به نظر میاد منظور حضرت خیام اینست که راز تا زمانی باقی است که مخفی باشد و اشاره به نهفتگی قطره در دل صدف دارد و کلمه عنقا نیز به معنی سیمرغ افسانه ای می باشد که دیده نشده و تو داستان ها آمده است و به گفته حضرت راز تا زمانی راز است که پوشیده و مخفی باشد چون سیمرغ...

رازها گاهی که واژها به پایان برسند اغاز می شوند .

گفت پیغمبر هر آنکو سرّ نهفت
زود باشد با مراد خویش جفت(مثنوی)
گفتن جان کندن است و شنیدن جان پروریدن(مقالات شمس)
قدمای ما به این اصل پی برده بودند که سخن قوه ایست در انسان که با گفتن از بین می رود.

فریدریش نیچه نیز در کتاب «فراسوی نیک و بد» به نوعی با این رباعی خیام هم داستان است؛ آنجا که می گوید:
«آدمی همین که شناخت های خود را با دیگران در میان می گذارد، دیگر آنها را چندان دوست نمی دارد.»
از این بُعد نیز می توان به این رباعی خیام نگاه کرد. آدمی تا وقتی حقیقتی درونی را برای دیگران بازگو نکرده همچنان مایل است که آن را تکمیل کرده و بهبود ببخشد اما وقتی آن را برای دیگران بازگو کرد دیگر میلی ندارد که حرف خودش را نقض کند یا صورتی تازه به آن ببخشد؛ و این یعنی مرگ آن حقیقت.

آقای حسین که هم اسم من هستی. پیغمبر هیچ ربطی به خیام ندارد. خیام بزرگ اعتقاد به هیچ دینی نداشت. من اسمم را به حسین ش تبدیل میکنم که دو حسین نداشته باشیم.

به راستی که چقدر زیباست .. سخن کزددل برآید لاجرم بر دل نشیند ... خیام. میگه : هر اون رازی که در دل افراد دانا و آگاه و روشن وجود داره و هست باید که نهفته و پنهان تر از عنقا باشه .. عنقا استعاره از نایاب و عزلت .. یعنی نباید بیاد بین مردم و اون راز هارو برملا کنه .چون براش کرون تموم میشه ممکنه مردم اونو مرتد اعلام کنند و جونش در خطر باشه.پس باید سکوت کنه . که از نهفته شدن و پنهان ماندن و بیرون نیامدن و ماندن در صدف ( درون خودت ،کنج خودت دور از خلق نادان و عوام ) به مرور تبدیل به دُر و و رسیدن به آگاهی و بالا مرتبگی و چیز باارزش می‌کنه کیو..؟؟ اون قطره ایکه ( استعاره از انسان ) ظرفیت و توانایی تحمل راز دل دریا رو داشته باشه! ..اون قطره که تونست راز دل دریا رو! تحمل کنه و رازشو نگه داره می‌تونه تبدیل به پُر بشه! نه قطره های وِلو دریاهاا

هر راز که اندر دل دانا باشد
باید که نهفته‌تر ز عنقا باشد
کاندر صدف از نهفتگی گردد در
آن قطره که راز دل دریا باشد
ابداً در حیطه ی رباعیات خیام نیست
گفتار خیام زمینه ی دیگری سیر میکند

در زمینه ی دیگری سیر می کند

این رباعی در نسخه تصحیح شده صادق هدایت نیست و از نظر مضمون نیز بعید به نظر می‌رسد که از خیام باشد.

گفت پیغمر که هر که سِرّ نهفت/ زود گردد با مراد خویش جفت

دانه چون اندر زمین پیدا شود / سرّ آن سرسبزی بستان شود

(مولانا)

خوانش و دکلمه رباعیات خیام با صدای بسیار زیبای کیکاووس یاکیده در ویدئوی یوتیوب زیر:

پیوند به وبگاه بیرونی

سلام بر همدلان همراه 

دردیست که اندر دل مردان باشد 

فیضی استکه از جانب یزدان باشد 

درد غم و رنج دیگرانست آن درد 

بیچاره کسی که عاری از آن باشد 

سپاس از یاران

رفتیم و ز ما زمانه آشفته بماند

با آنکه ز صد گهر یکی سفته بماند

افسوس که صد هزار معنی دقیق

از بی خردی خلق ناگفته بماند