گنجور

بخش ۳۷ - گفتار اندر منفعت شراب

دانا آن طب چنین گفته‌اند، چون جالینوس و سقراط و بقراط و بوعلی سینا و محمد زکریا که هیچ چیز در تن مردم نافع‌تر از شراب نیست، خاصه شراب انگوری تلخ و صافی، و خاصیتش آنست که غم را ببرد، و دل را خرم کند، و تن را فربه کند، و طعام‌های غلیظ را بگذارد، و گونه روسرخ کند، و پوست تن را تازه و روشن گرداند، و فهم و خاطر را تیز کند، و بخیل را سخی و بد دل را دلیر کند، و خورنده شراب را بیماری کم کند و اغلب تندرست باشد، از جهت آنک تبها و بیماری که از خلطهای لزج و فاسد تولد کند و سبب آنک میخواره را گاه گاه می افتد، و گاه اسهال نگذارد که خلط بد در معده گرد آید. و گروهی زیرکان شراب را محک مرد خوانده‌اند، و گروهی ناقد عقل، و گروهی صراف دانش، و گروهی معیار هنر . و بزرگان شراب را صابون الهم خوانده‌اند و گروهی مفرح الغم، و هر که پنج قدح شراب ناب بخورد آنچه اندروست از نیک و بد ازو سرآید و گوهر خویش پدید کند. و بیگانه را دوست گرداند و اندر دوستی بیفزاید، و اگر خود او را همین خاصیت است که دوستان را بهم بنشاند بسیارست. و از لطیفی که شرابست از همه خوردنی‌ها که در جهانست از چرب و شیرین و خوش و ترش بیش از یک سیری نتوان خورد و اگر بیش خوری طبع نفور گیرد و باز مر شراب را هر چند بیش خوری بیش باید و مردم ازو سیر نگردد و طبع نفرت نگیرد که وی شاه همه شرابهاست. و در بهشت نعمت بسیارست و شراب بهترین نعمتهاء بهشتست، و اگر نبودی (ایزد آن را) بخود مخصوص نکردی (هر چند نعمت‌های دو جهانی بتقدیر و ارادت اوست) چنانک در محکم کتاب خود یاد فرموده است که و سقیهم ربهم شرابا طهورا، و دیگر جای می‌فرماید و منافع للناس واثمهما اکبر من نفعهما، مردمان را منفعت بسیارست در وی و لیکن بزه او از نفع بیشترست. خردمند باید که چنان خورَد که مزه او بیشتر از بزه بود تا برو وبال نگردد، و این چنان باشد که بریاضت کردن نفس خود را بجایی رساند که از اول شراب خوردن تا آخر هیچ بدی و ناهمواری ازو در وجود نیاید بگفتار و بکردار الا نیکویی و خوشی. چون بدین درجه رسد شراب خوردن او را زیبد. و فضیلت شراب بسیارست، اکنون فصلی در منفعت شراب و مضرت و دفع مضرت شرابها یاد کنیم از گفتار جالینوس حکیم و محمد بن زکریاء رازی و خواجه ابوعلی سینا و اطباء بزرگ، منفعت شراب مست کننده، طعام را هضم کند، و حرارت اصلی یعنی حرارت غریزی را بیفزاید، و تن را قوی کند و پاک گرداند ببول و عرق و بخار.

مضرتش، نشاید کودکان را که سخت گرم‌مزاج باشند. دفع مضرتش، اگر آید حاجت مردم گرم‌مزاج را بخوردن این، شراب بآب و گلاب ممزوج کنند تا زیان نکند، و السلام. منفعت شراب سپید و تنگ، غذاء کمتر دهد، و مردمان گرم مزاج را بشاید، و صفرا برانَد ببول اندک اندک.

مضرتش، خداوند معده سودایی را از وی شکم پرباد گردد و درد مفاصل آرَد.

دفع مضرتش، با سپید باها و توابل و تباهه خشک کنند تا زیان ندارد و منفعت کند. منفعت شرابی که نه تیره بود و نه تنک، چون نیکو آید موافق‌ترین شرابهاست، مردمان معتدل‌مزاج را شاید.

