گنجور

شمارهٔ ۳۷ - وله یمدحه ببلد الری و بهنیه بالنیروز.!

بزرگوارا روزت همیشه نوروزست
چو وقت گل همه اوقات عمر تو خوش باد
بدامن تو هر آنکو گلی فشاند بقصد
بسان گل همه عمرض زخار مفرش باد
چو لاله هر که برت رخ نمی نهد بر خاک
گر آب صرف خورد در مزاجش آتش باد
کجا چو سر و درین روزگار آزادیست
ببندگی تو استاده، دست بر کش باد
چو شاه خلق تو عرض سپاه لطف دهد
سلاح دارش سوسن، گلش سپرکش باد
بقصد مذهب نعمان هر آنکه سعی کند
ز باد قهر تو چون لاله دل مشُوش باد
حسود بدرگ اگر پرده کژ دهد با تو
چنان بریشم ناساز در کشاکش باد
بران طویله که جاه عریض تو بکشند
کمینه لاغری آن سپهر ابرش باد
بقصد جان عدو چون کمان کینه کشی
مسیر عزم تو پرتاب تیر آرش باد
سوی مصاعد رفعت که نسر واقع شد
همای رایت قدر تو مرغ مرعش باد
زکعبتین شب و روز در سکّرۀ چرخ
چو تاج نرگس نقش مقاصدت شش باد
چو نیست لایق قربان جاه تو خصمت
ز تیر حادثه باری دلش چو ترکش باد
سلیل سلب تو یک دانۀ قلادۀ مجد
که جان جانها برخی آن پری وش باد
اگر چه دامن کوهست جای پروردشش
چو لاله از دم لطف تو خرّم وکش باد
برای نازکی پای سایه پروردش
بساط کوه که خار است اطلس ورش باد
کسی که دست سیه جز بخانه ات خواهد
به پنجه های سیه خانه اش منقّش باد
به باز همّت عالی اگر بپیمایی
چهار طاق فلک جمله کم ز یک رش باد

