گنجور

شمارهٔ ۳۸ - وله ایضاً یمدح الملک المعظم مظفرالدّین الاعظم

همیشه تازمین وآسمان باد
شکوه پادشاه کامران باد
سرشاهان پناه تاجداران
که ازملکش تمتّع جاودان باد
سرتیغش جهانراجان ستان شد
دم جان بخش اوجان جهان باد
زآب تیغ اوآتش برافروخت
ز رای پیراودولت جوان باد
میان درخدمتش هرکونبندد
چونیزه تارکش جای سنان باد
بمدح وآفرین دست و بازوش
ظفرچون خنجرش رطب اللّسان باد
بگاه گریه اشک چشم خصمش
زبی آبی بشکل ناردان باد
چوکوزه چشم خصمش آبدانست
چوکوره ازدهان آتش فشان باد
لقاطات زبان خامۀ او
میان اهل معنی داستان باد
سخارا جلوه گاه آن آستین است
امل راتکیه گاه آن آستان باد
زبان تیغ اوچون ماجرا گفت
سرخصمش بخرده درمیان باد
برایوان شرف درقصر دولت
زتیغ هندی او پاسبان باد
زدست درفشانش روز بخشش
همه روی زمین چون آسمان باد
هرآن گوهرکه لفظش باهم آورد
پراکنده بسعی آن بنان باد
شکوه و زور بازوی معانی
ازآن کلک ضعیف ناتوان باد
عقود گوهر از دست و زبانش
نثاردامن آخرزمان باد
حیات ملک ازآب خنجر اوست
بجوی نصرت آب او روان باد
زباران کمانش خانۀ خصم
زبر زیر و تهی همچون کمان باد
کسی راکزخلافش دل سبک شد
علاجش زان سرگرز گران باد
زبان دشمنش آغشته درخون
چوپسته خون گرفته دردهان باد
کرم باعادت اوهمنشین است
ظفرباموکب اوهم عنان باد
جوانمردا ! شها ! پیروز بختا !
بتوجان معانی شادمان باد
گرفته دامن گردون بدندان
ستاره درپی حکمت دوان باد
زبهرفکرتم بربام مدحت
زچرخ هفت پایه نردبا ن باد
چراغ دولتت گیتی فروزست
زلال لطف توآتش نشان باد
سخنهای تونورچشم فضلست
ثنایت گوهرتیغ زبان باد
سلیمانی وداری خاتم ملک
بفرمان توجان انس وجان باد
دل ماکزتومالامال مهرست
زمهرخاتمت بروی نشان باد
ریاض ملک راازدولت تو
هزاران بوستان دربوستان باد
ز روی دوستان وحلق خصمان
شکفته ارغوان درارغوان باد
طراز جمله دیوانهای اشعار
ثنای خسروگیتی ستان باد
رهی گرچه دعاگویست ازدور
درآن حضرت بزودی مدح خوان باد
بسوی حضرتت دیوان بنده
بهینه تحفه یی ازاصفهان باد
همیشه تا بود برچرخ انجم
بقاء خسروصاحب قران باد
مدارآسمان وسیر اختر
چنان کت آرزوباشد،چنان باد

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

همیشه تازمین وآسمان باد
شکوه پادشاه کامران باد
هوش مصنوعی: همواره زمین و آسمان به عظمت و احترام پادشاه کامیاب باشد.
سرشاهان پناه تاجداران
که ازملکش تمتّع جاودان باد
هوش مصنوعی: سرشاهان، پناهگاه تاجداران است، یعنی او مدافع و نگهدارنده‌ی آنهاست؛ و این تاجداران نیز از سلطنت خود به خوبی بهره‌مند شوند و این بهره‌مندی برای همیشه پایدار بماند.
سرتیغش جهانراجان ستان شد
دم جان بخش اوجان جهان باد
هوش مصنوعی: با سرنوشت تو، زندگی در جهان تغییر یافت و دم جان بخش او، جهان را نجات داد.
زآب تیغ اوآتش برافروخت
ز رای پیراودولت جوان باد
هوش مصنوعی: از تیغ او آب آتش به پا کرد و به نیکی رای و اندیشه او، جوانی و شادابی را به ارمغان آورد.
میان درخدمتش هرکونبندد
چونیزه تارکش جای سنان باد
هوش مصنوعی: هر کس در زمان خدمت به او دچار قصور شود، باید بداند که وقتی او خشمگین شود، همانند تیرهایی که از کمان رها می‌شوند، به سختی دچار عذاب خواهد شد.
