ادارهٔ امور به تو واگذار شده است.
نعل دگرگون زده اسپ به طعن
بر رخ ابلیس شده داغ لعن
هوش مصنوعی: زین نعل تغییر جهت داده، اسب به شکست ابلیس به عنوان ملامت نیشتر زده و بر چهره او اثر بدی گذاشته است.
چرخ و زمین امر قضایت نبشت
لوح و قلم سر هدایت نبشت
هوش مصنوعی: سرنوشت و تقدیر انسان بر روی لوح و قلمی که برای هدایت نوشته شده، ثبت شده است. به عبارت دیگر، همه اتفاقات و مسیرها به نوعی از قبل تعیین شده‌اند و در دفتر سرنوشت ثبت گردیده‌اند.
حبل و رید تو فگنده بلند
در شرف کنگر الله کمند
هوش مصنوعی: رشته و زنجیر تو بلندتر از آن است که در برابر خدای بزرگ بتواند گره بخورد.
نور تو هنگامهٔ انجم شکست
دست تو تسبیح ملایک گسست
هوش مصنوعی: نور تو به قدری درخشان است که ستارگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و قدرت تو باعث می‌شود که ملائکه هم دیگر نتوانند تسبیح خداوند را ادامه دهند.
جان و جهان همه عالم تویی
وانچه نگنجد به جهان هم تویی
هوش مصنوعی: تو جان و روح تمامی عالم هستی و هر چیزی که فراتر از جهان باشد، باز هم تویی.
هفت در از گوهر تیغ تو زنگ
نه کمر از دور میان تو تنگ
هوش مصنوعی: هفت در از جواهر تیغ تو با زنگ و زشتی بسته شده و کمر تنگ تو از دور به چشم می‌آید.
گنج خدا را تو کلید آمدی
نز پی بازیچه پدید آمدی
هوش مصنوعی: تو به عنوان کلیدی به دنیای خدا آمده‌ای و نه برای سرگرمی یا بازی.
چرخ که از گوهر احسانت ساخت
آیینه صورت رحمانت ساخت
هوش مصنوعی: چرخ، که از لطف و مهربانی تو شکل گرفته، تبدیل به آینه‌ای شده که نمایان‌گر صورت خداوند رحمان است.
آینه زینگونه که داری بچنگ
آه و هزار آه که داری به زنگ
هوش مصنوعی: آینه به همین شکلی که هستی، پر از درد و آه‌هایی است که در دل داری.
ور تو همان آب و گلی در سرشت
پخته شو از مایه گلخن خشت
هوش مصنوعی: اگر تو از همان آب و گل ساخته‌شده‌ای، باید سعی کنی از آن شرایط و وضعیت اولیه‌ات فراتر بروی و با تلاش و کوشش، به مرحله‌ای بالاتر و بهتر از خودت دست پیدا کنی.
مرتبه‌ای جو که برانی به ماه
کس نخورد شربت باران ز چاه
هوش مصنوعی: اگر کسی به جایگاه بالایی برسد و به ویژگی‌های خوب دست یابد، هیچ کس دیگر نمی‌تواند مانند او از زندگی و نعمت‌ها بهره‌مند شود.
بس که مه نور ره بالا گزید
اول ذوالنون شد و پس بایزید
هوش مصنوعی: به خاطر نور و روشنی که به سمت بالا می‌رفت، ابتدا ذوالنون به مرتبه‌ی بلند رسید و سپس بایزید.
هیچ کسی ره سوی بالا نیافت
تا قدم از همت والا نیافت
هوش مصنوعی: هیچ کس به قله‌های بلند موفق نشده مگر اینکه از اراده و تلاش بالا برخوردار بوده باشد.
برنروی یک قدم از جای خویش
تا ننهی بر دو جهان پای خویش
هوش مصنوعی: هرگز از مکان خود دور نشو، تا اینکه در هیچ یک از دو جهان، دامنت به بی‌راهه نیفتد.
دیدهٔ اندیشه فلک بیز دار
رخنه ببین پیک نظر تیز دار
هوش مصنوعی: چشم فکری که به آسمان دوخته شده، درنگ نکن و به دقت نگاه کن تا جزییات را ببینی.