مضرتش، مردمان گرم‌مزاج را زیان دارد،

دفع مضرتش، ممزوج کنند بآب و گلاب و بعلی باروای تا زیان ندارد.

منفعت شراب تلخ و تیره ، باد بشکند، و بلغم را ببرد، و درد معده و درد شکم را سود دارد.

دفع مضرتش، بآب ممزوج و با طعامها، ترش خورند، و نقل میوها، ترش کند تا زیان ندارد.

منفعت شراب ریحانی، دل و معده را قوی کند، و بادها بشکند و تبها که از بیماری خاسته بود سود دارد،

مضرتش ،درد چشم و درد سر آورد و زود بر سر رود،

دفع مضرتش بکافور و گلاب و بنفشه، نقل میوهاء ترش گردانند،

منفعت شراب نو، خون در تن بیفزاید، و رگها پر کند، و بخار ازو بر سر شود،

مضرتش ، نشاید مردمان را که تری دارند، و باد بریشان غلبه دارد، و تن‌هاء پر خلط دارند،

دفع مضرتش، قلیها، خشک با افزار باید خورد، و نقل میوه خشک کند،

(شراب...)، خداوندان باد و بلغم را نیکست، و معده و جگرم گرم را بشاید، و آن را (که) از بخار در رنج باشد،

