گنجور

شمارهٔ ۴۳ - در وصف جویدن «پان در هند»

بیره تنبول که صد برگ بست
چون گل صد برگ بیامد بدست
نادره برگی چو گل بوستان
خوب‌ترین نعمت هندوستان
تیز چو گوش فرس تیزخیز
صورت و معنی به صفت هر دو تیز
تیزی ازو یافته گوش دگر
داد بهر گوش ز تیزی خبر
پر رگ و در رگ نه نشانی ز خون
لیک هم از رگ دودش خون برون
طرفه نباتی مکه چو شد در دهن
خونش چو حیوان بدر آید ز تن
خوردن آن بوئی دهن کم کند
سستی دندان همه محکم کند
سیر خورد گرسنه در دم شود
گرسنه را گرسنگی کم شود
از در تعظیم فتاده به هند
صد در تعظیم گشاده به سند
سرخی رویش ز سه خدمتگرش
چونه و فوفل شده رنگ آورش
طرفه که با این سه شریکش به پس
مرتبه و نام همون راست بس
گر چه که آبش به نوی هست بیش
کهنه شود بیش کند آب خویش
گر چه که از آب شود زرد رو
لیک ز زردیش بود آبرو
برگ که باشد به درختان فراخ
زود شود خشک چو افتد ز شاخ
برگ عجب بین که گسسته ز بر
وز پس شش ماه بود تازه تر
حرمتش از پیشگه و پائگاه
هم به گدا محترم و هم به شاه

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بیره تنبول که صد برگ بست
چون گل صد برگ بیامد بدست
هوش مصنوعی: چوپان تنبل در حالی که صد برگ دارد، مانند گلی با صد برگ به دستش می‌رسد.
نادره برگی چو گل بوستان
خوب‌ترین نعمت هندوستان
هوش مصنوعی: نادره برگی همچون گل از باغی، بهترین نعمت هندوستان است.
تیز چو گوش فرس تیزخیز
صورت و معنی به صفت هر دو تیز
هوش مصنوعی: گوش فرس تیزخیز به معنای دقت و تیزبینی است. در اینجا اشاره به این دارد که هم ظاهر و هم معنی یک چیز باید با دقت و تیزی دیده و درک شوند. به عبارتی، هر دو جنبه ظاهری و معنایی باید به خوبی و با روشنایی مورد توجه قرار گیرند.
تیزی ازو یافته گوش دگر
داد بهر گوش ز تیزی خبر
هوش مصنوعی: شخص دیگری گوشش را تیز کرده تا از صدای تیز و واضح آگاه شود.
پر رگ و در رگ نه نشانی ز خون
لیک هم از رگ دودش خون برون
هوش مصنوعی: در رگ‌های بدن هیچ نشانه‌ای از خون دیده نمی‌شود، اما با این حال، از رگ‌ها بخار و دود می‌آید که نشان‌دهنده وجود خون است.
طرفه نباتی مکه چو شد در دهن
خونش چو حیوان بدر آید ز تن
هوش مصنوعی: وقتی که گیاه مکه در دهانش قرار می‌گیرد، خونش مانند حیوانی از تنش خارج می‌شود.
خوردن آن بوئی دهن کم کند
سستی دندان همه محکم کند
هوش مصنوعی: بوی آن خوراکی موجب می‌شود که دهان را شاداب کند و دندان‌ها را نیز تقویت نماید.
سیر خورد گرسنه در دم شود
گرسنه را گرسنگی کم شود
هوش مصنوعی: اگر کسی که گرسنه است، هنگام خوردن سیر بخورد، ممکن است گرسنگی او کم شود و احساس سیری بیشتری پیدا کند.
از در تعظیم فتاده به هند
صد در تعظیم گشاده به سند
هوش مصنوعی: اگر کسی در هند به خاطر احترام و ادب به زمین بیفتد، به همان اندازه در سند درها به روی او باز خواهد شد.
سرخی رویش ز سه خدمتگرش
چونه و فوفل شده رنگ آورش
هوش مصنوعی: زیبایی و سرخی چهره‌اش به خاطر خدمات سه نفر است که او را به بهترین شکل آراسته و زینت داده‌اند.
طرفه که با این سه شریکش به پس
مرتبه و نام همون راست بس
هوش مصنوعی: شگفت‌انگیز است که با وجود این سه شریک، به وعده‌هایشان پشت کرده و نام راست را نیز فراموش کنند.
گر چه که آبش به نوی هست بیش
کهنه شود بیش کند آب خویش
هوش مصنوعی: هرچند که آبش نو و تازه است، اما با گذر زمان کهنه و کهنه‌تر می‌شود.
گر چه که از آب شود زرد رو
لیک ز زردیش بود آبرو
هوش مصنوعی: هرچند که آب به خاطر خاصیتی از زردی، رنگش تغییر کند، اما این زردی باعث از بین رفتن اعتبار و خوبی‌اش نمی‌شود.
برگ که باشد به درختان فراخ
زود شود خشک چو افتد ز شاخ
هوش مصنوعی: برگ‌ها وقتی به درختان گسترده و سرسبز متصل هستند، زود خشک می‌شوند و می‌ریزند وقتی که از شاخه جدا شوند.
برگ عجب بین که گسسته ز بر
وز پس شش ماه بود تازه تر
هوش مصنوعی: عجب است که برگی که شش ماه از درخت جدا شده، هنوز هم تازه و سرسبز است.
حرمتش از پیشگه و پائگاه
هم به گدا محترم و هم به شاه
هوش مصنوعی: احترام و ارزش این مکان از گذشته تا به حال، هم برای فقیران و هم برای پادشاهان محفوظ است.