گنجور

شمارهٔ ۲۸ - در مدح عموی خود کافی الدین شروانی

طبع کافی که عسکر هنر است
چون نی عسکری همه شکر است
قطرهٔ کوثر و قمطرهٔ قند
از شکرهای لفظ او اثر است
نه کلکش به نیشکر ماند
کز پی تب بریدن بشر است
گل شکر را ز رشک نیشکرش
زهر در حلق و خار در جگر است
نی مصریش قند می‌زاید
تا سمرقند قند او سمر است
در شکرریز نوعروس سخن
نی مصریش خاطب هنر است
بل عروس فلک ببرد دست
کان نی مصر یوسف دگر است
گر شکر زاد کلک او چه عجب
پس شکر خواهد این عجب خبر است
زعفران گرچه بیخ در آب است
آرزومند ژالهٔ سحر است
زین اشارت که کرد خاقانی
سر فراز است بلکه تاجور است
پشت خم راست دل به خدمت او
همچو نون و القلم همه کمر است
بختم از سرنگونی قلمش
چون سخن‌های او بلند سر است
سیم و شکر فرستم و خجلم
که چرا دسترس همین قدر است
شکر و سیم پیش همت او
از من و شعر، شرمسار تر است
خود دل و طبع او ز سیم و شکر
کان طمغاج و باغ شوشتر است
شعر گفتم به عذر سیم و شکر
مختصر عذر خواه مختصر است
سیم سنگ است پیش دیده از آنک
هر تراشش ز کلک او گهر است
اتصال نجوم خاطر او
فیض طبع مرا نویدگر است
زین سپس ابروار پاشم جان
کاین قدر فتح باب ماحضر است
تا ابد نام او بر افسر عقل
مهر بر سیم و نقش بر حجر است

