گنجور

رباعی شمارهٔ ۱۶۱

ایدل تو به اسرار معما نرسی
در نکته زیرکان دانا نرسی
اینجا به می لعل بهشتی می‌ساز
کانجا که بهشت است رسی یا نرسی

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)
قالب شعری: رباعی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ایدل تو به اسرار معما نرسی
در نکته زیرکان دانا نرسی
هوش مصنوعی: ای دل، تو به رازهای پیچیده نخواهی رسید و به نکات ذهن‌های زیرک و دانا دست نخواهی یافت.
اینجا به می لعل بهشتی می‌ساز
کانجا که بهشت است رسی یا نرسی
هوش مصنوعی: اینجا در دنیای مادی، با شراب خوش‌طعم و دلپذیر، بهشتی را می‌سازیم؛ اما در آنجا، در دنیای آخرت، نمی‌دانیم آیا به بهشت خواهیم رسید یا نه.

خوانش ها

رباعی شمارهٔ ۱۶۱ به خوانش داوود ملک زاده
رباعی شمارهٔ ۱۶۱ به خوانش زهرا بهمنی
رباعی شمارهٔ ۱۶۱ به خوانش نازنین بازیان
رباعی شمارهٔ ۱۶۱ به خوانش علی قلندری

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"ای دل"
با صدای سعید مدرس (آلبوم ای دل)

حاشیه ها

1387/08/17 11:11
مازیار

کسی از اون دنیا مستند خبر نیاورده
یهو دیدن مردین و همه چی سرکاری بود
نه بهشت بود و نه جهنم و نه حوری
حداقل تو این دنیا خوش بگذرونین

1390/11/08 19:02

باسلام خدمت مازیار جان
پسرم وجود آخرت را قبولکردنش بسیار ساده است وبهترین استنادی که به ان میشودنمود همین دنیای مجازی اینترنت است که باچشم خود میبینی دنیایی بسیار بزرگ است درحالی که وجود خارجی ندارد ولی واقعیت دارد ودرثانی ایا تو به قضاوت تاریخ اعتماد نداری اینکه به سند احتیاج ندارد وهرمسلکی ان را قبول دارد

1401/02/03 02:05
رآد

گرامی وهمو خیال از دیر باز با آدمی بوده. شما فقط ادامه دهنده این وهمو خیالی. کمی آهسته تر برو شاید جهان را هم دیدی

1390/12/29 23:02
احسان

واقعا شرم آوره که ما هنوز داریم در مورد این چیزها بحث می کنیم... و از اصل وامانده ایم ...

1400/05/05 09:08
ملیکا رضایی

واقعا ...

1391/03/24 18:05
سعید

سلام من در اثر نسخه ها به صورت زیر این روباعی رو دیده ام :
ای دل تو به اسرار معما نرسی
در نکته زیزکان دانا نرسی
اینجا ز می و نقل بهشتی برساز
کانجا به بهشت رسی یا نرسی

1392/04/20 11:07
بهرام مشهور

جناب سیّد کاظم موسوی
چون به یک نکته فنی اشاره کرده اید که گویا دنیای مجازی اینترنت وجود خارجی ندارد ! برای آگاهی شما و دیگر دوستان می نویسم : چرا ، وجود خارجی دارد . این میلیارد میلیارد حجم اطلاعات از سراسر دنیا در کجا ذخیره میشه ؟ روی خطوط ؟! مگر میشه ؟ این اطلاعات عظیم که هر لحظه هم با سرعت و شتاب بیشتری افزایش می یابد ، در شبکه های درایو مانند عظیمی در جایی در خاک ایالات متحده آمریکا نگهداری می شود و دولت این کشور با صرف میلیاردها دلار از آنها ، از همین نوشته من و شما یا تصاویرمان در فیس بوک یا فیلم هایمان در هر کجایی از این به اصطلاح دنیای مجازی ، حفاظت می کند . مجانی ؟ بله برای همه مردم دنیا مجانی است ! اما در عوض این حجم اطلاعات ، حکومت این کشور را قادر می سازد تا به کنه تمام امور از میلیاردها انسان و سازمان و مؤسسه و شرکت خصوصی یا دولتی دسترسی داشته و آنها را کنترل کند . مثلاً همین نکته ای را که برایتان نوشتم ، هر زمان آنها بیایند پرونده مرا بخوانند ، از همین نوشته متوجه می شوند که : ها ! این یارو یه چیزهایی سرش میشه ! چنانچه اتفاقی برای آن مرکز روی دهد ، تمام اطلاعات همه پاک می شود

1394/06/31 11:08
ناشناس

بهرام تو به سرار معما نرسی...

