این یکی از همان ابیاتی است که باعث میشود خیام انسانی لاابالی و همیشه مست بنظر آید.
در حالی که خیام نقش مهم "می" را به ما می آموزد. اگر به حقیقت زندگی دست یافته باشیم و عنصر وجودی آنرا درک کرده باشیم, به مرحله ای می رسیم که همه چیز خسی بیش نخواهد بود و آزادی از ریسمانهای مادی را بهمراه خواهد داشت.
حال این حقیقت زندگی چیست ؟

ماییم و می و مطرب و این کنج خراب
جان و دل و جام و جامه پر دُرد شراب
.
فارغ ز امید رحمت و بیم عذاب
آسوده ز باد و خاک و از آتش و آب
.
ترانه های خیام
صادق هدایت
.
بتظر میرسد که این ورژن صحیح تر باشد. چون در رهن شراب بودن یعنی اسیر شراب بودن و چاره ای جز آن نداشتن. اما جام پر دُرد شراب بسیار به آنجه که خیام از آن لذت می برد و انتخاب خود اوست نزدیکتر است
---
پاسخ: با تشکر، رباعی را بر اساس نسخهٔ فروغی بازنویسی کردیم که شبیه نقل شماست.

مائیم و می و مطرب و این کنج خراب
جان و دل و جام و جامه در رهن شراب
فارغ ز امید رحمت و بیم عذاب
آزاد ز خاک و باد و از آتش و آب
فراموش نکنیم که شعر زبان احساس است همان موقع که شاعر شعر میگوید حال مخصوصی دارد که با شعر آنر بیان میکند
این دلیل برآن نیست که همه اوقات زندگی شاعر منطبق با این احسلس است مثلا به این بیت هم توجه کنیم
عمریست مرا تیره و کاریست نه راست
محنت همه افزوده و راحت کم و کاست
ویادربیت دیگر منتسب به او
از گردش چرخ هیچ مفهومم نیست
جز رنج زمانه هیچ موهمومم ییست
وقتی ابیات او را میخوانیم ممکنست از یاد ببریم که احساس شاعر در لحظه و لجظات خاصی بیان شده است در صورتیکه میدانیم همه ما در زندگی حالات متفاوتی داریم گاه ممکنست احساس شادی و آزادی کنیم وتاحدی در مصداق رباعی فوق الذکر قرار بگیریم و یا یه عکس گرفتار غمهای شدید شویم و کسی نمیتواند از یک نمونه کل احوال زندگی وشخصیت مارا دریابد
به هر حال رباعیات خیام در مجموع شادی و ووجد و بیخبری را توصیه میکند ونیز انسان را در حیرت فرو میبرداز نظر عرفا لین حالات بسیار بسیار با ارزش است

ماییم و می و مطرب و این کنج خراب
جان و دل و جام و جامه در رهن شراب
فارغ ز امید رحمت و بیم عذاب
آزاد ز خاک و باد و از آتش و آب

در گذشته هستی را متشکل از چهار عنصر آب، خاک، آتش و باد می دانستند که به امهات اربعه معروف بود. از این میان آتش و باد را نرینه و آب و خاک را مادینه خطاب می کردند.
در مصراع دوم آرایه ئ واج آرایی در حرف جیم را می بینیم.
بیان می در اینجا با توجه به روحیات خیام همان می از نوع باده خواهد بود. اما بعید نیست که منظور شراب الهی باشد که از نظر عرفا نیز با نوشیدن این شراب، آدمی از تمام دغدغه ها خلاصی می یابد و نه به رحمت و نه عذاب می اندیشد؛ بلکه تنها امیدش رضایت اوست.

جان و دل و جام و جامه در رهن شراب
بنظرم این مصرع درستر یاشه..شاعر همه چیز خود را در رهن شراب گذاشته است

اینکه جام پر از درد شراب باشد قابل فهم است، اما جان یا جامه پر درد شراب باشند به نظر من چندان معنی ندارد. در حالی که همه چیز را میتوان در رهن شراب داشت، حتا جان، که استعاره نابی هم میشود.
---
پاسخ: با تشکر، حاشیه‌های قبلی را ببینید.

