گنجور

شمارهٔ ۳۶ - وله یمدحه ببلد الری و بهنیّه بالنیروز.!

بزرگوارا روزت همیشه نوروزست
چو وقت گل همه اوقات عمر تو خوش باد
بدامن تو هر آنکو گلی فشاند بقصد
بسان گل همه عمرش زخار مفرش باد
چو لاله هر که برت رخ نمی نهد بر خاک
گر آب صرف خورد در مزاجش آتش باد
کجا چو سر و درین روزگار آزادیست
ببندگیّ تو استاده، دست بر کش باد
چو شاه خلق تو عرض سپاه لطف دهد
سلاح دارش سوسن، گلش سپرکش باد
بقصد مذهب نعمان هر آنکه سعی کند
ز باد قهر تو چون لاله دل مشوّش باد
حسود بدرگ اگر پرده کژ دهد با تو
چنان بریشم ناساز در کشاکش باد
بران طویله که جاه عریض تو بکشند
کمینه لاغری آن سپهر ابرش باد
بقصد جان عدو چون کمان کینه کشی
مسیر عزم تو پرتاب تیر آرش باد
سوی مصاعد رفعت که نسر واقع شد
همای رایت قدر تو مرغ مرعش باد
زکعبتین شب و روز در سکّرۀ چرخ
چو تاج نرگس نقش مقاصدت شش باد
چو نیست لایق قربان جاه تو خصمت
ز تیر حادثه باری دلش چو ترکش باد
سلیل سلب تو یک دانۀ قلادۀ مجد
که جان جانها برخی آن پری وش باد
اگر چه دامن کوهست جای پروردشش
چو لاله از دم لطف تو خرّم وکش باد
برای نازکی پای سایه پروردش
بساط کوه که خار است اطلس ورش باد
کسی که دست سیه جز بخانه ات خواهد
به پنجه های سیه خانه اش منقّش باد
به باز همّت عالی اگر بپیمایی
چهار طاق فلک جمله کم ز یک رش باد