1394/11/21 19:01
محمد حسین بخشی

مازیار جان شما اگر قرآن را قبول داشته باشی میتونی در اینترنت سرچ کنی آیاتی در باره آخرت
اگر هم دین دیگری داشته باشی می توانی به کتب معتبر اون دین مراجعه کنی
یا در اینتر نت سرچ کنی سخن پیامبران در باره آخرت
و اگر هم در فرقه های انحرافی یا بی دین باشی که هیپ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

1394/11/21 20:01
س ، م

محمد حسین بخشی گرامی
وقتی ما اعتقادات دیگران را انحرافی بنامیم یا مسخره کنیم مسلماً آنان نیز راه ما را منحرف میخوانند
هیپ یعنی چه ؟ توهین است یا استهزا ؟
اگر به دیگران احترام بگزاریم خودمان محترم میمانیم

1394/11/21 20:01
س ، م

گویا فرقه هایی از یهودیان به بهشت و جهنم و آخرت معتقد نیستند

1394/12/04 10:03
نیما

با درود فراوان
وقتی خیامی که فیلسوف , منجم , ریاضی دان و ادیب هست میگه بهشتی در کار نیس یعنی نیست دیگه.حالا گیریم که بهشتی هم هست چقدر کسل کننده باید باشه با اون پاداش هاش: نهرهایی که توش عسل جاریه. بقول صادق هدایت گناه جهنمیان سکس و مشروب و پاداش بهشتیان هم سکس و مشروب.

1394/12/12 01:03
سام

صادق هدایت ابله تمام عیاری بوده اگر این نقل شما از او بود.
جهنم یعنی شهوت پرستی و مست و خماری
بهشت یعنی جنسیت گرایی و درک انرژی الهی جنسی و مستی یعنی حالت آرامش و باز بودن به روی ابعاد ظریف خلقت..

1395/07/24 02:09
ارین

نیما حان اولا فکر کنم در اشتباهی و این نگفته بهشت نیست با یقین.ی کلا تو بهشت شک داشته تو این رباعی یا در رسیدن بهش.درضمن اینکه یکی فیلسوف و منجم و ریاضی دان و ادیب باشه دلیل بر حق مطلق بودن عقایدش نیست و تو از کجا میدانی عقایدش عوض نمیشده؟اشتباه نکن

1395/08/04 23:11
داود

لطفا با یک نیم‌فاصله، به صورت زیر تصحیح بفرمایید:
اینجا به می لعل بهشتی می‌ساز

1395/09/21 00:11
مانی

باسلام
با احترام به نظر کلیه دوستان، به عقیده بنده منظور حکیم در این رباعی این بوده که هیچ انسانی در تمامی علم ها و حتی در یک علم خاص به انتها نخواهد رسید و نمی توان به قطع گفت که بهشتی و جهنمی وجود دارد یا نه، یا حتی اگر وجود دارد انسانی بهشتی است یا جهنمی. پس بهتر است در این جهان تا زمانی که عمری باقیست بهشتی برای خود فراهم کنیم، حال می خواهد این بهشت با خوردن می و خوش گذرانی باشد و یا با زیبا کردن محیط پیرامون خودمان...

1395/12/26 10:02
رها

با سلام به سیدکاظم موسوی جان
پسرم کی گفته دنیای مجازی اینترنت وجود خارجی ندارد؟ بیت به بیت اطلاعات آن و قطعه به قطعه سخت افزار آن وجود مادی و خارجی دارد. فکر کردید مثل تفکر ماست مالی حضرت عالی است که یک کلیت بفرمایید و جزییات هم بفرمایید حالا یه جوری هست؟ بدیهی است که سخت ترین کار در این دنیا فکر کردن است. و راحت ترین آن چشم قبول کلی امور برای حذر از تفکر در مورد چیستی و چگونگی و جزییات آن.

