گنجور

شمارهٔ ۷۴

گرمی خسرو و شیرین بشکر کم نشود
شعف لیلی و مجنون بنظر کم نشود
مهر چندانکه کشد تیغ و نماید حدّت
ذرّه دلشده را آتش خور کم نشود
صبح را چون نفس صدق زند با شه چرخ
مهر خاطر بدم سرد سحر کم نشود
کارم از قطع منازل نپذیرد نقصان
شرف و منزلت مه بسفر کم نشود
در چنان وقت که طوفان بلا برخیزد
عزّت نوح بخواری پسر کم نشود
خصم بی آب اگر انکار کند طبع مرا
آب دریا باراجیف شمر کم نشود
جم اگر اهرمنی سنگ زند بر جامش
قیمت لعل بدخشان به حجر کم نشود
دیو اگر گردن طاعت نهند انسانرا
همه دانند که تعظیم بشر کم نشود
کاه اگر کوه شود سر بفلک بر نزند
ورسها کور شود نور قمر کم نشود
دشمنم گر بگدازد ز حسد گو بگداز
جرم کفّار بتعذیب سقر کم نشود
گرگیا خشک مزاجی کند و طعنه زند
باغ را رایحه ی سنبل تر کم نشود
چه غم از منقصت بی هنران زانک بخبث
رفعت و رتبت ارباب هنر کم نشود
گرچه هست اهل خرد را خطر از بی خردان
حدّت خاطر دانا به خطر کم نشود
سخنم را چه تفاوت کند از شورش خصم
که بآشوب مگس نرخ شکر کم نشود
جوهری را چه غم از طعنه ی هر مشتریئی
که بدین قیمت یاقوت و گهر کم نشود
مکن اندیشه ز ایذای حسودان خواجو
نطق عیسی بوجود دم خر کم نشود
سنگ بد گوهر اگر کاسه ی زرّین شکند
قیمت سنگ نیفزاید و زر کم نشود
گفته اند این مثل و من دگرت می گویم
که بتقبیح نظر نور بصر کم نشود

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گرمی خسرو و شیرین بشکر کم نشود
شعف لیلی و مجنون بنظر کم نشود
هوش مصنوعی: اگر عشق خسرو و شیرین از شیرینی خود کاسته نشود، شوق لیلی و مجنون نیز از عاطفه و جذابیتشان کم نخواهد شد.
مهر چندانکه کشد تیغ و نماید حدّت
ذرّه دلشده را آتش خور کم نشود
هوش مصنوعی: هر قدر عشق شدید و تند باشد و دل را بسوزاند، اما از شدت آن هیچ کم نخواهد شد.
صبح را چون نفس صدق زند با شه چرخ
مهر خاطر بدم سرد سحر کم نشود
هوش مصنوعی: صبح که آغاز می‌شود، نفس صدق و حقیقت در آن دمیده می‌شود. با طلوع خورشید، دل و یاد ما را گرم می‌کند و هیچگاه در دقیقه‌های آغازین روز، این احساس سرد نمی‌شود.
کارم از قطع منازل نپذیرد نقصان
شرف و منزلت مه بسفر کم نشود
هوش مصنوعی: عمل من به گونه‌ای است که اگر از منزل‌ها و مراحل عبور کنم، نقصانی در شرف و مقام من ایجاد نخواهد شد، چرا که در سفر خود به درستی و کمیت کامل ادامه می‌دهم.
در چنان وقت که طوفان بلا برخیزد
عزّت نوح بخواری پسر کم نشود
هوش مصنوعی: در زمان‌هایی که مشکلات و بلایای بزرگ به سراغ می‌آید، احترام و شرافت نوح هرگز به خاطر ناپاکی و خاری پسرش کاهش نمی‌یابد.
خصم بی آب اگر انکار کند طبع مرا
آب دریا باراجیف شمر کم نشود
هوش مصنوعی: اگر دشمن من هم وجود من را انکار کند، این باعث نمی‌شود که ماهیت من کم‌رنگ شود، مانند اینکه آب دریا به خاطر دروغ‌پردازی کم نشود.
جم اگر اهرمنی سنگ زند بر جامش
قیمت لعل بدخشان به حجر کم نشود
هوش مصنوعی: اگر کسی در هنگام جشن و شادمانی به جام شراب آسیبی برساند، ارزش و زیبایی لعل بدخشان (گوهر گران‌بها) هرگز کم نخواهد شد.
دیو اگر گردن طاعت نهند انسانرا
همه دانند که تعظیم بشر کم نشود
هوش مصنوعی: اگر دیوها هم به طاعت انسان گردن نهند، همه می‌دانند که احترام به انسان کاهش نمی‌یابد.
کاه اگر کوه شود سر بفلک بر نزند
ورسها کور شود نور قمر کم نشود
هوش مصنوعی: اگر کاه به کوه تبدیل شود، باز هم به آسمان نخواهد رسید و اگر چاله‌ها هم کور شوند، نور ماه کمتر نخواهد شد.
دشمنم گر بگدازد ز حسد گو بگداز
جرم کفّار بتعذیب سقر کم نشود
هوش مصنوعی: اگر دشمن من از حسد بسوزد، بگذار بسوزد؛ گناه کافران با عذاب جهنم کمتر نخواهد شد.
گرگیا خشک مزاجی کند و طعنه زند
باغ را رایحه ی سنبل تر کم نشود
هوش مصنوعی: اگر گرگ‌ها با خشکی مزاجی خود طعنه‌ای به باغ بزنند، بوی خوش سنبل کاسته نخواهد شد.
چه غم از منقصت بی هنران زانک بخبث
رفعت و رتبت ارباب هنر کم نشود
هوش مصنوعی: نگران نباش از نداشتن ارزشی که بی‌هنران دارند، چون بزرگی و مقام افراد با هنر از پایین آوردن جایگاه آنها کاسته نمی‌شود.
گرچه هست اهل خرد را خطر از بی خردان
حدّت خاطر دانا به خطر کم نشود
هوش مصنوعی: اگرچه افراد خردمند ممکن است از مشکل‌های ناشی از نادان‌ها در امان نباشند، اما آگاهی و دانایی آنها باعث می‌شود تا نگرانی‌شان کمتر شود.
سخنم را چه تفاوت کند از شورش خصم
که بآشوب مگس نرخ شکر کم نشود
هوش مصنوعی: سخنان من چه فرقی به حال دشمن می‌کند؟ همان‌طور که شورش یک مگس نمی‌تواند بر قیمت شکر تأثیر بگذارد.
جوهری را چه غم از طعنه ی هر مشتریئی
که بدین قیمت یاقوت و گهر کم نشود
هوش مصنوعی: جوهری نگران سخنان و طعنه‌های مشتریان نیست، زیرا ارزش او با قیمت‌ها و نظرات دیگران کاهش نمی‌یابد.
مکن اندیشه ز ایذای حسودان خواجو
نطق عیسی بوجود دم خر کم نشود
هوش مصنوعی: به فکر آزار حسودان نباش، زیرا سخن گفتن عیسی (پیامبر) باعث نمی‌شود که ارزش و وجود الاغ کم شود.
سنگ بد گوهر اگر کاسه ی زرّین شکند
قیمت سنگ نیفزاید و زر کم نشود
هوش مصنوعی: اگر سنگی بی‌ارزش کاسه‌ای طلا را بشکند، ارزش آن سنگ بیشتر نخواهد شد و طلا هم کم نخواهد شد.
گفته اند این مثل و من دگرت می گویم
که بتقبیح نظر نور بصر کم نشود
هوش مصنوعی: گفته‌اند که اگر نظر و قضاوتی داشته باشیم، دید ما نسبت به حقیقت کم نمی‌شود؛ حتی اگر آن نظر مورد انتقاد قرار گیرد.