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بزرگوارا روزت همیشه نوروزست
چو وقت گل همه اوقات عمر تو خوش باد
هوش مصنوعی: ای بزرگوار، روز تو همیشه شبیه نوروز است، چون در زمان شکوفایی گل، همه لحظات عمرت خوش و دل‌انگیز است.
بدامن تو هر آنکو گلی فشاند بقصد
بسان گل همه عمرض زخار مفرش باد
هوش مصنوعی: هر کسی که به دامن تو گلی را می‌کارد، همچون گل، باید همه عمرش را از زخم خارها محافظت کند.
چو لاله هر که برت رخ نمی نهد بر خاک
گر آب صرف خورد در مزاجش آتش باد
هوش مصنوعی: هر کسی که به تو توجهی نکند، مانند لاله‌ای است که بر روی زمین افتاده. حتی اگر آب بنوشد، در وجودش آتش و حرارت احساس می‌کند.
کجا چو سر و درین روزگار آزادیست
ببندگی تو استاده، دست بر کش باد
هوش مصنوعی: در این زمانه‌ی آزادی، چگونه می‌توانی در قید و بند قرار داشته باشی؟ بگذار که دست تقدیر از تو دور شود.
چو شاه خلق تو عرض سپاه لطف دهد
سلاح دارش سوسن، گلش سپرکش باد
هوش مصنوعی: وقتی که فرمانروای مردم، با مهربانی خود، به سپاهش وسیله و ابزار می‌دهد، گل‌ها و زیبایی‌ها به عنوان سپر در برابر بادها قرار می‌گیرند.
بقصد مذهب نعمان هر آنکه سعی کند
ز باد قهر تو چون لاله دل مشُوش باد
هوش مصنوعی: هر کسی که بخواهد به نیت دین نعمان تلاش کند، قلبش به مانند لاله‌ای که در برابر باد توفانی است، پریشان و نگران خواهد بود.
حسود بدرگ اگر پرده کژ دهد با تو
چنان بریشم ناساز در کشاکش باد
هوش مصنوعی: اگر کسی حسود باشد و بخواهد بدی کند، مانند این است که اگر پرده‌ای کج بیفتد، تو هم به مانند ریسمانی که در میان باد آسیب می‌بیند، دچار مشکل می‌شوی.
بران طویله که جاه عریض تو بکشند
کمینه لاغری آن سپهر ابرش باد
هوش مصنوعی: در جایی که به تو جا و مقام می‌دهند، شاید به خاطر لاغری و نازکی وجودت، مثل آسمان ابری دیگران به تو ببالند.
بقصد جان عدو چون کمان کینه کشی
مسیر عزم تو پرتاب تیر آرش باد
هوش مصنوعی: با قصد جان دشمن، مانند کمانی که تیر کینه پرتاب می‌کند، راه اراده‌ات را به سوی هدف بفرست.
سوی مصاعد رفعت که نسر واقع شد
همای رایت قدر تو مرغ مرعش باد
هوش مصنوعی: به سمت اوج‌های بلندی که نسر (پرنده‌ای بزرگ و بلندپرواز) در آنجا فرود آمده، همای (پرنده‌ای دیگر که به نماد شانس و سعادت معروف است) نشانه‌ای از مقام و ارزش توست، ای مرغ چشم‌نواز!
زکعبتین شب و روز در سکّرۀ چرخ
چو تاج نرگس نقش مقاصدت شش باد
هوش مصنوعی: در طول شب و روز، بر فراز قله‌ها و در میدان زندگی، زیبایی و شکوه تو مانند تاجی از گل، هدف و مقصودت را نمایان می‌سازد.
چو نیست لایق قربان جاه تو خصمت
ز تیر حادثه باری دلش چو ترکش باد
هوش مصنوعی: وقتی که کسی شایسته قربانی شدن برای مقام و منزلت تو نیست، در این صورت دشمن تو در تیراندازی حوادث زندگی، دلش مانند تیرکی خواهد بود که به راحتی پرواز می‌کند.
سلیل سلب تو یک دانۀ قلادۀ مجد
که جان جانها برخی آن پری وش باد
هوش مصنوعی: در این بیت، به زیبایی و ارزش انسان و وجود او اشاره شده است. گفته می‌شود که حتی یک ذره از وجود انسان، به اندازه‌ی گرانبهایی چون یک دانه‌ی گردنبند است که نشانه‌ی افتخار و مقام است. همچنین بیان می‌کند که روح و جان انسان، ممکن است به زیبایی یک پری باشد که در دل‌ها جای دارد. به طور کلی، این کلام بر ارزش و زیبایی درون انسان تأکید می‌کند.
اگر چه دامن کوهست جای پروردشش
چو لاله از دم لطف تو خرّم وکش باد
هوش مصنوعی: هرچند که دامن کوه مکان ایده‌آلی برای رشد و پرورش اوست، اما مانند لاله، با لطف و محبت تو شکفته و شاداب می‌شود و وزش باد نیز به این شادابی می‌افزاید.
برای نازکی پای سایه پروردش
بساط کوه که خار است اطلس ورش باد
هوش مصنوعی: برای نازکی پای سایه محبوبش، کوهی که خار دار است، مانند اطلس برای او باد می‌وزد.
کسی که دست سیه جز بخانه ات خواهد
به پنجه های سیه خانه اش منقّش باد
هوش مصنوعی: هر کسی که بخواهد به خانه‌ات با نیت بد وارد شود، بهتر است که سرنوشتش هم به بدی برود.
به باز همّت عالی اگر بپیمایی
چهار طاق فلک جمله کم ز یک رش باد
هوش مصنوعی: اگر با اراده و تلاش بالا به جلو بروی، تمام آسمان و ستاره‌ها نیز کمتر از یک وزش باد برای تو خواهند بود.