1396/01/17 17:04
اریا

دوستان عزیز شما همگی به ظاهر این شعر توجه کردین در صورتی که این شعر باطن بسیار عمیقی داره و جناب خیام هم به این دنیا اعتقاد داشتند هم به اون دنیا منتها وقتی میگه اینجا به می لعل بهشتی ساز .می یعنی آگاهی .یعنی اینکه توی این دنیا اگه تونستی با اگاهی برای خودت بهشت بسازی توی اون دنیا هم میتونی برای خودت بهشت بسازی ولی اگه نتونستی اونجا هم نمیتونی بهشتی بسازی .دوستان عزیز اگه دقت کنید بهشت اون دنیا ساختنیه نه اینکه جایی باشه و مارو بفرستند داخلش خودمون باید با آگاهی و اشتیاقی که توی این دنیا برای درک کمال به دست میاریم اگه بتونیم از اون اگاهی و اشتیاق استفاده بکنیم همی این دنیامون رو بهشت میکنیم هم اون دنیا بهشت میسازیم

1396/02/28 15:04
مرید خیّام

من این رباعی رو اینطوری شنیدم، نمیدونم کدوم درسته:
ایدل تو به اسرار معما نرسی
در نکته به زیرکان دانا نرسی
اینجا ز می و جام بهشتی میساز
کانجا که بهشت است رسی یا نرسی

1397/09/04 21:12
احمد

باسلام
گفته اگه راست میگی دنبال بهشتی؛ بهشت را همینجا هم میشه ساخت و ادمی که بهشت را حواله میکنه به اون دنیا هیچ وقت بهش نمیرسه!
بهشت را هم با می لعل میسازند
می لعل به معنی آگاهی هست که از فراذهن به ذهن میشینه و ساخته ذهن نیست!

1398/03/17 17:06
am

دوستانی که تصور میکنند خیام به دنیای پس از مرگ و ارامش روح در ان وادی معتقد نبوده،،لطفا چند لحظه تامل کنید ببینید که پس اسرار معمایی که زیرکان دانا از ان مطلعند چه چیزیبوده؟؟؟؟!!!

1398/05/31 18:07
نوید

آه که چقدر ابله هستند بعضی ها ..
کسی که دنبال قرآن هست و زاهد تشریف داره اومده زیر شعر خیام حاشیه مینویسه ؟؟؟

1401/01/06 00:04
بهنام بهادری

واقعا من هم نمی‌دونم چرا بعضی ها میخان از هر چیزی به نفع اعتقادات خودشون استفاده کنن، خیام دیگه ازین واضح تر نمیتونست بگه من به جهان آخرت اعتقادی ندارم 

زآن پیش که بر سرت شبیخون آرند

فرمای که تا بادهٔ گلگون آرند

تو زر نه‌ای ای غافل نادان که تو را

در خاک نهند و باز بیرون آرند

حالا باز هی بیاین بگین خیام اعتقاد داشته به دوباره زنده شدن و آخرت و بهشت ....

نداشته آقا جان، هر کسی هم که اعتقاد داره به اون جهان خیام گزینه مناسبی برای رسیدن به آرزوهاش نیست 

 

 

1398/06/24 00:08
ساکت

به دو دلیل احتمال دارد این رباعی از آن خیام نباشد. یکی به دلیل قرار گرفتن اسرار و معما در کنار یکدیگر که هر دو به یک معنی بوده و قرار گرفتن آنها در کنار یکدیگر از بلاغت به دور است، مگر این که نسخه دیگر این رباعی را بپذیریم که چنین است: ای دل تو به ادراک معما نرسی. دلیل مهمتری که انتساب این رباعی را به خیام مورد تردید قرار میدهد مضمون به کار رفته در مصرع دوم است، چرا که در آن از زیرکان دانایی سخن به میان آمده که گویی به اسرار جهان واقفند، در حالی که در دیگر رباعیات خیام چنین مشاهده نمیشود و همواره بر غیر قابل شناخت بودن جهان تأکید شده است. به عنوان نمونه میتوان به این رباعی اشاره کرد:
اسرار ازل را نه تو دانی و نه من
وین خط مقرمط نه تو خوانی و نه من
هست از پس پرده گفتگوی من و تو
چون پرده برافتد نه تو مانی و نه من

