یعنی اگر آدم بیکار باشد و دور و بر نیکوان ( ماهرخان و سیمین ساقان و از آن قبیل ) بگردد بمراتب بهتر است که به زرق ( در اینجا تزویر ) زاهد بودن پیشه کند

گویند که دوزخی بود عاشق و مست
قولیست خلاف دل در آن نتوان بست
گر عاشق و مست دوزخی خواهد بود
فردا باشد بهشت همچون کف دست

چه زیبا حکیم، دین داران متعصب و یاوه گو را به تمسخر میگیرد!

همه مست اند و گرد نیکوان می گردند اما عده ای برای کتمان کردن آن زاهدی پیشه می کنند... مستی و گرد نیکان گردیدن اگر عیار بهشتی و جهنمی بودن باشد پس همگی جهنمی اند.

به وضوح این رباعی نقد ریاکاران و متظاهران زمان شاعر است؛ که به زیور اغراق نیز آراسته است در شعر خیام برخلاف شعر حافظ مضمون مقابله با زهاد به ندرت دیده می شود که این خود می تواند گواهی بر غیرموثق بودن انتساب این رباعی به خیام باشد

سلام بردوستان 

ابیات این رباعی همآهنگ نیست و بنظر میرسد هر بیت مربوط به یک رباعی مجزا باشد.ارتباط منطقی بین ابیات وجود ندارد.باتشکر

سلام بر همراهان عزیز 

برداشت بد از آدمیت این است 

یا اهل هوا و خمر ،یا بد دین است

هستند جز این دو طیف ره گم کرده

طیفی که بفکر خلق و نیک آیین است

سپاس از همه دوستان.

گر عاشق و مست دوزخی خواهد بود

پس روی بهشت کس نخواهد دیدن


معنی بیت با انکه اسان است دریافتنش آسان نیست در این سروده و نمونه اش بدین معنی نیست که اگر عاشق و مست دوزخی اند همه دوزخی اند چون همه همگان عاشق و مستند  بلکه بدین معنی است که خوبان یا عاشق و یا مستند و اینان بهشتی هستند  چون  هرکه عاشق یا مست نباشد دوزخی است اگر عاشق و مستان که بهشتی اند نیز دوزخی شوند پس همه دوزخی اند و بهشتی دگر بی خود است . در واقع خیام با زیرکی میگوید  شما که خوبان مست و عاشق را  دوزخی میگویید خود دوزخی هستید