گنجور

شمارهٔ ۱۹۴ - مطلع دوم

ماه نو دیدی حمایل ز آسمان انگیخته
اختران تعویذ سیمین بی‌کران انگیخته
شب ز انجم گرد بر گرد حمایل طفل‌وار
سیمهای قل هواللهی عیان انگیخته
صحف مینا را ده آیت‌ها گزارش کرده شب
از شفق شنگرف و از مه لیقدان انگیخته
شب گوزن افکنده گویی شاخش اینک در هوا
خونش از نیلوفر چرخ ارغوان انگیخته
شب چو فصادی که ماهش مبضع و گردونش طشت
طشت کرده سرنگون خون از رگان انگیخته
شب همانا نسر طائر خواهد افکندن که هست
از کواکب مهره‌ها وز مه کمان انگیخته
زهره با ماه و شفق گوئی ز بابل جادویی است
نعل و آتش در هوای قیروان انگیخته
گو ز بازد چرخ چون طفلان بعید از بهر آنک
گو ز مه کرده است و گوز از اختران انگیخته
آتشین حراقه برده گرمی از حراق چرخ
لیک بر قبه شررها از دخان انگیخته
نی شرر باشد به زیر و دود بالا پس چراست
دود در زیر و شرر بالای آن انگیخته
پاسبان بر بام دارد شاه وپنهان شاه چرخ
زیر بام از هندوی شب پاسبان انگیخته
شب مگر اندود خواهد بام گیتی را به قیر
کز بنات النعش هستش نردبان انگیخته
در بره مریخ گرزگاو افریدون به دست
وز مجره شب درفش کاویان انگیخته
پنبه زاری بر فلک بی‌آب و کیوان بهر آن
دلو را از پنبه‌زارش ریسمان انگیخته
چرخ پیچان تن چو مار جان ستان و آنگه قضا
کژدمی از پشت مار جان ستان انگیخته
شیر با گاو و بره گرگ آشتی کرده به طبع
آشتی‌شان اورمزد مهربان انگیخته
ساز آن رعنای صاحب بربط اندر بزم چرخ
سوز از آن قرای صاحب طیلسان انگیخته
چشم بزغاله بر آن خوشه که خرمن کرده شب
داس کژدندان ز راه کهکشان انگیخته
نقش جوزا چون دو مغز اندر یکی جوز از قیاس
یا دو یبروج الصنم در یک مکان انگیخته
خور به سرطان مانده تا معجون سرطانی کند
زانکه مفلوج است و صفرا از رخان انگیخته
مشتری را ماهیی صید و کمانی زیردست
آفت تیر از کمان ترکمان انگیخته
بخت بر زرهای انجم در ترازوی فلک
نقش نام اخستان کامران انگیخته
وز شهاب ناوک انداز و سماک نیزه باز
لشکر شروان‌شه صاحب قران انگیخته