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

طبع کافی که عسکر هنر است
چون نی عسکری همه شکر است
هوش مصنوعی: طبیعتی که به هنر شناخته شده است، مانند نیی است که در آن هنر و زیبایی وجود دارد و همه چیز در آن شیرین و دلپذیر است.
قطرهٔ کوثر و قمطرهٔ قند
از شکرهای لفظ او اثر است
هوش مصنوعی: قطرهٔ کوثر و قند در حقیقت نشانه‌هایی از شیرینی و زیبایی کلمات او هستند.
نه کلکش به نیشکر ماند
کز پی تب بریدن بشر است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که برخی افراد به طرز معکوسی عمل می‌کنند؛ مانند کسی که در پی مشکلات و دردها، به دنبال راه حلی می‌گردد، اما در عوض، باعث ایجاد مشکلات بیشتری برای خود می‌شود. در واقع، این افراد به جای اینکه با عقل و درایت عمل کنند، با اشتباهات خود به دردسر بیشتری می‌افتند.
گل شکر را ز رشک نیشکرش
زهر در حلق و خار در جگر است
هوش مصنوعی: شیرینی و زیبایی گل شکر به قدری است که حسادت نیشکر را برانگیخته و این حسادت به نیشکر زهر و درد تبدیل شده است.
نی مصریش قند می‌زاید
تا سمرقند قند او سمر است
هوش مصنوعی: نی مصری شیرینی‌هایی می‌آورد که می‌تواند به سمرقند برساند؛ قند او همانند سمر است.
در شکرریز نوعروس سخن
نی مصریش خاطب هنر است
هوش مصنوعی: در میان ذکر آراسته و شیرین نوعروسی، سخنانش نشان‌دهنده‌ی هنر و زیبایی خاصی است.
بل عروس فلک ببرد دست
کان نی مصر یوسف دگر است
هوش مصنوعی: سخن از زیبایی و جذابیت چیزی است که بالاتر از همه چیز می‌درخشد و به گونه‌ای جلب توجه می‌کند. این زیبایی به قدری خاص است که نمی‌توان آن را با هیچ چیز دگر مقایسه کرد، همان‌طور که داستان یوسف و زیبایی‌اش در مصر مشهور است.
گر شکر زاد کلک او چه عجب
پس شکر خواهد این عجب خبر است
هوش مصنوعی: اگر قلم او از شکر آفریده شده است، چه تعجبی دارد که شکر نیز از این موضوع خبر دارد؟
زعفران گرچه بیخ در آب است
آرزومند ژالهٔ سحر است
هوش مصنوعی: زعفران هرچند که ریشه‌اش در آب است، اما همچنان آرزوی شبنم‌های صبحگاهی را دارد.
زین اشارت که کرد خاقانی
سر فراز است بلکه تاجور است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که به دلیل نشانه‌ای که خاقانی به آن اشاره کرده، او نه تنها در مقام بلندی قرار دارد، بلکه به عنوان کسی با مقام و شکوه بیشتر از تاج، شناخته می‌شود.
پشت خم راست دل به خدمت او
همچو نون و القلم همه کمر است
هوش مصنوعی: دل به خدمت او خم شده و مثل نان و قلم، همه چیز خود را برای او آماده کرده‌ام.
بختم از سرنگونی قلمش
چون سخن‌های او بلند سر است
هوش مصنوعی: قسمت سرنوشت من به خاطر نوشتار او دچار مشکل شده است، زیرا کلماتش به حدی پرمحتوا و بلندمرتبه هستند که تأثیر زیادی دارند.
سیم و شکر فرستم و خجلم
که چرا دسترس همین قدر است
هوش مصنوعی: من چیزهای ارزشمندی مثل نقره و شکر برایت می‌فرستم، اما از این که نمی‌توانم بیشتر از این برایت بیارم خجالت می‌کشم.
شکر و سیم پیش همت او
از من و شعر، شرمسار تر است
هوش مصنوعی: شکر و نقره در مقابل اراده و توانایی او از من و شعر من خجالت‌زده‌تر هستند.
خود دل و طبع او ز سیم و شکر
کان طمغاج و باغ شوشتر است
هوش مصنوعی: دل و طبع او از نعمت‌ها و زیبایی‌های جهان است، مثل سیم و شکر که خاصیت‌های خوشایند و لذت‌بخش دارند، به گونه‌ای که شادابی و سرزندگی باغ شوشتر را تداعی می‌کند.
شعر گفتم به عذر سیم و شکر
مختصر عذر خواه مختصر است
هوش مصنوعی: من شعری سرودم و به خاطر زیبایی و شیرینی کلمات عذری کوتاه آوردم، زیرا عذرخواهی من هم مختصر و مفید است.
سیم سنگ است پیش دیده از آنک
هر تراشش ز کلک او گهر است
هوش مصنوعی: سیم برای چشم مانند سنگ است، زیرا هر بار که او را تراش دهند، از قلم او جواهر به وجود می‌آید.
اتصال نجوم خاطر او
فیض طبع مرا نویدگر است
هوش مصنوعی: برقراری ارتباط ستاره‌ها با فکر و روح او مژده‌ای برای ذوق و استعداد من است.
زین سپس ابروار پاشم جان
کاین قدر فتح باب ماحضر است
هوش مصنوعی: از این پس با زیبایی و ظرافتی که دارم، جانم را به میهمانی می‌فرستم، زیرا این مقدار توجه و محبت کافی است.
تا ابد نام او بر افسر عقل
مهر بر سیم و نقش بر حجر است
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که نام او همیشه و برای همیشه در نشانه‌ها و آثار معنوی و فکری باقی خواهد ماند، مانند مهرهایی که بر روی طلا و سنگ‌ها حکاکی شده‌اند.

حاشیه ها

1391/12/14 19:03
زهرا

در بیت هفدهم مصرع دوم حرف "ط" زاید است.حتما اشتباه تای÷یست

1398/02/04 09:05

بیت سوم
نه کلکش به نیشکر ماند کز پی تب بریدن بشر است
کلمه "نه" در مصرع اول بیت سوم باید به صورت "نی" اصلاح شود