گنجور

بخش ۱۶ - نصیحت کردن شاپور به خسرو و دلالت کردن او را به شکر

سخن پرداز گویای خردمند
چنین برداشت از درج گهر بند
که چون خسرو ز یار عصمت اندیش
به مشگوی خود آمد با دل ریش
ندیم خاص شاپور خردمند
به همراهی سخن را نکته پیوند
که تا دوران گردون را روائیست
بنای کار او بر بی‌وفائیست
جوابش باز گفتی خسرو از درد
که با تقدیر نتوان داوری کرد
اگر شیرین ز راه بی وفائی
برید از آشنایان آشنائی
مگو کاین تلخ از شیرین نکو نیست
که عیب از بخت بدخویست زو نیست
بهر نیک و بدی کاندر میانست
گنه بر بخت و تهمت بر زمانست
چو تلخی می‌کند بخت نژندم
گله بر گیسوی شیرین چه بندم
ملک گفتا که دارد کس ز عشاق
بتی شیرین تر از شیرین در آفاق
به پاسخ گفت شاپور سخن سنج
که ای در هفت کشور نوبتت پنج
ز آتش گاه سرما خوش بود تاب
به قدری تشنگی شیرین بود آب
گرسنه کش نباشد صبر چندان
جوش جلغوزه باشد زیر دندان
دو چیز است اتفاق هوشمندان
کزان باشد خلاص مستمندان
یکی چون بی وفا باشد نگاری
به دل کردن بدیگر گل عذاری
دگر ز آنجا که شد عشق آتش انگیز
بر آهنگ سفر گشتن سبک خیز
شنیدم در سپاهان است ماهی
بتان روم و چین را قبله‌گاهی
شکر نامی و شور انگیز عشاق
به شیرینی چو شیرین در جهان طاق
به جز تو دل به کس مایل ندارد
بجز پیوند تو در دل ندارد

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

سخن پرداز گویای خردمند
چنین برداشت از درج گهر بند
هوش مصنوعی: شخصی با عقل و دانش، همراه با هنر سخن گفتن، از جواهرات و ارزش‌های معنوی برداشت خود را به زیبایی بیان کرده است.
که چون خسرو ز یار عصمت اندیش
به مشگوی خود آمد با دل ریش
هوش مصنوعی: چون خسرو از یار خود به فکر عصمت و پاکدامنی افتاد، با دل شکسته و غمگین به ملاقات مشگویش آمد.
ندیم خاص شاپور خردمند
به همراهی سخن را نکته پیوند
هوش مصنوعی: دوست خاص شاپور خردمند در مکالمات خود، نکات مهم و جالبی را به هم وصل می‌کند.
که تا دوران گردون را روائیست
بنای کار او بر بی‌وفائیست
هوش مصنوعی: تا زمانی که دنیا به دوران خود ادامه دهد، بنیاد کار او بر بی‌وفایی و عدم ثبات بنا شده است.
جوابش باز گفتی خسرو از درد
که با تقدیر نتوان داوری کرد
هوش مصنوعی: خسرو دوباره گفت که از درد این وضعیت نمی‌توان بر تقدیر و سرنوشت خرده گرفت.
اگر شیرین ز راه بی وفائی
برید از آشنایان آشنائی
هوش مصنوعی: اگر شیرین از طریق بی‌وفایی فاصله بگیرد، دیگر از آشنایان کسی در میان نخواهد بود.
مگو کاین تلخ از شیرین نکو نیست
که عیب از بخت بدخویست زو نیست
هوش مصنوعی: نگو که این تلخی به خاطر شیرینی خوب نیست، زیرا مشکل از بخت بد و شومی است که از آن ناشی می‌شود.
بهر نیک و بدی کاندر میانست
گنه بر بخت و تهمت بر زمانست
هوش مصنوعی: برای نیک و بدی که در زندگی وجود دارد، گناه بر شانس و اقبال فرد مترتب است و اتهام و تهمت به زمان و شرایط مربوط می‌شود.
چو تلخی می‌کند بخت نژندم
گله بر گیسوی شیرین چه بندم
هوش مصنوعی: وقتی که تقدیر ناراحت‌کننده می‌شود، چه نیازی به شکایت از زیبایی‌های دلنشین زندگی دارم؟
ملک گفتا که دارد کس ز عشاق
بتی شیرین تر از شیرین در آفاق
هوش مصنوعی: پادشاه گفت که آیا در میان عاشقان کسی هست که محبوبی شیرین‌تر از شیرینی‌ها در دنیا داشته باشد؟
به پاسخ گفت شاپور سخن سنج
که ای در هفت کشور نوبتت پنج
هوش مصنوعی: شاپور سخن شناس به پاسخ گفت که تو در میان هفت کشور، نوبتت پنج است.
ز آتش گاه سرما خوش بود تاب
به قدری تشنگی شیرین بود آب
هوش مصنوعی: گر چه در سرمای آتش لذت بخشی وجود دارد، اما تشنگی هم به قدری شیرین و دلپذیر است که آب می‌تواند حس خوبی به همراه داشته باشد.
گرسنه کش نباشد صبر چندان
جوش جلغوزه باشد زیر دندان
هوش مصنوعی: اگر کسی که گرسنه است نتواند به مدت طولانی صبر کند، ممکن است با کوچکترین چیزی مانند یک دانه جلغوزه هم به شدت تحریک شود.
دو چیز است اتفاق هوشمندان
کزان باشد خلاص مستمندان
هوش مصنوعی: دو چیز هست که باعث می‌شود افراد هوشمند به راه چاره برسانند و مستمندان از مشکلاتشان نجات یابند.
یکی چون بی وفا باشد نگاری
به دل کردن بدیگر گل عذاری
هوش مصنوعی: اگر کسی مثل محبوبی بی‌وفا باشد، انسان می‌تواند به دیگری عشق ورزد و به دنبال زیبایی‌های جدیدی برود.
دگر ز آنجا که شد عشق آتش انگیز
بر آهنگ سفر گشتن سبک خیز
هوش مصنوعی: از زمانی که عشق به شدت شعله‌ور شد، تصمیم به سفر گرفتم و با دل سبک و رهایی حرکت کردم.
شنیدم در سپاهان است ماهی
بتان روم و چین را قبله‌گاهی
هوش مصنوعی: شنیده‌ام در اصفهان زیبایی وجود دارد که به مانند ماهی، بت‌های روم و چین را به خود جلب می‌کند.
شکر نامی و شور انگیز عشاق
به شیرینی چو شیرین در جهان طاق
هوش مصنوعی: شکر نامی و دلپذیر است که عشق را در دل‌ها شیرین می‌کند و در این دنیا به مانند شیرینی لذت‌بخش به نظر می‌رسد.
به جز تو دل به کس مایل ندارد
بجز پیوند تو در دل ندارد
هوش مصنوعی: جز تو دل هیچ‌کس را نمی‌پسندد و در دل هیچ‌کس پیوندی جز پیوند تو وجود ندارد.