بمدح وآفرین دست و بازوش
ظفرچون خنجرش رطب اللّسان باد
هوش مصنوعی: به ستایش و تحسین دستان و بازوهایش که همچون شمشیری تیز و برنده است، بر زبان جاری شود.
بگاه گریه اشک چشم خصمش
زبی آبی بشکل ناردان باد
هوش مصنوعی: در لحظه‌ای که او گریه می‌کند، اشک‌هایش مانند آبی هستند که در دشت جاری می‌شود، به شکلی ناچیز و بی‌تأثیر.
چوکوزه چشم خصمش آبدانست
چوکوره ازدهان آتش فشان باد
هوش مصنوعی: چشم دشمن مانند چاله‌ای پر از آب است و دهانش مثل آتش فشانی می‌باشد که آتش و خشم را از خود بیرون می‌ریزد.
لقاطات زبان خامۀ او
میان اهل معنی داستان باد
هوش مصنوعی: زبان او کلمات و جملاتی را برمی‌گزیند که در میان اهل معرفت و اندیشه داستانی را روایت می‌کند.
سخارا جلوه گاه آن آستین است
امل راتکیه گاه آن آستان باد
هوش مصنوعی: آستین‌های سخاوت به‌عنوان نشانه‌ای از بخشش و generosity در نظر گرفته می‌شوند، و در جایی که چنین ویژگی‌هایی وجود دارد، خود را آشکار می‌کنند. یعنی در دل بخشندگی، جایی برای عشق و محبت وجود دارد.
زبان تیغ اوچون ماجرا گفت
سرخصمش بخرده درمیان باد
هوش مصنوعی: زبان تیز او مانند داستانی است که سر دشمنش را در میان بادها خرد می‌کند.
برایوان شرف درقصر دولت
زتیغ هندی او پاسبان باد
هوش مصنوعی: همچنان که برایوان به پاسبانی از شرافت در قصر قدرت می‌پردازند، او نیز به مانند تیزی شمشیر هندی مراقب و محافظت‌کننده است.
زدست درفشانش روز بخشش
همه روی زمین چون آسمان باد
هوش مصنوعی: به خاطر نورافشانی او، روز بخشش، همه‌ی زمین مانند آسمان می‌درخشد.
هرآن گوهرکه لفظش باهم آورد
پراکنده بسعی آن بنان باد
هوش مصنوعی: هر گوهری که با زبان بیان شود، به خاطر تلاش آن دست قدرتمند، پراکنده خواهد شد.
شکوه و زور بازوی معانی
ازآن کلک ضعیف ناتوان باد
هوش مصنوعی: این بیت به بیان این موضوع می‌پردازد که قدرت و عظمت مفاهیم از درک و بیان یک فرد ضعیف و ناتوان نشأت می‌گیرد. به عبارتی، حتی از یک فرد کم‌قوه نیز می‌توان معانی عمیق و برجسته‌ای را استخراج کرد، و این نشان‌دهنده اهمیت و تاثیرگذاری معانی به‌طور کل بر زندگی و تفکر انسان‌هاست.
عقود گوهر از دست و زبانش
نثاردامن آخرزمان باد
هوش مصنوعی: عقدها و پیمان‌ها از زبان و دست او جاری می‌شود، و امید به خوبی و خوشی در روزهای پایان جهان باشد.
حیات ملک ازآب خنجر اوست
بجوی نصرت آب او روان باد
هوش مصنوعی: زندگی پادشاهی از آب خنجر او نشأت می‌گیرد. برای یاری‌رسانی، آب او همواره جاری باشد.
زباران کمانش خانۀ خصم
زبر زیر و تهی همچون کمان باد
هوش مصنوعی: باران به شدت می‌بارد و خانه دشمن مانند کمان، خالی و برعکس شده است.
کسی راکزخلافش دل سبک شد
علاجش زان سرگرز گران باد
هوش مصنوعی: اگر کسی از رفتار ناپسند دیگران دلش آزرده شده، بهترین درمان برای او این است که به یاد آن کینه و آزردگی نیفتد و خود را از سنگینی این احساسات رها کند.
زبان دشمنش آغشته درخون
چوپسته خون گرفته دردهان باد
هوش مصنوعی: زبان دشمنش به خون آلوده است، مثل اینکه چوپان زخم‌های خونین را در دهان باد بَدَند.
