خواجوی کرمانیشمارهٔ ۱۶
ای دل نگفتمت ز زلفش عنان بتاب
کاهنگ چین خطا بود از بهر مشک ناب
ای دل نگفتمت ز لعلش مجوی کام
هر چند کام مست نباشد مگر شراب
ای دل نگفتمت که به چشمش نظر مکن
کز غم چنان شوی که نبینی به خواب خواب
ای دل نگفتمت که ز ترکان بتاب روی
زانرو که تَرکِ تُرکِ ختائی بود صواب
ای دل نگفتمت که مرو در کمند عشق
آخر به قصد خویش چرا می‌کنی شتاب
ای دل نگفتمت که اگر تشنه مرده‌ای
سیراب کی شود جگر تشنه از شراب
ای دل نگفتمت که منال ارچه روشنست
کز زخم گوشمال فغان می‌کند رباب
ای دل نگفتمت که مریز آبروی خویش
پیش رخی کزو برود آبروی آب
ای دل نگفتمت که ز خوبان مجوی مهر
زانرو که ذرّه مهر نجوید ز آفتاب
ای دل نگفتمت که درین باغ دل مبند
کز این درت جوی نگشاید به هیچ باب
ای دل نگفتمت که مشو پایبند او
زیرا که کبک را نبود طاقت عقاب
ای دل نگفتمت که مرو در هوای دل
طاووس را چه غم ز هواداری ذُباب
ای دل نگفتمت که طمع برکن از لبش
هر چند بی نمک نبود لذّت کباب
ای دل نگفتمت که سر از سنبلش مپیچ
که افتی از آن کمند چو خواجو در اضطراب
اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای دل نگفتمت ز زلفش عنان بتاب
کاهنگ چین خطا بود از بهر مشک ناب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفتم که از دست زلف او دور نباشی و به این زیبایی متمایل نشوی، چراکه این رفتار نادرست بوده و نباید به خاطر جذابیت ظاهری او فریب بخوری.
ای دل نگفتمت ز لعلش مجوی کام
هر چند کام مست نباشد مگر شراب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفتم که از لعل او بهره‌برداری نکن، هر چند که لذت نوشیدن مستی به شراب وابسته نیست؟
ای دل نگفتمت که به چشمش نظر مکن
کز غم چنان شوی که نبینی به خواب خواب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفتم که به چشم او نگاه نکن؛ زیرا اگر نگاه کنی، آن‌قدر غمگین می‌شوی که حتی در خواب هم آرامش نخواهی داشت.
ای دل نگفتمت که ز ترکان بتاب روی
زانرو که تَرکِ تُرکِ ختائی بود صواب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفتم که از چهرهٔ زیبای ترکان بگریزی؟ زیرا این چهره، چهرهٔ ترکِ ختائی است و دیدن آن نیکو و شایسته است.
ای دل نگفتمت که مرو در کمند عشق
آخر به قصد خویش چرا می‌کنی شتاب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفته بودم که در دام عشق نرو؛ چرا با شتاب به‌سوی آن می‌روی و قصد خود را فراموش نکرده‌ای؟
ای دل نگفتمت که اگر تشنه مرده‌ای
سیراب کی شود جگر تشنه از شراب
هوش مصنوعی: ای دل، نگفتم به تو که اگر از شدت تشنگی جان بدهی، دیگر چطور ممکن است که جگر تشنه‌ات سیراب شود؟
ای دل نگفتمت که منال ارچه روشنست
کز زخم گوشمال فغان می‌کند رباب
هوش مصنوعی: ای دل! نگفتم که نگران نباش، حتی اگر همه چیز روشن و واضح است، اما از زخم‌هایی که خورده‌ای، فریاد رباب (آرزوها و غصه‌ها) به گوش می‌رسد.
ای دل نگفتمت که مریز آبروی خویش
پیش رخی کزو برود آبروی آب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو گفته بودم که آبروی خودت را در برابر چهره‌ی کسی که آبرو را از تو می‌گیرد، به خطر نینداز.
ای دل نگفتمت که ز خوبان مجوی مهر
زانرو که ذرّه مهر نجوید ز آفتاب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفتم که از خوبان عشق نجو، زیرا ذره‌ای از محبت، نمی‌تواند در برابر آفتاب عشق قرار گیرد.
ای دل نگفتمت که درین باغ دل مبند
کز این درت جوی نگشاید به هیچ باب
هوش مصنوعی: ای دل، نگفتم که خودت را در این باغ دل محصور نکن، زیرا از این در هرگز راهی به سمت جدیدی باز نخواهد شد.
ای دل نگفتمت که مشو پایبند او
زیرا که کبک را نبود طاقت عقاب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفتم که به او وابسته نشوی، چرا که کبک به پرواز عقاب نمی‌تواند تحمل کند.
ای دل نگفتمت که مرو در هوای دل
طاووس را چه غم ز هواداری ذُباب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفتم که در آرزوی طاووس نرو، چرا که به خاطر دوست داشتن مگس، غم و غصه‌ای نداشته باش.
ای دل نگفتمت که طمع برکن از لبش
هر چند بی نمک نبود لذّت کباب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفتم که از امید به او دست بردار، هرچند از طعمش لذتی نمی‌برم و مثل کباب نیست؟
ای دل نگفتمت که سر از سنبلش مپیچ
که افتی از آن کمند چو خواجو در اضطراب
هوش مصنوعی: ای دل، به تو نگفتم که به جذابیت او دل نبندى و در بند او گرفتار نشوی؟ که اگر گرفتار شوی، مانند خواجو در حیرت و سردرگمی خواهی افتاد.
حاشیه ها
1393/02/13 23:05
امید خُلمی
درود، فکر کنم یک 'بهر' باید حذف شود.
"کاهنگ چین خطا بود از بهر (بهر) مشک ناب"
1394/03/15 01:06
شاهین شیرزادی
جدا از حاشیه ی آقای خلمی که کاملا درسته، در بیت چهارم مصرع دوم "و" اضافه است: تَرکِ تُرکِ ختایی بُود صواب.
1400/05/21 06:08
عباسی-فسا @abbasi۲۱۵۳
دقیقا درست فرمودید
1401/02/04 09:05
شهرام سپاس
مصراع دوم بیت دهم اشتباهه. من چیزی ازش متوجه نشدم.
یه نکته دیگه، تو فارسی همزه نداریم. مثلا پاییز درسته و پائیز غلط. ختایی درسته و ختائی غلط. یا در بیت ششم، مرده‌ای درست و مرده‌ئی غلط!