من تعجب می کنم که چرا دوستان سعی دارند برای یک رباعی به این سادگی معانی پچیده ای خلق کنند. خیام به وضوح تفکر خودش در مورد زندگی را در رباعیاتش بیان می کنه و این هم یکی از اون ها هستش که میگه زندگی همینه، آخر عاقبتی نداره، از لحظه حال نهایت استفاده را ببر و خود را در بند چیزی نبین، "آزاد ز خاک و باد و از آتش و آب" نهایت آزادی انسان و عدم تعلق خاطرش به هر چیز مادی و معنوی را می رسونه.

با سلام و عرض ادب و تشکر از طراحان این سایت
بنده خود خطاط بوده و دستی در موسیقی دارم
باور کنید هیچ شعری را بهتر از اشعار خیام نمی توانم بنویسم حتی سعدی و حافظ

بر اساس رباعیات عمر خیام- تالیف مرحوم حسن دانشفر همدانی- چاپ اقبال- 1373
ما و می و معشوق در این کنج خراب
جان و تن و جام و جامه در رهن شراب
آزاد زخاک و باد و از آتش و آب
فارغ ز امید رحمت و بیم و عذاب

این نسخه پخته تر و درست تر به نظر میرسد.
رامین شمشیری- آپریل 2011.

سلام.با احترام نسبت به اونایی که اسرار دارند شعرهای خیام را ساده و لاابالی معنی کنند هر چند که چنین امکانی در شعرهای او هست ولی با این همه عرفانی که داره یا شراب را حاصل رنج میدونه یا شراب را به اشک تشبیه میکنه جنبه عرفانی چگونه نادیده میگیرید؟

ماییم وجان/می ودل/مطرب وجام/این کنج خراب و/جامه پردرد/..وشراب
فارغ (آزاد)ازامید(خاک)/رحمت(باد)بیم (آتش)عذاب(آب)

این شعر رو به این صورت هم آوردند که به نظر من معقول تره :
ماییم و می و مطرب و این کنج خراب جان و دل و جام و جامه *در رهن* شراب فارغ ز امید رحمت و بیم عذاب آزاد ز خاک و باد و از آتش و آب

سلام به همه ی دوستان.بیایید بر روی بیت دوم این رباعی متمرکز شویم.اولا باید گفت که انسان هر لحظه ممکن است خطا کند و دست گناه را بفشارد.خیام احتمالا خطایی کوچک یا بزرگ،که البته آن را پروردگار میداند در زمان قبل این رباعی مرتکب شده است که میگوید از رحمت{عفو}خدا خالی و نا امیدم و از عقوبت این گناه چه در دنیا و چه در آخرت بیمناکم و از عذاب آن میترسم.ولی حالا به قول صاءـب تبریزی:پیشانی عفو تو را پر چین نسازد جرم ما آیینه کی بر هم خورد از زشتی تمثالها،نباید از بخشش حق نا امید شد ولی این گونه بودن نشان خاشع بودن خیام است.نکته ی دوم اینکه خیام اشاره دارد از خاک،باد،آتش،آب که عناصر اصلی طبیعت هستند آزادم.خُب؛باید گفت چطور شود انسانی آزاد از این عناصر باشد و از جهان بهره نبرد؟ جواب این است که این ها مجاز از خود جهان هستند و اشاره به این که دنیا را ارزشی نیست.به قول بیدل:آرزوی های دو عالم دستگاه از کف دستم غباری بیش نیست یا اینکه شخصی گفته:
گفتند که دنیا خواهی؟گفتم هیچ
گفتند که خواهی جاهی؟گفتم هیچ
گفتند جهان چه قیمتیست از بر تو؟
دنیاست مرا چون کاهی،گفتم هیچ
و از فکر من کوچک اینگونه استنتاج میشود که به احتمال نزدیکی خیام عارف بوده یا گرایش عارفانه داشته؛زیرا اکثرا گویند خیام حکیم بوده نه عارف...
مرا شرمنده دارید اگر فکر میکنید از این رباعی غلط برداشت کرده ام.هر کس نظری دارد...

در پاسخ فرهاد نازنین، در مصرع دوم درد با ضمه ی بر دال به معنای ته مانده ی شراب است که با آهنگ کنج در مصرع پیشین هم نواست.

