گنجور

شمارهٔ ۳۸ - در رثاء بهاء الدین احمد

دل ز راحت نشان نخواهد داد
غم خلاصی به جان نخواهد داد
غم‌گساران فرو شدند افسوس
کز عدم کس نشان نخواهد داد
آسمان را گسسته شد زنجیر
داد فریاد خوان نخواهد داد
بر زمین صد هزار خون‌ریز است
یک دیت آسمان نخواهد داد
زین دو نان سپید و زرد فلک
فلکت ساز خوان نخواهد داد
دیگ سودا مپز به کاسهٔ سر
کاین سیه کاسه نان نخواهد داد
سرو آزاد را جهان دو رنگ
رنگ مدهامتان نخواهد داد
تا عروس یقین نبندی عقد
دل طلاق گمان نخواهد داد
گیتی اهل وفا نخواهد شد
شوره آب روان نخواهد داد
از زمانه بترس خاقانی
که زمانه زمان نخواهد داد
دیو خوئی است کو به دست بشر
هیچ حرز امان نخواهد داد
گنج خانه است جان خاقانی
دل به خاقان و خان نخواهد داد
چون به خرسندی این مکانت یافت
خواجگان را مکان نخواهد داد
آبرو از برای نان حرام
به تکین و طغان نخواهد داد
آبروی است کیمیای بزرگ
کیمیا رایگان نخواهد داد
گنج اول زمان نداد به کس
آخر آخر همان نخواهد داد
عمر یک هفته ملک شش روزه است
در بهای جهان نخواهد داد
سرمهٔ دین ورا عروس ختن
عرس بر قیروان نخواهد داد
خسر پست را سوار خرد
بدل جیش‌ران نخواهد داد
دهر بی‌حضرت بهاء الدین
آسمان را توان نخواهد داد
آسمان بی‌معین احمد او
اخرتان را قران نخواهد داد