1398/12/17 02:03
M_jr

سلام دوست عزیز
به نظرم استنتاج شما بسیار کمی مالیخولیایی است!!
اینکه فیلسوفی مثل خیام ( در حقیقت خیام فیلسوف نبوده... با استناد به اشعار خیام، او بیشتر اندیشه سوفسطایی داشته) اولا وجود و ثانیا ماهیت آخرت و بهشت و جهنم را انکار میکند و شما حرف او را تصدیق میکنید کاملا اشتباه است چون از آن طرف بسیار فیلسوف های ماهری مثل ابن سینا و ملاصدرا و میرداماد و شیخ اشراق و.... بدون استفاده از علوم نقلی(آیات و روایات) بلکه به کمک عقل آن را اثبات و تا حدودی توصیف کرده اند.

1401/01/06 00:04
بهنام بهادری

بM_jr

ه کمک عقل چی رو اثبات کردن؟ دقیقا چطوری؟ تنها چیزی که با عقل امکان اثبات نداره آخرت و بهشت هست. اتفاقا اگر با عقل بخوابیم بررسی کنیم فلسفه خیام به منطق نزدیک تره.

مگه با چیزی به جز عقل انسانی بخوابیم ادراک و احساس کنیم که اون هم قابل اثبات نخواهد بود.

1399/04/08 11:07
احمد نیکو

ای دل تو به ادراک معما نرسی
در نکته ی زیرکان دانا نرسی
اینجا ز می و جام بهشتی میساز
کانجا که بهشت است رسی یا نرسی

1399/07/02 20:10
محسن

این مطلب یا حاشیه ها باید فقط برای گفتگو در مورد اشعار باشه نه اینکه بیاید دین و سیاست و خط فکری های مختلف رو وارد اینجا بکنید ..... دوستان خواهش میکنم اگر در مورد اشعار و معنی اون صحبت دارید بگید که بشه استفاده کرد نه استفاده از اینجا به عنوان تریبون آزاد باتشکر