با سلام به دوستان
بعضی متاسفانه در این توضیح و تفسیرها در پی القاء مستی شراب خوراکی (که از راه دهان است)نسبت به بزرگان ادب مثل خیام هستند .دلیل ان را خودشان بهتر می دانند اما انچه به ذهن یک فرهیخته میرسد این است که اینگونه اندیشیدن بسیار ساده لوحی است.برای این حرف تند و رک مرا ببخشید

hedonism

البته در برخورد با مرگ ناگهان و نابهرمندی ونابرخورداری از روزگار پاسخ روانشناسی hedonism در انسان دیده میشود اما انچه خیام میفرماید به عنوان یک فیلسوف میفرماید و راهنمودن به دانایان به نظر من کام جستن و شادی دوگانه ایست نه همیشه همسو و همراه ، شادی ستوده دانایان است و کام جستن همیشه به شادی ختم نمی شود بسا که به anhedonia بی انجامد

اصرار شما بر مذهبی نشان دادن خیام کار غلطی ما شعررا میخوانیم و به روش خودمان که دنیای مادی و مستی است در فکر فرو میرویم و عشق میکنیم شما بهتر است برای لذت بردنتان قران بخوانید تا با هزار زور و تفسیر غلط بخواهید خیام را مذهبی جلوه دهید

خیام مثل همیشه ضدیت خودش را با مذهب «نه با خدا»داره نشون میده . امید رحمت و بیم عذاب ههمان بهشت وجهنم هست

ﺧﻴﺎﻡ ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﺎ ﺷﺮﺍﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﻭﻳﺎ ﺍﻳﻬﺎﻡ ﻫﻢ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻢ ﻋﻤﺮ ﻣﻤﻠﻮ ﺍﺯ ﺩﺭﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺷﺮﺍﺏ ﺗﻠﺦ ﻭ ﺩﺭﺩ ﻧﺎﻙ ﺍﺳﺖ .ﻣﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺗﻠﺨﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻭ ﺯﻧﺪﻛﻲ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ:

خیام بز گوار دراین رباعی عبادت را نه از سر ترس و نه از بابت طمع بهشت نگریسته است . بلکه ایشان عبادت ازادگان را بر گزیده است. همان عبادت وپرستشی که مولا علی در نهج بلاغه به ان اشاره فرموده است .نه از ترس اتش و نه از طمع اب که اشاره به همان بهشت است

ازاد منشی خیام ستو دنی است . در رباعیات خیام اخلاص همچون عشق در ابیات مولانای عزیز مواج است .موج اخلاص است که انسان رادر این رباعیات به ساحل ارامش بدرقه می نماید .

دوبیتی خیام بصورت
ماییم و می و مطرب و این کنج خراب
جان و دل و جامه و جام پر درد شراب
فارغ ز امید رحمت و بیم عذاب
آزاد ز خاک و باد و از آتش و آب
بنظر میرسد با مفهوم بین اول مناسب تر باشد زیرا جامه پردرد شراب یا جامه پردُرد شراب مفهومی ندارد مگر بصورت جام پُر دُرد شراب باشتذ زیرا این جام است که پر از دُرد شراب خواهد بود نه جامه آاش

مائیم و می و مطرب و این کنج خراب
"جان در کف جام و جامه در رهن شراب"
خیام در اینجا به می ازرش بالایی میدهد باگذاشتن پیراهن در رهن شراب و این شعر زیبا را خلق میکند برای لذت بردن از معنای حقیقی زمان و به نظر من جان هم در برابر حقیقت ارزش ناچیزی دارد

ماییم و می و مطرب و این کنج خراب
جان و دل و جام و جامه پر دُرد شراب
منظور از درد شراب ته نشین شراب است
جان و دل و جام و جامه از ته نشین شراب پر شده اند
جان و دل و جام که مشخصه چگونه از شراب پر میشوند اما جامه به علت اینکه شراب خورده اختیار دستانش را ندارد و باالطبع در زمان نوشیدن جامه اش آلوده میشود.

سلام . کامنتی بر شعر پر ارزش خیام:
با توجه به وابستگی تن و روان و ضمیر ناخود اگاه و خود اگاه ما به دنیاپرستی فقط با می خیال و نوای موسیقی می توان تحملش کرد.