مضرتش، مردمان لاغر را خشک و نزار را زیان دارد،

دفع مضرتش، با آب بیامیزند و کشکاب خورند، و طعامهاء سرد و میوه هاء تر زیان دارد،

اطلاعات

منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دانا آن طب چنین گفته‌اند، چون جالینوس و سقراط و بقراط و بوعلی سینا و محمد زکریا که هیچ چیز در تن مردم نافع‌تر از شراب نیست، خاصه شراب انگوری تلخ و صافی، و خاصیتش آنست که غم را ببرد، و دل را خرم کند، و تن را فربه کند، و طعام‌های غلیظ را بگذارد، و گونه روسرخ کند، و پوست تن را تازه و روشن گرداند، و فهم و خاطر را تیز کند، و بخیل را سخی و بد دل را دلیر کند، و خورنده شراب را بیماری کم کند و اغلب تندرست باشد، از جهت آنک تبها و بیماری که از خلطهای لزج و فاسد تولد کند و سبب آنک میخواره را گاه گاه می افتد، و گاه اسهال نگذارد که خلط بد در معده گرد آید. و گروهی زیرکان شراب را محک مرد خوانده‌اند، و گروهی ناقد عقل، و گروهی صراف دانش، و گروهی معیار هنر . و بزرگان شراب را صابون الهم خوانده‌اند و گروهی مفرح الغم، و هر که پنج قدح شراب ناب بخورد آنچه اندروست از نیک و بد ازو سرآید و گوهر خویش پدید کند. و بیگانه را دوست گرداند و اندر دوستی بیفزاید، و اگر خود او را همین خاصیت است که دوستان را بهم بنشاند بسیارست. و از لطیفی که شرابست از همه خوردنی‌ها که در جهانست از چرب و شیرین و خوش و ترش بیش از یک سیری نتوان خورد و اگر بیش خوری طبع نفور گیرد و باز مر شراب را هر چند بیش خوری بیش باید و مردم ازو سیر نگردد و طبع نفرت نگیرد که وی شاه همه شرابهاست. و در بهشت نعمت بسیارست و شراب بهترین نعمتهاء بهشتست، و اگر نبودی (ایزد آن را) بخود مخصوص نکردی (هر چند نعمت‌های دو جهانی بتقدیر و ارادت اوست) چنانک در محکم کتاب خود یاد فرموده است که و سقیهم ربهم شرابا طهورا، و دیگر جای می‌فرماید و منافع للناس واثمهما اکبر من نفعهما، مردمان را منفعت بسیارست در وی و لیکن بزه او از نفع بیشترست. خردمند باید که چنان خورَد که مزه او بیشتر از بزه بود تا برو وبال نگردد، و این چنان باشد که بریاضت کردن نفس خود را بجایی رساند که از اول شراب خوردن تا آخر هیچ بدی و ناهمواری ازو در وجود نیاید بگفتار و بکردار الا نیکویی و خوشی. چون بدین درجه رسد شراب خوردن او را زیبد. و فضیلت شراب بسیارست، اکنون فصلی در منفعت شراب و مضرت و دفع مضرت شرابها یاد کنیم از گفتار جالینوس حکیم و محمد بن زکریاء رازی و خواجه ابوعلی سینا و اطباء بزرگ، منفعت شراب مست کننده، طعام را هضم کند، و حرارت اصلی یعنی حرارت غریزی را بیفزاید، و تن را قوی کند و پاک گرداند ببول و عرق و بخار.
هوش مصنوعی: داناها در خصوص شراب گفته‌اند که از زمان‌های گذشته نظر بزرگان همچون جالینوس، سقراط، بقراط، بوعلی سینا و محمد زکریا بر این بوده که هیچ چیز به اندازه شراب، به ویژه شراب انگوری تلخ و خالص، برای بدن انسان نفع ندارد. این شراب می‌تواند غم را دور کند، روح را شاداب کند، به چاق شدن بدن کمک نماید، و باعث روشن شدن رنگ پوست و بهبود حال و تفکر فرد شود. همچنین این نوشیدنی می‌تواند بخیل‌ها را سخاوتمند و افرادی که دلشان ضعیف است را دلیر کند. افرادی که شراب می‌نوشند معمولاً کمتر دچار بیماری می‌شوند و عموماً در سلامت به سر می‌برند، زیرا شراب می‌تواند از بیماری‌های ناشی از مایعات غلیظ و فاسد جلوگیری کند. برخی نیز شراب را آزمونی برای شخصیت و عقل فرد می‌دانند و همچنین عده‌ای آن را دلیل بر تعهد به دوستی و محبت می‌شمرند. شراب به قدری لذت‌بخش است که انسان نمی‌تواند از آن سیر شود و حتی با نوشیدن زیاد، همچنان به آن علاقه‌مند می‌ماند. در بهشت، شراب یکی از بهترین نعمت‌هاست و حکمت‌های زیادی درباره فواید و مضرات آن وجود دارد. کسانی که به اندازه و به درستی شراب می‌نوشند، می‌توانند از فواید آن بهره‌مند شوند و از معایبش دور بمانند.
مضرتش، نشاید کودکان را که سخت گرم‌مزاج باشند. دفع مضرتش، اگر آید حاجت مردم گرم‌مزاج را بخوردن این، شراب بآب و گلاب ممزوج کنند تا زیان نکند، و السلام. منفعت شراب سپید و تنگ، غذاء کمتر دهد، و مردمان گرم مزاج را بشاید، و صفرا برانَد ببول اندک اندک.