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ماه نو دیدی حمایل ز آسمان انگیخته
اختران تعویذ سیمین بی‌کران انگیخته
هوش مصنوعی: ماه نو را دیدی که چطور از آسمان زیبا و درخشان به نظر می‌رسد، مانند ستاره‌هایی که به شکل تعویذی نقره‌ای و بی‌پایان در فضا درخشان شده‌اند.
شب ز انجم گرد بر گرد حمایل طفل‌وار
سیمهای قل هواللهی عیان انگیخته
هوش مصنوعی: در شب، ستاره‌ها به دور هم جمع شده‌اند و مانند بچه‌ها به آسمان نگاه می‌کنند؛ نورهای درخشان و زیبا که تصاویری از جمله "قل هوالله" را به نمایش می‌گذارند.
صحف مینا را ده آیت‌ها گزارش کرده شب
از شفق شنگرف و از مه لیقدان انگیخته
هوش مصنوعی: شب، آسمان را به رنگ قرمز و زرد درآورده و عظمت و زیبایی مینا را در چشمان ما به نمایش گذاشته است. این تابلوی زیبا با رنگ‌های شفق و نور مهتاب به وجد آمده و جلوه‌ای خاص به فضای شب بخشیده است.
شب گوزن افکنده گویی شاخش اینک در هوا
خونش از نیلوفر چرخ ارغوان انگیخته
هوش مصنوعی: گویی شب گوزن در حال افتادن است و شاخ‌هایش در آسمان به نظر می‌رسد. خونش از نیلوفرها به رنگ ارغوان جوانه زده است.
شب چو فصادی که ماهش مبضع و گردونش طشت
طشت کرده سرنگون خون از رگان انگیخته
هوش مصنوعی: در شب، همچون بانویی که ماهش زیبا و آسمانش پر از ستاره است، حالتی از ناامیدی و اندوه ایجاد شده که گویی خون از رگ‌ها بیرون می‌آید.
شب همانا نسر طائر خواهد افکندن که هست
از کواکب مهره‌ها وز مه کمان انگیخته
هوش مصنوعی: شب در واقع زمان پرتاب پرنده‌ای است که از ستاره‌ها ساخته شده و از ماه، کمانی را هدف‌گیری کرده است.
زهره با ماه و شفق گوئی ز بابل جادویی است
نعل و آتش در هوای قیروان انگیخته
هوش مصنوعی: زهره (سیاره زهره) مانند ماه و سپیده‌دم به نظر می‌رسد و انگار جادوگری از بابل در آن وجود دارد که با نعل و آتش، جاذبه‌ای در آسمان قیروان ایجاد کرده است.
گو ز بازد چرخ چون طفلان بعید از بهر آنک
گو ز مه کرده است و گوز از اختران انگیخته
هوش مصنوعی: هوا را رها می‌کند و به مانند کودکان بازیگوش می‌گردد، زیرا که به تأثیر زیبایی‌هایی که در آسمان وجود دارد، توجهی ندارد و از آن‌ها به دور است.
آتشین حراقه برده گرمی از حراق چرخ
لیک بر قبه شررها از دخان انگیخته
هوش مصنوعی: آتش سوزانی از چرخ آسمان بر زمین فرستاده شده، اما بر قبه آسمان دودی ناشی از این آتش به وجود آمده است.
نی شرر باشد به زیر و دود بالا پس چراست
دود در زیر و شرر بالای آن انگیخته
هوش مصنوعی: آتش باید شعله‌ور باشد و دود در بالا، پس چرا دود در پایین است و شعله‌ها در بالا روشن شده‌اند؟
پاسبان بر بام دارد شاه وپنهان شاه چرخ
زیر بام از هندوی شب پاسبان انگیخته
هوش مصنوعی: نگهبان بر بام در حال مراقبت است و پادشاه در خفا در حال تماشاست. زیر بام، در دل شب، نگهبان از چنگال سرنوشت بیدار شده و آماده است.
شب مگر اندود خواهد بام گیتی را به قیر
کز بنات النعش هستش نردبان انگیخته
هوش مصنوعی: شاید شب آسمان را مانند بام خانه‌ها با قیر سیاه بپوشاند، چون بر روی این زمین، نردبانی از نازایی (مرگ) قرار گرفته است.
در بره مریخ گرزگاو افریدون به دست
وز مجره شب درفش کاویان انگیخته
هوش مصنوعی: در مدار سیاره مریخ، گرزی که افریدون، قهرمان ایرانی، در دست دارد و از میان تاریکی شب، بیرق کاویان را برافراشته است.
پنبه زاری بر فلک بی‌آب و کیوان بهر آن
دلو را از پنبه‌زارش ریسمان انگیخته
هوش مصنوعی: در آسمان، فضایی مانند پنبه‌زار وجود دارد که نه آب دارد و نه ستاره‌ای مانند کیوان، و به همین خاطر، دلو را از این پنبه‌زار برای کشیدن ریسمان درست کرده‌اند.
چرخ پیچان تن چو مار جان ستان و آنگه قضا
کژدمی از پشت مار جان ستان انگیخته
هوش مصنوعی: بدن ما همچون ماری می‌چرخد و جان ما را می‌گیرد، و سپس مقدر شده که یک عقرب از پشت آن مار برای گرفتن جان ما برانگیخته شود.
شیر با گاو و بره گرگ آشتی کرده به طبع
آشتی‌شان اورمزد مهربان انگیخته
هوش مصنوعی: شیر، با گاو و بره به صلح و دوستی رسیده و این آرامش و دوستی را به کمک اورمزد، خدای مهربان، تجربه کرده‌اند.
ساز آن رعنای صاحب بربط اندر بزم چرخ
سوز از آن قرای صاحب طیلسان انگیخته
هوش مصنوعی: در محفل شادمانی، بانوی زیبا با سازش دل‌ها را شاداب می‌کند و با زیبایی‌اش همچون طاووس، جان‌ها را به تحرک درمی‌آورد.
چشم بزغاله بر آن خوشه که خرمن کرده شب
داس کژدندان ز راه کهکشان انگیخته
هوش مصنوعی: چشم بزغاله به خوشه‌ای دوخته شده که شب، داس کج‌دندانی آن را برداشت کرده است و این داس از راه کهکشان به سوی آن آمده.
نقش جوزا چون دو مغز اندر یکی جوز از قیاس
یا دو یبروج الصنم در یک مکان انگیخته
هوش مصنوعی: نقش جوزا مانند دو مغز در یک مغز جوز است؛ یعنی مانند دو برج در یک مکان قرار گرفته‌اند.
خور به سرطان مانده تا معجون سرطانی کند
زانکه مفلوج است و صفرا از رخان انگیخته
هوش مصنوعی: خورشید در برج سرطان مانده و نمی‌تواند حرکت کند، چون ناتوان شده و صفرا از چهره‌اش جاری شده است.
مشتری را ماهیی صید و کمانی زیردست
آفت تیر از کمان ترکمان انگیخته
هوش مصنوعی: ماهی‌گیری در حال صید ماهی است و کمانی در دست دارد که تیر ترکان را به پرواز درآورده است.
بخت بر زرهای انجم در ترازوی فلک
نقش نام اخستان کامران انگیخته
هوش مصنوعی: سرنوشت و شانس انسان‌ها را می‌توان در ترازوی آسمان مشاهده کرد؛ مانند آنکه نام انسان‌های موفق و خوشبخت بر طلاهای ستاره‌ها حک شده است.
وز شهاب ناوک انداز و سماک نیزه باز
لشکر شروان‌شه صاحب قران انگیخته
هوش مصنوعی: از تیر شهاب و نیزه سماک، لشکر شاه شروان که صاحب قران است، آماده نبرد شده است.