نهایت وارستگی عارفانه. درود خدا بر روح بزرگت ای خیام حکیم.

می و شراب عامل مستی و سرخوشی هستند که می توان آنرا به همان روح القدس نسبت داد. مسیح خانه ای نداشت و بهمراه حواریون خود باصطلاح در کنج خراب بیتوته می کرد. پیام او پیام رستگاری بود و اینکه هرکس توبه کرده و به آب و آتش (روح القدس) تعمید یابد از هر غمی رها خواهد بود زیرا که نامش در دفتر حیات ثبت گردیده و رستگار و آزاد است و از قید و بندها رهاست.

یک. خطاب به برخی حاضران
معنای سخن برخی غژ حاضران چنین است:
هرکس از اشعار خیام تفاسیری غیر از تفسیر من داشته باشد ساده لوح است!
به این عزیزان پیچیده لوح باید گفت، اولا هرکسی بدین راحتی دیگران را ساده لوح می نامد، باید اول ادب گفتگو بیاموزد بعد وارد میدان شود، آن هم چنین میدانی. ثانیا مگر شما پیش خیام و حافظ بوده اید که به یقین میدانید آنها از می فقط مراد عرفانی داشته اند؟ آیا نه اینکه میخواهید خیام و.حافظ را فقط از پشت عینک خود ببینید؟
دو. شادروان استاد ژیلبر لازار این رباعی را به صورت زیر آورده اند:
ماییم و می و مصطبه و تون خراب
جان و دل و جان و جامه در رهن شراب
فارغ ز امید رحمت و بیم عذاب
آزاد ز خاک و باد و از آتش و آب
رباعی 87، چاپ هرمس.

با پوزش: اصلاح: برخی از حاضران

جان و دل و جام و جامه در رهن شراب،صحیح است.
این یعنی همه چیزم را به گرو باده داده ام.

متن رباعی بدین وزن صحیح است:

مائیم و می و مطرب و این کنج خراب
جان و دل و جام و جامه در رهن شراب
فارغ ز امید رحمت و بیم عذاب

آزاد ز باد و خاک وز آتش و آب

سلام خدمت دوست داران خیام
دیدگاه خیام نسبت به زندگانی را بپذیرید گاهی برخی سعی در این دارند که می خیام را می عارفانه جلوه دخمد خیر اینگونه نیست برخی سعی دارند می خیام را شراب گستاخان و خماران بگویند خیر اکثرا اینگونه نیست .
رک بگویم خیام بی خداییست که می در ابیاتش لذت زندگانی است والسلام
صادق هادی :-)

تا زمانی که به چیزی باور داشته باشی احساس خوبی و جاودانگی و امید احمقانه ای خواهی داشت
مردم دوست ندارن باور های خودشون رو زیر سوال ببرن و به تلخی و تاریکی سقوط کنن ، جایی که هیچ چیزی نیست
همان جایی که خیام در آن قرار دارد که با تجربه این حس تلخی دست و پنجه نرم میکند و اعتراضی ندارد چون در هیچ غرق است و دلیلی بر رعایت این باور های ساختگی نمیبیند و از بند امید و ترس و... رهاست

دوست من باور کنین منظور خیام باده و می که همون شراب هست بوده .... دیگه آشکار تر ازاین بگه؟؟؟؟!!!!!!!
اخه کی می ناب الهی خورده و ازخو د بیخود بشه
خود خیام در شعر دیگه میگه اگه قرار بر اینه در بهشت هم می بدن پس من نقد و نمیدم به نسیه ....
آشکار تر از این

با سلام خدمت شما
مصراع اول در بیت اول این رباعی در آهنگ جدید حمید هیراد به نام خوش باش آمده است

درود!
*در رهن شراب* درسته یا *پر دُرد شراب* ؟

خطاب به آقای مهدی:
آفرین بر شما! خیلی خوب درک و بیان کردید.

