گنجور

شمارهٔ ۵۵

سپیده دم بصبوحی شتاب باید کرد
پگاه دم قدحی پر شراب باید کرد
نه ذرّه‌ایم که با آفتاب برخیزیم
صبوح پیش‌تر از آفتاب باید کرد
نقاب شب ز رخ روز چون فرو کردند
ز آب بر رخ آتش نقاب باید کرد
درنگ می‌نکند دور چرخ در بد و نیک
به دورهای پیاپی شتاب باید کرد
مفّرح دل غمگین اگر همی سازی
هم از شراب چو یاقوت ناب باید کرد
زمان خواب دراز از پس است حالی را
برای شادی دل ترک خواب باید کرد
چو روشنایی اندر خراب آبادست
نهاد خویشتن از می خراب باید کرد
به بلفضول اگر عقل با طرب بچخد
بسا تکینی با او خطاب باید کرد
چو آب زندگی از باده می‌شود روشن
طراز عیش خود از کار آب باید کرد
ز گفت و گوی اگر در میانه نگریزد
هم اختیار سرود و رباب باید کرد
وگر سماعی ازین هر دو خوشترت باید
دعای صاحب عالی جناب باید کرد
سر صدور جهان فخردین که از در او
سعادت ابدی اکتساب باید کرد

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

سپیده دم بصبوحی شتاب باید کرد
پگاه دم قدحی پر شراب باید کرد
هوش مصنوعی: در صبح زود باید به شتاب برخیزیم و در آغاز روز جامی پر از شراب بیاشامیم.
نه ذرّه‌ایم که با آفتاب برخیزیم
صبوح پیش‌تر از آفتاب باید کرد
هوش مصنوعی: ما به اندازه‌ای نیستیم که بتوانیم با آفتاب شروع کنیم، باید پیش از طلوع آفتاب دست به کار شویم.
نقاب شب ز رخ روز چون فرو کردند
ز آب بر رخ آتش نقاب باید کرد
هوش مصنوعی: وقتی شب نقاب خود را از روی روز کنار می‌زند، این نشان‌دهنده تغییر حال و هواست. همچنان که برای مخفی کردن آتش از آب، باید پوششی روی آن قرار داد. به طور کلی، این بیت به این معناست که هر پدیده‌ای وابسته به زمان و شرایط خاصی است و باید به تغییرات آن توجه کرد.
درنگ می‌نکند دور چرخ در بد و نیک
به دورهای پیاپی شتاب باید کرد
هوش مصنوعی: زمان بر توقف نمی‌کند و همیشه در حال حرکت است، پس باید در برابر خوبی‌ها و بدی‌ها با شتاب عمل کنیم.
مفّرح دل غمگین اگر همی سازی
هم از شراب چو یاقوت ناب باید کرد
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی دلی غمگین را شاد کنی، باید از شرابی استفاده کنی که همچون یاقوت خالص و ناب باشد.
زمان خواب دراز از پس است حالی را
برای شادی دل ترک خواب باید کرد
هوش مصنوعی: زمانی که خواب طولانی مدتی بر ما گذشته، حالا باید برای شادی دل از خواب بیدار شویم و ترک خواب کنیم.
چو روشنایی اندر خراب آبادست
نهاد خویشتن از می خراب باید کرد
هوش مصنوعی: وقتی در مکانی تاریکی و خرابی وجود دارد، باید به دنبال نور و روشنایی بود و برای رسیدن به آن باید از خود گذشتگی کرد.
به بلفضول اگر عقل با طرب بچخد
بسا تکینی با او خطاب باید کرد
هوش مصنوعی: اگر عقل و شادی با هم در یکجا حضور پیدا کنند، ممکن است به سامان یا به شکل درستی درآیند. در این حالت، می‌توان به آن‌ها رو کرد و با آن‌ها صحبت کرد.
چو آب زندگی از باده می‌شود روشن
طراز عیش خود از کار آب باید کرد
هوش مصنوعی: چنان که آب زندگی باعث روشنی و شادابی بخشیدن به باده می‌شود، خوشی و لذت ما نیز به تدبیر و تلاش از آب وابسته است.
ز گفت و گوی اگر در میانه نگریزد
هم اختیار سرود و رباب باید کرد
هوش مصنوعی: اگر در میان صحبت‌ها و گفتگوها، کسی به ناگاه از آن دور شود، باید به سراغ موسیقی و شعر رفت و لذت برد.
وگر سماعی ازین هر دو خوشترت باید
دعای صاحب عالی جناب باید کرد
هوش مصنوعی: اگر شنیدن یک آواز از این دو برایت لذت‌بخش‌تر است، پس باید برای صاحب عالی‌جناب دعا کرد.
سر صدور جهان فخردین که از در او
سعادت ابدی اکتساب باید کرد
هوش مصنوعی: در بالای جهان، موجودی بزرگ و باافتخار وجود دارد که برای دستیابی به خوشبختی ابدی، باید از درگاه او بهره‌‌مند شویم.

حاشیه ها

1400/02/27 23:04
عین. ح

در بیت اول احتمالا به جای «بگاه» باید «پگاه‌گه» یعنی «هنگام پگاه» باشد.
در بیت دوم به جای «درّه» باید «ذرّه» باشد.

1400/02/27 23:04
عین. ح

بیت نه: زندگی
بیت ده: نگزیرد