هوش مصنوعی: ضرر این موضوع برای کودکان مناسب نیست، به ویژه آنهایی که دارای مزاج گرم هستند. برای کاهش مضراتش، در صورتی که افرادی با مزاج گرم نیاز به مصرف آن داشته باشند، می‌توانند شراب را با آب و گلاب مخلوط کنند تا آسیب نرساند. در مورد فواید شراب سپید و تنگ، باید گفت که مصرف کمتر غذا را فراهم می‌کند و برای افراد با مزاج گرم مناسب است و به تدریج هم صفرا را کاهش می‌دهد.
مضرتش، خداوند معده سودایی را از وی شکم پرباد گردد و درد مفاصل آرَد.
هوش مصنوعی: زیان آن این است که خداوند معده‌ی سوداوی او را به شکمی پُر از گاز دچار کند و به دردهای مفصلی مبتلا شود.
دفع مضرتش، با سپید باها و توابل و تباهه خشک کنند تا زیان ندارد و منفعت کند. منفعت شرابی که نه تیره بود و نه تنک، چون نیکو آید موافق‌ترین شرابهاست، مردمان معتدل‌مزاج را شاید.
هوش مصنوعی: برای جلوگیری از ضرر آن، باید آن را با سفیدکننده‌ها و ادویه‌های خشک ترکیب کرد تا آسیب نرساند و مفید باشد. منفعت شرابی که نه داغ باشد و نه رقیق، زیرا اگر خوب باشد، بهترین نوع شراب برای افرادی با مزاج متعادل است.
مضرتش، مردمان گرم‌مزاج را زیان دارد،
هوش مصنوعی: این موضوع به افرادی که دارای طبع گرم هستند آسیب می‌زند.
دفع مضرتش، ممزوج کنند بآب و گلاب و بعلی باروای تا زیان ندارد.
هوش مصنوعی: برای رفع ضرر آن، باید آن را با آب و گلاب مخلوط کنند تا آسیبی نداشته باشد.
منفعت شراب تلخ و تیره ، باد بشکند، و بلغم را ببرد، و درد معده و درد شکم را سود دارد.
هوش مصنوعی: شراب تلخ و تیره می‌تواند به کاهش نفخ و بلغم کمک کند و همچنین دردهای معده و شکم را تسکین دهد.
دفع مضرتش، بآب ممزوج و با طعامها، ترش خورند، و نقل میوها، ترش کند تا زیان ندارد.
هوش مصنوعی: برای جلوگیری از ضرر آن، می‌توان آن را با آب مخلوط کرده و با غذاهای ترش مصرف کرد. همچنین می‌توان میوه‌های ترش را نیز به آن اضافه کرد تا ضرر آن کاهش یابد.
منفعت شراب ریحانی، دل و معده را قوی کند، و بادها بشکند و تبها که از بیماری خاسته بود سود دارد،
هوش مصنوعی: شراب ریحانی برای تقویت قلب و معده مفید است، از بادهای بدن می‌کاهد و در بهبود تب‌هایی که ناشی از بیماری هستند، اثر دارد.
مضرتش ،درد چشم و درد سر آورد و زود بر سر رود،
هوش مصنوعی: خسارتش باعث ایجاد درد در چشم و سردرد می‌شود و به زودی به سر می‌رسد.
دفع مضرتش بکافور و گلاب و بنفشه، نقل میوهاء ترش گردانند،
هوش مصنوعی: برای رفع ضرر آن، از کافور، گلاب و بنفشه استفاده می‌شود و میوه‌های ترش را نیز به کار می‌برند.
منفعت شراب نو، خون در تن بیفزاید، و رگها پر کند، و بخار ازو بر سر شود،
هوش مصنوعی: شراب تازه می‌تواند بر میزان خون در بدن بیفزاید و رگ‌ها را پُر کند و بخار آن به سر انسان بیفتد.
مضرتش ، نشاید مردمان را که تری دارند، و باد بریشان غلبه دارد، و تن‌هاء پر خلط دارند،
هوش مصنوعی: ضرر آن برای کسانی که رطوبت در بدنشان وجود دارد و باد در آنان غلبه کرده است، مناسب نیست. همچنین، افرادی که بدنشان پر از خلط است، نیز نباید از آن استفاده کنند.
دفع مضرتش، قلیها، خشک با افزار باید خورد، و نقل میوه خشک کند،
هوش مصنوعی: برای جلوگیری از ضررهای آن، باید کمی از آن را با مواد خشک مصرف کرد و همچنین می‌توان میوه‌های خشک شده نیز استفاده کرد.
(شراب...)، خداوندان باد و بلغم را نیکست، و معده و جگرم گرم را بشاید، و آن را (که) از بخار در رنج باشد،
هوش مصنوعی: شراب به مزاج‌های سرد و تر کمک می‌کند و می‌تواند معده و کبد را گرم کند، همچنین می‌تواند به کسانی که از بخار رنج می‌برند، مفید باشد.
مضرتش، مردمان لاغر را خشک و نزار را زیان دارد،
هوش مصنوعی: مضرات آن به افرادی که لاغر و ضعیف هستند آسیب می‌زند.
دفع مضرتش، با آب بیامیزند و کشکاب خورند، و طعامهاء سرد و میوه هاء تر زیان دارد،
هوش مصنوعی: برای رفع ضرر آن، بهتر است آن را با آب مخلوط کرده و نوشید. همچنین باید از خوردن غذاهای سرد و میوه‌های تر پرهیز کرد، زیرا این مواد زیان‌آور هستند.