احسنت به حضرت خیام
فقط یک نفر از بین دوستان نزدیک شده بود خدانگهدار تان ممنون

در این بیت
ماییم و می و مطرب و کنج خراب
شاعر از ابزاری نام میبرد که باعث رهایی و آسودگی از فکر معاد میشود.
ماییم یعنی انسان
می یعنی آیات قرانی
مطرب کسیکه اصوات بی معنی را به نظم و هارمونی مناسب در میاورد تا موسیقی گوش نوازی بشنویم و در اینجا منظور کسی هست که با صرف و نحو صحیح کلمات ایات ما را به حقیقت آن نزدیک میکند.
کنج یعنی جای امن و دنج و خراب اشاره به خراب شدن این دنیا در اخرت دارد. کنج خراب یعنی دنیای به ظاهر دنج و در نهایت خراب شدنی.
جان و دل و جام و جامه پر درد شراب
حالا که اون ابزارها را که در مصرع اول بود جور کردیم باید جان که همان روح در بدن میباشد و دل که اشاره به مکنونات قلبی دارد و جام که بواسطه آن می دریافت میکنیم و در اینجا فهم آیات قرآن بوسیله عقل است که به جام تشبیه شده است آماده باشد و همچنین جامه پر درد شراب، تن پوش پر از دردی است که بعد از فهم آیات قران باید بپوشی. تازه حقیقت بر تو آشکار میشود و وجودت را غم فراق پر میکند و به مانند مولا علی باید از درد همنوع، سر در چاه کنی و فریاد بزنی.
فارغ ز امید رحمت و بیم و عذاب
آزاد زخاک و باد و از آتش و آب
وقتی حقیقت آیات را بفهمی مثل این است که به ریسمان محکمی دست انداختی که جز رستگاری در آن چیزی نیست بخاطر همین دیگه نیازی به امید شفاعت و رحمت و یا ترس از عذاب، زندگی نمیکنی و خودت را از همه عناصر تشکیل دهنده دنیا رها احساس میکنی و مثل مولا علی فقط رستگاری را خواهی دید.
فزت و رب

There is only us and rum
and the minstrel and this ruined den
soul and heart and cup and garb, filled with lees of wine

Detached from
the hope of mercy and the fear of torment
free from earth and wind and from fire and water

این رباعی، در نسخه های فروغی، ژوکوفسکی و فن اهایم نیست و اصالت آن مورد تردید است.

ما بی می و مطربیم و با حال خراب

ما را غم نان کشته و تو مست شراب

ماییم اسیر برزخ  بیم و امید

در چنبر خاک و باد و هم آتش و آب

تشکر .لطفا درمورد این رباعی من هم نظر بدهید

دوستانی که خیلی اصرار دارن خیام حکیم ،فقط از سر می و مستی این شعر های پر معنا رو میگه  که ما نمیدونم اون لحظه در چه مکان و در برابر اصلا چه شخصی بوده .و...اصلا شما شعر نخون یا اصرار داری به دین خاصی ربط بدی برو همون کتاب مقدس دینت رو مطالعه کن هرچیزیو به مذهب متصل نکنید این اشخاص اصلا درکی از شعر ندارند.....

با سلام

همانطور که شمع و گل نمادِ معشوق, پروانه و بلبل نمادِ عاشق, ... هستند, مِی نیز نمادِ شادی است که حال می تواند حاصلِ نوشیدنِ شرابِ انگوری باشد یا حالات عرفانی.

به نظر این کمترین, هر چیزی که انسان را شاد کند همون مِی است که نیازمندِ چشیدن تلخی و سختی در ابتدایِ امر است.

برای مثال شادیِ داشتنِ یک اندامِ خوب نیازمند ورزشِ کردنِ مداوم و تحملِ تمریناتِ سختِ بدنی است و ...

میخانه جایی که حالِ ما را خوش کند , ساقی کسی که حالِ ما را خوش می کنند, خوشا بحالِ کسانی که خودشان ساقی خودشان هستند و نیازمند کسی جز خدایِ مهربان نیستند.

درود بر شراب خواران خردمند که معنای حقیقی زندگی را دریافته اند 

مائیم به عقل ناصواب افتاده

دل از شر و شور در شراب افتاده

آزاد ز ننگ و نام سر بر خشتی 

در کنج خرابات خراب افتاده

(رباعی از عطار، مختارنامه باب ۴۴ شماره ۵۰)