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دل ز راحت نشان نخواهد داد
غم خلاصی به جان نخواهد داد
هوش مصنوعی: دل هیچ نشانه‌ای از آرامش نشان نخواهد داد و غم هرگز از جان ما رهایی نخواهد یافت.
غم‌گساران فرو شدند افسوس
کز عدم کس نشان نخواهد داد
هوش مصنوعی: غم‌زدگان به زیر آمده‌اند و افسوس می‌خورند که از کسی که نباشد، هیچ نشانه‌ای باقی نخواهد ماند.
آسمان را گسسته شد زنجیر
داد فریاد خوان نخواهد داد
هوش مصنوعی: آسمان از زنجیرهایش آزاد شده و دیگر صدای فریاد کسی شنیده نخواهد شد.
بر زمین صد هزار خون‌ریز است
یک دیت آسمان نخواهد داد
هوش مصنوعی: در زمین، جان‌های بی‌شماری به خاطر ظلم و فساد از دست رفته‌اند، اما آسمان هیچ تغییری در این وضعیت نخواهد داد.
زین دو نان سپید و زرد فلک
فلکت ساز خوان نخواهد داد
هوش مصنوعی: از دو نوع نان، یکی سفید و دیگری زرد، آسمان به کسی سفره نخواهد داد.
دیگ سودا مپز به کاسهٔ سر
کاین سیه کاسه نان نخواهد داد
هوش مصنوعی: در اینجا به این موضوع اشاره می‌شود که نباید تلاش برای رسیدن به اهداف بزرگ و خطرناک را با روش‌های نادرست انجام دهیم، زیرا نتیجه‌ای از آن به دست نخواهد آمد و به جای سود، دچار زیان خواهیم شد. در واقع، اگر برای دستیابی به خواسته‌هایمان از وسایل و روش‌های نامناسب استفاده کنیم، نتیجه‌ای جز شکست نخواهیم گرفت.
سرو آزاد را جهان دو رنگ
رنگ مدهامتان نخواهد داد
هوش مصنوعی: جهان به یک درخت بلند و زیبا، مانند سرو آزاد، کم توجهی نخواهد کرد و برای آن اهمیت نخواهد داد.
تا عروس یقین نبندی عقد
دل طلاق گمان نخواهد داد
هوش مصنوعی: زمانی که به حقیقت و یقین دست نیافته‌ای، نمی‌توانی به عشق و محبت واقعی اطمینان کنی و فقط گمان‌ها و خیالات در ذهنت وجود خواهد داشت.
گیتی اهل وفا نخواهد شد
شوره آب روان نخواهد داد
هوش مصنوعی: دنیا به کسی وفا نخواهد کرد، مانند آبی که از شور بودن خود نخواهد کاست.
از زمانه بترس خاقانی
که زمانه زمان نخواهد داد
هوش مصنوعی: از روزگار بترس خاقانی، زیرا روزگار هیچ فرصتی به کسی نخواهد داد.
دیو خوئی است کو به دست بشر
هیچ حرز امان نخواهد داد
هوش مصنوعی: دیو خیالی است که هیچ حفاظ و امنیتی از سوی انسان نمی‌تواند او را از بین ببرد.
گنج خانه است جان خاقانی
دل به خاقان و خان نخواهد داد
هوش مصنوعی: جان خاقانی مانند گنجی در درون اوست و او هرگز دلش را به خاقان و خان نخواهد سپرد.
چون به خرسندی این مکانت یافت
خواجگان را مکان نخواهد داد
هوش مصنوعی: وقتی که رضایت و خوشنودی تو به دست آید، دیگر جایی برای خواجگان نخواهد بود.
آبرو از برای نان حرام
به تکین و طغان نخواهد داد
هوش مصنوعی: آبرو و اعتبار انسان را برای به دست آوردن نان حرام نمی‌توان نادیده گرفت و فدای آن کرد.
آبروی است کیمیای بزرگ
کیمیا رایگان نخواهد داد
هوش مصنوعی: آبرو و اعتبار یک چیز باارزش و نایاب است و هیچ کس به راحتی آن را به کسی نمی‌بخشد.
گنج اول زمان نداد به کس
آخر آخر همان نخواهد داد
هوش مصنوعی: تقدیر و فرصت‌های زندگی به هیچ‌کس دائماً و برای همیشه داده نمی‌شود. هیچ‌کس نمی‌تواند از آنچه که در ابتدا برایش مقدر شده است، فراتر برود و در انتها هم همان فرصت‌ها و موقعیت‌ها را خواهد داشت.
عمر یک هفته ملک شش روزه است
در بهای جهان نخواهد داد
هوش مصنوعی: عمر انسان به مانند یک هفته کوتاه است و در مقابل، دنیا ارزش بیشتری ندارد که بخواهیم به خاطرش زندگی‌مان را فدای آن کنیم.
سرمهٔ دین ورا عروس ختن
عرس بر قیروان نخواهد داد
هوش مصنوعی: دین و ایمان انسان ارزش و زیبایی خاصی دارد که هیچ چیز دیگری مانند آن نمی‌تواند در زندگی‌اش تزیینش کند. در اینجا به این نکته اشاره می‌شود که این ارزش برای کسی از دست نمی‌رود و به راحتی از آن چشم‌پوشی نخواهد کرد.
خسر پست را سوار خرد
بدل جیش‌ران نخواهد داد
هوش مصنوعی: شخص بی‌ ارزش و پست، هرگز سوار بر خرد و عقل نمی‌شود و نمی‌تواند در کارهای مهم و اساسی تأثیرگذار باشد.
دهر بی‌حضرت بهاء الدین
آسمان را توان نخواهد داد
هوش مصنوعی: زمان بدون وجود حضرت بهاءالدین، قادر به ادامه حیات نخواهد بود.
آسمان بی‌معین احمد او
اخرتان را قران نخواهد داد
هوش مصنوعی: آسمان بدون وجود احمد، برای آخرت کسی نشانه‌ای نخواهد داشت.

حاشیه ها

1398/02/30 11:04
دکتر امین لو

سرو آزاد را جهان دو رنگ
رنگ مدهامتان نخواهد داد
مدهامتان که در سوره الرجمن هم آمده تثنیه "مدهامه" است. مدهامه هم به معنی دو باغ است که درختان آن از شئت سبزی به سیاهی می زنند.

1398/02/30 11:04
دکتر امین لو

در نوشته بالا الرحمن درست است و همچنین شدت صحیح است.

1398/02/30 12:04

خسر پست را سوار خرد
بدل جیش‌ران نخواهد داد
به نظر من در مصرع اول "خسر" اشکال تایپی دارد و خرد صحیح است. و خرد پست در مقابل خرد سوار است خرد پست یعنی کم عقلی و خرد سوار یعنی خردمندی.
آسمان بی‌معین احمد او
اخرتان را قران نخواهد داد
در مصرع دوم این بیت هم "اخرتان" بای به "اختران" اصلاح شود. مفهوم بیت این است که بدون وجود احمد ستارگان در حالت مقارنه سعد قرار نخواهند گرفت.

1398/02/01 15:05
محسن،۲

آسمان بی‌معین احمد او
اختران را قران نخواهد داد
اشاره ای به نام احمد دارد ولی در معنا چنین می گوید : بدون یاوری و کمکِ ستودنی او ستارگان با هم قرین نمی شوند

1398/02/01 15:05
محسن،۲

خرد پست را سوار خرد
بدل جیش‌ران نخواهد داد
عقل راهنما و کامل ، عقل عقب مانده و معطل را ، کاروان سالار ، فرمانده و راهنمای لشگر زندگی خویش نمی کند