1399/11/27 04:01
علیرضا

با درود خدمت تمامی عزیزان
واقعا حیف است که بجای چشیدن شیرینی و شهد اعجاز انگیز اشعار جناب خیام ، در زمینه اینکه " من درست تر میگویم ، نه شما " بحث کنیم
ولی در جواب جناب " سام " باید جسارتا عرض کنم که هیچ مست و الواطی قطعا به جهنم نخواهد رفت، هیچ زاهدی که پینه در پیشانی داره همجاش تو بهشت نیست، اگر منظورتان از جنسیت گرایی ، ادراک باطنی و احساس معنوی است که کلمه مناسبی برایش انتخاب نکرده ای .
دوما که فقط تنها بهشت شامل تعبیر شما نمیشود بلکه جهنم هم از نوع ادراکی و احساسی هست ، اینکه از سنین پایین در ذهن تمامی ما ، مضامینی مانند اینکه اون دنیا تو جهنم رو اتش زنده زنده کبابمون میکنن یا سرب مذاب تو حلقمون میریزن یا مقوله قیر و قیف و ....... ، فقط برای انحراف افکار و غافل شدن از زیبایی هاست ، عبادت و ریاضت برای خالق که از روی ترس و خوف از جهنم باشد ، به مفت نمیرزه ، همانطوری که بهشت آن هم بخاطر رسیدن به حوری و نهر شراب و عسل و ...... به سر سوزنی نمیرزه.
بنده حقیر فکر نمیکنم چیزی در مکانی مثلا با نام جهنم ، سخت تر و دردناک تر و خجالت اور تر از شرمساری در نزد خالق باشد و یا در بهشت آنجا ، رضایت خالق از مخلوق به هزاران هزار حوری و نهر عسل و اینا میرزه . اینها تماما حسی و ادراکی هستند و چون در قالب بُعد های جهان مادی و مادیات نمیگنجند ، تفکیک و تمیز دادن آنها بسیار مشکل است و برای همین بحث برداشت های مختلف پیش می اید ( منظورم به هیچ عنوان این نیست که مثلا من خودم اینها رو بلدم یا همه چیو فهمیدم و میدونم، خیر بنده خودم از همه خطاکار تر و کمتر از همه عزیزان چیزی میدونم )
جناب خیام با زبان شیرین مثل شهد عسل خویش ، به زیبایی هر چه تمام تر این مهم را بیان میفرمایند که هدف خالق از خلق مخلوق ، تکامل و لذت بردن مخلوق از حیات خود است . اشعار ایشان تماما مبارزه با افکار خشک و تند مذهبیون و متعصب هایی دارد که لذت و بهشت اخرت را در گرو رنج و عذاب انسان در حیات دنیوی می دانند.
جناب خیام با زبانی شیوا و دلنشین میفرمایند که زندگی و زمان " حال " خود را تباه نکن و از دست نده ، این سرای دنیا الکی و واسه وقت گذرونی خالق نیست ، اینجا محل تکامل است و گذر ،
مفهوم کنایه های جناب خیام ازینکه از دنیا دیگه کسی تا حالا نیومده یا خبری نیاورده ، و یا اینکه همین حال و الان و اینجارو بچسبید و نسیه بهشت را رها کنید ، این است که تمامی اون پاداش های در بهشت و مجازات های در جهنم که همگی در ارتباط با جسم و مادیات دارند ، ساخته ذهن مادی گرا و فکر در حیطه جسم ( بدن از لحاظ جرم ) انسان است . پل رسیدن به آرامش و عشق واقعی و ابدی ، ابتدا در زندگی الان انسان هاست . این همه زیبایی و نعمت را خدای بخشنده برای لذت ما انسان ها در همین جهان افریده است ، پس حیفه که لحظه حال خود را تباه سازیم آن هم برای رسیدن به بهشت یا فرار از جهنمی که فقط برای ما انسان ها ، از محرک ها و مسبب های مادی و جسمانی گفته شده است ، تماما پاداش ها یا مجازات های مادی و جسمانی، پاداش هایی که اکثرا در زندگی کنونی به نوعی ممنوع هستند و مجازات هایی که حتی وقتی میشنویم ، درد و رنج انها برایمان ملموس است
اگر اینگونه میبود که همین الان روی همین کره زمین ، هزاران بهشت و جهنم وجود دارند که .
بنده حقیر به این اشعار ، فقط عشق می ورزم و لذت وافر میبرم از شیرینی آنها، روح و روانم زنده می شود . حیفه آنها را در کفه ترازو عقل و ذهن محاسبه گر و منفعت طلب قرار داد .
برای فهمشان ، چشم دل میخواهد و گوش روان
و الحق که : " هر چه از دل برآید ، لاجرم بر دل نشیند "
باور بفرمایید به قول ان بزرگ که عین حقیقت گفته است : زندگی به خودی خود ، شیرین است . ما انسان ها اصرار داریم آنرا پیچیده کنیم.

1400/05/05 10:08
ملیکا رضایی

علیرضا گرامی ...درود بیکران ...عالی بود 

1401/03/01 19:06
امیدوار

علیرضا جان در سفتی

1402/11/13 03:02
mmsh

به می عمارت دل کن که این جهان خراب
بر آن سر است که از خاک ما بسازد خشت
حافظ

1402/12/16 07:03
سلطان ادیب

یک روایت بسیار مشهور تاریخی دیگر مربوط به آخرین لحظات زندگی اوست که اعتقاد او را تا این لحظه‌ها نشان می‌دهد. این روایت که هم به‌وسیلة بیهقی و هم به‌وسیلة تتوی ذکر شده به نقل از داماد خیام محمد بغدادی نقل می‌کنند که در آخرین روز حیات، او مشغول مطالعة فصل مربوط به صدور کثیر از واحد، از کتاب شفا در مبحث الهیات بود. ناگهان سر خود را از کتاب برداشته و رو به داماد خود می‌گوید جماعت را بخوان تا وصیت کنم. پس از وصیت، نماز گزارده و در سجده ذکر می‌کند که خدایا می‌دانی که من تو را به اندازه‌ای که در وسعم بود شناختم، پس مرا رحمت کن، و پس از این ذکر، جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.

 

این روایت تاریخی، تعلق خاطر مذهبی او را تا واپسین لحظات حیات نشان می‌دهد.

1403/06/16 23:09
حبیب شاکر

باسلام بر همراهان نیک اندیش 

ای غرق شده در این سراب دنیا 

دانی که بود فنا چو آفت او را 

هان تا ندهد عمر عزیزت بر باد 

طوفان مهیب غفلت و  رویاها 

باتشکر از همه دوستان