امیرخسرو دهلویشمارهٔ ۹۵ - ترجیح ملک هند به عقل از هوای خویش بر روم و بر عراق و خراسان و قندهار
هند چو فردوس شد از صحبت من
بهر هوایش کنون آیم به سخن
شیر صفت مرد به یک توی قبا
گرم چو شیر است گرش نیست عنا
نه چو خراسان که تن از برف فزون
سرد ساری است به ده شقه درون
آنکه به گرماست همین رنجش و بس
لیک شود کشته ز سر ما همه کس
نی چو خراسان که دو سه هفته گلش
آمد و بگذشت چو سیلی ز پلش
وین گل ما بعضی اگر خشک شود
طبله درون نافه چو از مشک شود
میوهٔ بی خسته که نبود به جهان
برگ که چون میوه بود خورد مهان
موز همان میوهٔ بی خسته نگر
برگ ز تنبول نگر بابت خور
شمارهٔ ۹۴ - اثبات ملک هند به حجت که جنت است حجت همه به قاعدهٔ عقل استوار: کشور هند است بهشتی به زمینشمارهٔ ۹۶ - ترجیح اهل هند بر اهل عجم همه در زیرکی و دانش و دلهای هوشیار: گشت چو ثابت که به هند است هوا
اطلاعات
وزن: مفتعلن مفتعلن مفتعلن
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
هند چو فردوس شد از صحبت من
بهر هوایش کنون آیم به سخن
هوش مصنوعی: هند به دلیل صحبت‌های من به بهشت تبدیل شده است و اکنون برای اشاره به زیبایی‌ها و فضای آن به اینجا می‌آیم.
شیر صفت مرد به یک توی قبا
گرم چو شیر است گرش نیست عنا
هوش مصنوعی: مردی که خصوصیات شیر را دارد، با یک نگاهی گرم و دلنشین، همچون شیر برای دیگران جذاب و بانشاط است، حتی اگر او را مورد توجه قرار ندهند.
نه چو خراسان که تن از برف فزون
سرد ساری است به ده شقه درون
هوش مصنوعی: این جمله می‌گوید که سردی هوای خراسان به اندازه‌ای نیست که همه جا را تحت تأثیر قرار دهد. در واقع، در این مکان، سرما بیشتر به بخش‌های خاصی محدود است و در دیگر نقاط، برف و سردی دلیلی برای از بین رفتن زندگی نیست.
آنکه به گرماست همین رنجش و بس
لیک شود کشته ز سر ما همه کس
هوش مصنوعی: کسی که به خاطر دل‌خوری‌ها و آزردگی‌ها دچار رنج می‌شود، در نهایت ممکن است به سبب این مشکلات، همگان را تحت تاثیر قرار دهد و به نوعی همه را به زحمت بیندازد.
نی چو خراسان که دو سه هفته گلش
آمد و بگذشت چو سیلی ز پلش
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که نی، مانند خراسان می‌ماند که فقط چند هفته گلش می‌روید و سپس می‌گذرد، همان‌گونه که سیل از روی پل می‌گذرد. در واقع، این بیان کنندهٔ زودگذر بودن زیبایی‌ها و نشانه‌های زندگی است که به سرعت می‌آیند و می‌روند.
وین گل ما بعضی اگر خشک شود
طبله درون نافه چو از مشک شود
هوش مصنوعی: اگر چه این گل ما ممکن است خشک شود، اما بوی خوش آن همچنان در دل و جان باقی می‌ماند مانند عطری که از مشک منتشر می‌شود.
میوهٔ بی خسته که نبود به جهان
برگ که چون میوه بود خورد مهان
هوش مصنوعی: میوه‌ای که از خستگی و تلاش به وجود نیامده باشد، در دنیا وجود ندارد. برگی که مانند میوه‌ای با ارزش باشد، به همین دلیل به ثمر نمی‌نشیند.
موز همان میوهٔ بی خسته نگر
برگ ز تنبول نگر بابت خور
هوش مصنوعی: موز، میوه‌ای است که هیچوقت خسته نمی‌شود. به برگ‌هایش که نگاه کنی، می‌بینی که چطور از زمین و شرایط خود سود می‌برد.