حاشیه ها

1387/10/05 21:01

بیت یکی به آخر مانده از سعدی است:
سعدی » مواعظ » غزلیات » غزل 30

1395/08/04 00:11
محمد ضیااحمدی

همه صحبت ها درست ؛ ولی حسودان شخصیت انسان را زیر سوال میبرند و تولید شک میکنند. همانطوری که سعدی گفته ادم را افسرده میکنند

1396/04/03 14:07
sal

دنیایی از معنی در همین یک بیت نهفته است؛
مهر چندان که کشد تیغ و نماید حدت
ذره دلشده را آتش خور کم نشود
صبح را چون نفس صدق زند باشه چرخ
مهر خاطر بدم سرد سحر کم نشود
بیت اول به این معنی است که اگر مهر معشوق در دل عاشق تند و تیز شود ، این دل کوچک پر از گرمی مهر همانند خورشید که تابنده و گرمی بخش می ماند و چیزی از گرمی آن کم نمی شود
بیت دوم هم اشاره به خورشید دارد"شه چرخ" استععاره از خورشید است؛
اگر همچون نسیم صبح که صادقانه با طلوع خورشید هم نفس می شود با معشوق هم نفس شوی با سردی هایی که در زندگی و روابط عاشق و معشوق پیش می آید با صداقت می توان گرمی مهر و دوست داشتن را همیشه نگه داشت.
نمی دونم چه قد تونستم منظور خودم و برسونم
خیلی سخت بود
یکی باید بیاد تفسیر من و معنی کنه و یک حاشیه بر توضیح من بنویسه!
کلا شعر قشنگیه منظورم این بود!

1396/12/21 14:02
بِنسینا persia۱۵۰۰@yahoo.com

سلام
بیت چهاردهم اینگونه صحیح است و مشکل وزن پیدا نمی کند :
که بآشوب مگس نرخ شکر کم نشود

1399/10/01 19:01
ع.ر.گوهر

این غزل استقبالی از غزل جناب سعدی است با مطلع :

هر کسی در حرم عشق تو محرم نشود
هر براهیم به درگاه تو ادهم نشود