خاقانیشمارهٔ ۱۸۷ - در تولد دختر خود
یکی دو زایند آبستنان مادر طبع
ز من بزاد به یکباره صدهزار پسر
یکان یکان حبشی چهره و یمانی اصل
همه بلال معانی، همه اویس هنر
یگانهٔ دو سرا و سه وقت و چار ارکان
امیر پنج حس و شش جهات و هفت اختر
مرا چه نقصان گر جفت من بزاد کنون
به چشم زخم هزاران پسر یکی دختر
که دختری که ازینسان برادران دارد
عروس دهرش خوانند و بانوی کشور
اگر بمیرد باشد بهشت را خاتون
وگر بماند زیبد مسیح را خواهر
اگرچه هست بدینسان خداش مرگ دهاد
که گور بهتر داماد و دفن اولیتر
اگر نخواندی نعم الختن برو برخوان
وگر ندیدی دفن البنات شو بنگر
مرا به زادن دختر چه خرمی زاید
که کاش مادر من هم نزادی از مادر
سخن که زادهٔ خاقانی است دیر زیاد
که آن ز نه فلک آمد نه از چهار گهر
شمارهٔ ۱۸۶ - بالبدیهه در مدح ابوالهیجا خاقان اکبر منوچهر بن فریدون شروان شاه: سلاطین نژادا خلیفه پناهاشمارهٔ ۱۸۸: خاقانیا به تقویت دوست دل مبند
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
یکی دو زایند آبستنان مادر طبع
ز من بزاد به یکباره صدهزار پسر
هوش مصنوعی: مادر طبیعت به من یک یا دو ایده زایید، ولی به یکباره صدها ایده و فکر جدید از من متولد شد.
یکان یکان حبشی چهره و یمانی اصل
همه بلال معانی، همه اویس هنر
هوش مصنوعی: هر یک از افراد اکثر رنگ و ویژگیهای مختلفی دارند، اما در اصل همه آنها به یک حقیقت مشترک میرسند که نشاندهنده زیباییهای معنوی و هنری است. بلال نماد همه معانی عمیق و اویس نماد هنری برتر هستند.
یگانهٔ دو سرا و سه وقت و چار ارکان
امیر پنج حس و شش جهات و هفت اختر
هوش مصنوعی: این عبارت به توصیف صفات و ویژگیهای یک شخصیت برتر و منحصر به فرد میپردازد، که در تمام حوزهها و ابعاد وجود خود، از دیگران متمایز است. او در آسمان و زمین، در زمانهای مختلف و با توجه به عناصر اساسی، برتری دارد. همچنین، اشاره به حواس و جهات مختلف دارد که بیانگر تسلط او بر همه جنبههای وجودی است.
مرا چه نقصان گر جفت من بزاد کنون
به چشم زخم هزاران پسر یکی دختر
هوش مصنوعی: چه تفاوتی دارد اگر همسرم حالا یک دختر به دنیا آورد؟ در این دنیا، با وجود هزاران پسر و مشکلاتی که در چشم زخم وجود دارد، وجود یک دختر برای من هیچ کمبودی به حساب نمیآید.
که دختری که ازینسان برادران دارد
عروس دهرش خوانند و بانوی کشور
هوش مصنوعی: دختری که برادران بسیاری دارد، به عنوان همسر زمانهاش و بانوی سرزمین معرفی میشود.
اگر بمیرد باشد بهشت را خاتون
وگر بماند زیبد مسیح را خواهر
هوش مصنوعی: اگر شخصی بمیرد، برای او بهشت مانند یک خانم با احترام و مقام خواهد بود و اگر زنده بماند، برای مسیح مانند یک خواهر مناسب خواهد بود.
اگرچه هست بدینسان خداش مرگ دهاد
که گور بهتر داماد و دفن اولیتر
هوش مصنوعی: اگرچه خداوند به شکلی است که مرگ را برای انسانها مقدر کرده، اما قبر به راستی مکان بهتری است و دفن شدن در آن از زندگی اولیتر است.
اگر نخواندی نعم الختن برو برخوان
وگر ندیدی دفن البنات شو بنگر
هوش مصنوعی: اگر کتاب «نعم الختن» را نخواندهای، برو و آن را مطالعه کن؛ و اگر مراسم «دفن البنات» را ندیدهای، برو و آن را ببین.
مرا به زادن دختر چه خرمی زاید
که کاش مادر من هم نزادی از مادر
هوش مصنوعی: شادی زایمان دختر برای من چه ارزشی دارد، ای کاش مادر من هم فرزندی به دنیا نیاورده بود.
سخن که زادهٔ خاقانی است دیر زیاد
که آن ز نه فلک آمد نه از چهار گهر
هوش مصنوعی: سخن و کلامی که به دست خاقانی خلق شده، از دیرباز اینطور نیست که از آسمان سرچشمه گرفته باشد یا از چهار عنصر اصلی دنیا به وجود آمده باشد.
حاشیه ها
1388/06/13 11:09
دوست
در بیت هفتم کلمه" اولیتر" به" اولی تر" تصحیح شود
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.
1393/10/27 10:12
جمشید پیمان
اگر چه هست بدینسان خداش مرگ دهاد
که گور بهتر داماد و دفـــــــن اولی تر
نه نظرم مصرع دوم نیاز به تصحیح دارد: دفن بجای دقت
1399/10/06 15:01
میرا unknownthrill۱۹۸۸@gmail.com
در بیت یکی به آخر، مصرع دوم باید تصحیح شود به «که کاش مادر من هم...»
1401/06/25 12:08
جهن یزداد
مرا ز زادن دختر چه خرمی زاید
که کاش مادر من هم نزادی از مادر