خاقانیشمارهٔ ۱۰ - رشید الدین وطوط در مدح خاقانی قصیدهای مشتمل بر سی و یک بیت سرود و برای او فرستاد که اولش این است «ای سپهر قدر را خورشید و ماه وی سریر فضل را دستور و شاه» «افضل الدین بوالفضایل بحر فضل فیلسوف دین فزای کفرکاه» خاقانی در جواب وی گفته است
اطلاعات
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
حاشیه ها
لطفا مطلب زیر را بیازمید ، شاید پاسخی به سوال شما باشد.
1)
مصرع اول بیت ششم را این چنین تقطیع کنید:
اگر م را # ن د آی ار # ج عی ر سد# ام روز
مفاعلن # فعلاتن # مفاعلن # فع لن
( دال ندا را بدون تکیه بخوانید، مد را روی الف ببرید بدون دخالت دال)
2)
مصرع دوم از بیت 41 را این چینین تقطیع کنید:
د مش ب ند # که خ ر ِ گنُ # گ به ت رز# گو یا
( " ب = بی" از واژه ی بیند را کوتاه تلفظ کنید . "یای" آن را اشباع نکنید. در زبان پهلوی و همچنین در زبان آذربایجانی و همچنین در زبان روسی دو نوع "ی" وجود دارد: کشیده و کوتاه. در زبان فارسی رسمی امروزی فقط یک جور "ی" داریم و آن هم اشباع و کشیده است. )
در بیت 41 دمش ببند باشد مشکل وزن و معنی حل می شود.
بسیار زیباست؛
شکسته دل تر از آن ساغر بلورینم
که در میانه خارا، کنی زدست جدا
بیت 28 به صد دقیقه ز آب در منه تلخ ترم
یه سخره چشمهی خضرم چو خواند آن دریا
در منه یک کلمه است و آن گیاهی است دارویی و تلخ
در تایپ بین در و منه فاصله افتاده باید اصلاح شود.
در بیت 44 زبانی همان زبانیه است و زبانیه فرشتگان آتش هستند در دوزخ و اخسئوا فیها بخشی از آیه 108 سوره مؤمنون است به معنی دور شوید از آن
به حمیدرضای عزیز و گرامی:
پیداست تصور صحیحی از عروض ندارید قربان. تقطیعاتی که نوشتید نه که به نظرِ من اشتباه باشه، بلکه واقعاً اشتباهه. منو نمیشناسید و ممکنه فکر کنید سوادم نمیرسه؛ بنابراین صورتی رو که من پیشنهاد میکنم، و صورت پیشنهادیِ خودتون رو، به هر عروضیدان معتبری که قبولش دارید (شامل شاعران برجسته یا استادان دانشگاههای معتبر) نشون بدید و نتیجه رو پیش خودتون محفوظ بدارید. پای زبان روسی و غیره رو نمیدونم چرا وسط کشیدید. البته حدسی میزنم، اما گفتنش خارج از ادبه. بههرحال این زبانها هر تلفظی داشته باشن ربطی به خوانش عروضی فارسی نداره.
خوانش مصرع ششم فقط به این شکل درست درمیاد: اگر مرا نِدیِ... الخ.
یعنی به سیاق عربی و به دلیل اختیار شاعری، ندا رو بخونیم نِدیٖ.
nēdyē
و مورد بعد، هم بر اساس تصحیح استاد مرحوم سجادی (زوار، تهران، 1382)، هم به لحاظ عروض، هم معنا، ایراد تایپی داره و «ببند» درسته؛ که تمام مشکلات رو حل میکنه و نیاز به اینقدر زورچپون کردنِ الفاظ در تقطیعی که از خودتون ساختید و بهکلی بیمعناست نداره.
با احترام فراوان و تشکر.
سلام وقت بخیر ممکنه لطفا مفهوم بیت ۱۰ رو بهم بگین؟ ممنون میشم.
درود بر دوستداران شعر و ادبیات پارسی
خطاب به رسته و حسین شنبه زاده عزیز عرض کنم که داستان مصرع اول بیت ششم از این قرار است. در اختیارات وزنی (که حکیم خاقانی از خدایان استفاده از انواع این اختیارات هستند) یک اختیاری داریم به نام قلب. در این اختیار که معمولا برای اوزان مفتعلن-مفاعلن-فاعلن رخ میده ، شاعر میاد یک هجای کوتاه رو با یک هجای بلند جابجا میکنه. بطوری که رکن شعر تغییر میکنه.
مثلا این زیبا بیت حضرت مسعود سعد سلمان رو ببینید:
بشنو و نیکو شنو نغمه خنیاگران
به پهلوانی سماع به خسروانی طریق
مسعود سعد سلمان » دیوان اشعار » مقطعات » شمارهٔ ۸۱ - در ده روشن رحیق
وزن اصلی این شعر مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن هست. اما اگر دقت کنید در مصرع دوم این بیت مذکور ، دیگه مفتعلنی وجود نداره بلکه به جای آن مفاعلن اومده.
ب په ل وا / نی س ماع / ب خس ر وا / نی ط ریق
مفاعلن / فاعلن / مفاعلن / فاعلن
همه اینها رو عرض کردم که برسم به اینجا
در بیت ششم این شعر از حکیم هم همینطور است. مشخصه که یکی از ارکان شعر مفاعلن هست (مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن)
ترتیب هجاهای این دو به چه شکل است؟
مفاعلن : U - U -
فعلاتن : U U - -
حال اگر شاعر دوتای وسطی در فعلاتن رو جابجا کنه چی میشه؟ همون مفاعلن میشه. دقیقا اتفاقی که در بیت 6 افتاده.
ا گر م را : مفاعلن
ن دا ی ار: مفاعلن
ج عی ر سد: مفاعلن
ام روز : فع لن
یعنی فعلاتن وسط تبدیل به مفاعلن شد.
شرمنده که طولانی شد ولی امیدوارم مفید بوده باشه.
در پناه حق
این قصیده را هم همراه شروحش در تلگرام خواندهام: پیوند به وبگاه بیرونی