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بزرگوارا روزت همیشه نوروزست
چو وقت گل همه اوقات عمر تو خوش باد
هوش مصنوعی: ای بزرگوار، روزهای تو همیشه مانند نوروز است و مثل زمانی که گل‌ها می‌شکفند، همه لحظات عمرت خوش باشد.
بدامن تو هر آنکو گلی فشاند بقصد
بسان گل همه عمرش زخار مفرش باد
هوش مصنوعی: هر کسی که گلی به دامن تو می‌افشاند، به خاطر اینکه مثل گل زندگی کند، باید از عذاب زندگی دور بماند و از سختی‌ها در امان باشد.
چو لاله هر که برت رخ نمی نهد بر خاک
گر آب صرف خورد در مزاجش آتش باد
هوش مصنوعی: هر کسی که جلوه‌ای از چهره‌ات را بر خاک نهد، مانند لاله‌ای است. حتی اگر آب صرف کند، در دلش آتش وجود خواهد داشت.
کجا چو سر و درین روزگار آزادیست
ببندگیّ تو استاده، دست بر کش باد
هوش مصنوعی: در این روزگار که زندگی پر از آزادی است، چرا تو هنوز در بند و زنجیر هستی؟ بگذار که باد تو را آزاد کند و از این وضعیت رها شوی.
چو شاه خلق تو عرض سپاه لطف دهد
سلاح دارش سوسن، گلش سپرکش باد
هوش مصنوعی: زمانی که محبوب تو به مردم خود با نرمی و محبت رفتار کند، آن محبت مانند یک سلاح قوی عمل می‌کند و زیبایی‌ها مثل گل و سوسن به‌عنوان سپر در برابر سختی‌ها و مشکلات قرار می‌گیرند.
بقصد مذهب نعمان هر آنکه سعی کند
ز باد قهر تو چون لاله دل مشوّش باد
هوش مصنوعی: هرکسی که بخواهد به مرام نعمان پایبند باشد، نباید از خشم تو بترسد و دلش مانند لاله‌ای که در طوفان است، مضطرب شود.
حسود بدرگ اگر پرده کژ دهد با تو
چنان بریشم ناساز در کشاکش باد
هوش مصنوعی: حسود اگر به تو آسیب برساند، در حالی که تو مانند ریسمانی نازک در میان باد در حال نوسان هستی، نمی‌تواند به تو آسیب جدی بزند.
بران طویله که جاه عریض تو بکشند
کمینه لاغری آن سپهر ابرش باد
هوش مصنوعی: در محلی که به تو احترام می‌گذارند و فضایی بزرگ برای تو فراهم می‌کنند، حتی کمترین نازک‌دلی این آسمان وسیع نیز به نفع توست.
بقصد جان عدو چون کمان کینه کشی
مسیر عزم تو پرتاب تیر آرش باد
هوش مصنوعی: با هدف جان دشمن، همچون کمان که برای تیراندازی آماده شده، مسیر اراده تو پر از تیرهایی باشد که آرش پرتاب می‌کند.
سوی مصاعد رفعت که نسر واقع شد
همای رایت قدر تو مرغ مرعش باد
هوش مصنوعی: به سوی اوج‌هایی که پرنده نسر در آنجا نشسته است، همای بااهمیت تو همچون مرغی در دشت سرسبز است.
زکعبتین شب و روز در سکّرۀ چرخ
چو تاج نرگس نقش مقاصدت شش باد
هوش مصنوعی: در پیوند شب و روز، در رفتار و حرکات زندگی، مانند تاجی از گل نرگس، هدف تو در رنج و زحمت و تلاش جریان دارد.
چو نیست لایق قربان جاه تو خصمت
ز تیر حادثه باری دلش چو ترکش باد
هوش مصنوعی: وقتی کسی شایسته‌ی قربانی شدن برای مقام تو نیست، دشمنش همچون تیر بی‌هدف از بادی سهمگین به دلش می‌نشیند.
سلیل سلب تو یک دانۀ قلادۀ مجد
که جان جانها برخی آن پری وش باد
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و ارزش وجودی یک انسان اشاره دارد. با توصیف لذت و زیبایی که در شخصیت او نهفته است، بیان می‌کند که او همچون جواهری باارزش و نادر است که به زندگی دیگران عمق و معنا می‌بخشد. حضور او در زندگی، شبیه یک جواهر است که نه تنها به زیبایی، بلکه به غنای روح انسان‌ها نیز اضافه می‌کند.
اگر چه دامن کوهست جای پروردشش
چو لاله از دم لطف تو خرّم وکش باد
هوش مصنوعی: اگرچه کوه محل پرورش اوست، اما مانند لاله‌ای که از نعمت و محبت تو شکوفا شده، با نسیم خوشی زندگی می‌کند.
برای نازکی پای سایه پروردش
بساط کوه که خار است اطلس ورش باد
هوش مصنوعی: برای نازکی پای کسی که مورد محبت واقع شده، نیازی به کوه است، زیرا دوری و سختی آن مانند خارهایی است که بر روی پارچه لطیفی مانند اطلس می‌افتد.
کسی که دست سیه جز بخانه ات خواهد
به پنجه های سیه خانه اش منقّش باد
هوش مصنوعی: کسی که با نیت بد و سیاه به خانه‌ات وارد شود، باید بداند که دست خودش هم سیاه است و در نتیجه، خانه‌اش هم سیاه و پر از شر است.
به باز همّت عالی اگر بپیمایی
چهار طاق فلک جمله کم ز یک رش باد
هوش مصنوعی: اگر با اراده و تلاش قوی و بلندپروازانه‌ات پیش بروی، حتی در برابر عظیم‌ترین چالش‌ها و موانع زندگی هم ناتوان خواهند شد.