کرم باعادت اوهمنشین است
ظفرباموکب اوهم عنان باد
هوش مصنوعی: کرمی که به عادت خود است، همواره با شهرت و موفقیت او همراه است و او را به آسمان‌ها می‌برد.
جوانمردا ! شها ! پیروز بختا !
بتوجان معانی شادمان باد
هوش مصنوعی: ای جوانان! ای پادشاهان! ای کسانی که به شما خوشبختی رو کرده است! امیدوارم همیشه دل‌های‌تان شاد و خوش باشد.
گرفته دامن گردون بدندان
ستاره درپی حکمت دوان باد
هوش مصنوعی: آسمان با دندان ستاره‌ها را گرفته و باد به دنبال حکمت در حال دویدن است.
زبهرفکرتم بربام مدحت
زچرخ هفت پایه نردبا ن باد
هوش مصنوعی: به خاطر فکر تو بر بام مدح و ستایش نشسته‌ام، مانند نردبانی که بر روی چرخ هفت قرار دارد و در باد می‌خزد.
چراغ دولتت گیتی فروزست
زلال لطف توآتش نشان باد
هوش مصنوعی: نور و روشنی سعادت تو در دنیا درخشان است و لطف و بخشش تو مانند آتش‌نشانی است که از شعله‌های خطرناک جلوگیری می‌کند.
سخنهای تونورچشم فضلست
ثنایت گوهرتیغ زبان باد
هوش مصنوعی: سخنان تو همچون نوری درخشان است و ستایش تو مانند گوهری ارزشمند و تیز است.
سلیمانی وداری خاتم ملک
بفرمان توجان انس وجان باد
هوش مصنوعی: ای سلیمان، تو صاحب مقام و فرمانروایی هستی، پس زندگی انسان‌ها و جان‌ها وابسته به فرمان توست.
دل ماکزتومالامال مهرست
زمهرخاتمت بروی نشان باد
هوش مصنوعی: دل ما پر از محبت و عشق به توست، زیرا چهره زیبای تو نشانه‌ای از خوشبختی و امید برای ماست.
ریاض ملک راازدولت تو
هزاران بوستان دربوستان باد
هوش مصنوعی: باغ‌های بهشت از نعمت تو سرشار است و در دل هر باغ، هزاران گل و درخت زیبا وجود دارد.
ز روی دوستان وحلق خصمان
شکفته ارغوان درارغوان باد
هوش مصنوعی: این بیت به تصویر زیبایی از رابطه دوستان و دشمنان اشاره دارد. با توجه به دوگانگی ویژگی‌های دوستان و دشمنان، شاعر به شکوفایی و زیبایی ارغوانی رنگ اشاره می‌کند، که ممکن است نشان‌دهنده شادی و خوشی از دوستی یا زندگی شاداب باشد. این اشارات به ایجاد زیبایی و شکوفایی در میان روابط انسانی حاکی از اهمیت دوستی و تأثیر آن بر روح و روان انسان است.
طراز جمله دیوانهای اشعار
ثنای خسروگیتی ستان باد
هوش مصنوعی: زیبایی و ارزش این اشعار مانند دیوانی است که در ستایش و تمجید از بهترین و برجسته‌ترین شخصیت‌ها سروده شده است.
رهی گرچه دعاگویست ازدور
درآن حضرت بزودی مدح خوان باد
هوش مصنوعی: اگرچه رهی از دور دعاگوی اوست، اما به زودی باید در حضورش او را ستایش کند.
بسوی حضرتت دیوان بنده
بهینه تحفه یی ازاصفهان باد
هوش مصنوعی: به سمت تو، ای معبود، بنده دیوانه‌ات بهترین هدیه‌ای از اصفهان را به ارمغان می‌آورد.
همیشه تا بود برچرخ انجم
بقاء خسروصاحب قران باد
هوش مصنوعی: همیشه تا زمانی که ستاره‌های آسمان برقرار هستند، بخت و سعادت خسرو صاحب قرآن باقی باشد.
مدارآسمان وسیر اختر
چنان کت آرزوباشد،چنان باد
هوش مصنوعی: مدار آسمان و حرکت ستاره‌ها به گونه‌ای است که آرزوها و خواسته‌ها نیز بر اساس آن شکل می‌گیرند، همان‌طور که باد در حرکت است.