گنجور

رباعی شمارهٔ ۷۶

خاقانی‌! اگرچه عقل دست خَوش توست
هم‌محرم عشق باش‌، که‌اندُه‌کش‌ِ توست
داری تف عشق‌، از تف دوزخ مندیش
کن آتشِ او هیزم‌، این آتش توست

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)
قالب شعری: رباعی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خاقانی‌! اگرچه عقل دست خَوش توست
هم‌محرم عشق باش‌، که‌اندُه‌کش‌ِ توست
خاقانی! هرچند عقل بازیچهٔ توست، محرم عشق باش که بار اندوه تو را سبک می‌کند.
داری تف عشق‌، از تف دوزخ مندیش
کن آتشِ او هیزم‌، این آتش توست
آتش عشق داری، اندیشه آتش دوزخ نکن. هیزم در این آتش بگذار، چون آتش از آنِ توست.

حاشیه ها

1404/07/23 23:09
احمد خرم‌آبادی‌زاد

کلید خوانش درست این رباعی واژۀ «آتش» است که تلفظ آن در سراسر ایران فرهنگی و نیز همه سندها ثابت و یکسان می‌باشد. این واژه، تعیین کنندۀ تلفظ «اندُه‌کش andoh kash» است (به معنی 1-آنچه که بار اندوه را به دوش می‌کشد، 2-آنچه که بار اندوه را سبک می‌کند). گذشته از لزوم توجه به تلفط واژۀ «آتش» در تعیین قافیه این رباعی (یعنی ash)، وجود سندهای زیر نیز گواه دیگری است:

–بیت شماره 3 از غزل 66 مجیرالدین بیلقانی («مرا بهر رضای تو دلی بایستی انده‌کش/غلط گفتم که با این غم مرا خود دل نبایستی»)؛

–بیت شماره 1 از رباعی 494 مجد همگر («گر عاشقی انده‌کش هجران می‌باش/با درد در انتظار درمان می‌باش»)؛

–بیت شماره 3، بند 13، مسمط شماره 2 قطران تبریزی («ز هر دو خصم پست و دوست عالی/معادی غم‌کش و شادان موالی»)؛

–بیت شماره 16، حکایت4، بخش چهارم الهی نامه عطار («نه چندان گشت در خون آن ستم‌کش/که هرگز گشته باشد هیچ غم‌کش»)؛

–بیت شماره 5، غزل 548 عطار («چون عاشق غم‌کش را در خاک کنی پنهان/بر خویش نظر آری، پیدا نکنی دانم»).

 

*بهره گیری از نگرش سیستمی، یعنی دقت و درستی در کار پژوهشی