گنجور

شمارهٔ ۳۹ - در وصف کتابیکه از وقایع ایام شاه جهان نوشته شده

بچشم هوش درین پادشاه نامه نگر
که بزم و رزمش سرمشق پادشاهانست
بپیش روی خرد صفحه هایش آیت هاست
که عکس صدق از آن همچو مهر تابانست
زسرو سطرش در گلشن بیان وقوع
نشان راستی گفتگو نمایانست
وقایعش همه زاغراق منشیان عاری
چنانچه آمده از غیب هم بدان سانست
غبار کذب بمیدان رزمگاهش نیست
ز سیل خونها کز ابر تیغ بارانست
شکسته راه نیابد بگوشه ورقش
بصفحه ایکه فتوحات شاه شاهانست
ابوالمظفر شاه جهان که از دانش
بجلد یک سخنش صد کتاب پنهانست
سخن که بر لب صاحبقران ثانی رفت
بمعرفت سخن آموز صد سخندانست
سکندریست که با خضر هم قدم بوده
فواید سخنش بیش آبحیوانست
زدیم بر لب اوراق نه فلک انگشت
معارفش همه مدح شه جهانبانست
شهنشها چو تو مجموعه کمالاتی
چو جلدت از دو طرف دست حق نگهبانست
همیشه تا که ز پیوند و سعی شیرازه
میان جزو و کتاب اختلاط چسبانست
کتاب هستی شیرازه اش وجود تو باد
که فیض بخش تر از آفتاب تابانست

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بچشم هوش درین پادشاه نامه نگر
که بزم و رزمش سرمشق پادشاهانست
هوش مصنوعی: به دقت به این پادشاه نگاه کن و نامه‌اش را بخوان، زیرا جشن‌ها و جنگ‌های او نمونه‌ای از رفتار پادشاهان است.
بپیش روی خرد صفحه هایش آیت هاست
که عکس صدق از آن همچو مهر تابانست
هوش مصنوعی: در جلوی خرد، نشانه‌هایی وجود دارد که مانند تصویری روشن و صاف از حقیقت است.
زسرو سطرش در گلشن بیان وقوع
نشان راستی گفتگو نمایانست
هوش مصنوعی: از درخت سروش در گلستان، نشانه‌های حقیقت و دوستی به وضوح دیده می‌شود.
وقایعش همه زاغراق منشیان عاری
چنانچه آمده از غیب هم بدان سانست
هوش مصنوعی: تمامی حوادثی که رخ می‌دهد، همانند نوشته‌های منشیان و دفتریاران، به گونه‌ای است که گویی از عالم غیب به طور مشخص آمده‌اند.
غبار کذب بمیدان رزمگاهش نیست
ز سیل خونها کز ابر تیغ بارانست
هوش مصنوعی: غبار نادرستی در میدان نبردش وجود ندارد، چون سیلاب خون‌هایی که از بارش تیغ‌ها می‌بارد، آن را پاک می‌کند.
شکسته راه نیابد بگوشه ورقش
بصفحه ایکه فتوحات شاه شاهانست
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که شخصی که شکست خورده است، نمی‌تواند به جایی برسد و در گوشه‌ای از صفحه‌ای که متعلق به پیروزی‌های بزرگ است، قرار گیرد. به عبارتی، تنها افرادی که موفق و پیروز هستند، می‌توانند در تاریخ یا نوار زندگی خود جایی داشته باشند.
ابوالمظفر شاه جهان که از دانش
بجلد یک سخنش صد کتاب پنهانست
هوش مصنوعی: ابوالمظفر، شاه جهان، کسی است که دانش او به حدی است که تنها در یک جمله‌اش معانی و نکات بسیاری وجود دارد، به گونه‌ای که ارزشش به صد کتاب می‌رسد.
سخن که بر لب صاحبقران ثانی رفت
بمعرفت سخن آموز صد سخندانست
هوش مصنوعی: وقتی که شخصی با دانش و مقام بالا چیزی بگوید، دانایی و شناخت او به اندازه هزاران سخن‌ور است.
سکندریست که با خضر هم قدم بوده
فواید سخنش بیش آبحیوانست
هوش مصنوعی: کسی که در کنار خضر (نماد دانش و بصیرت) قدم زده، أغلب از دانش او بهره‌مند شده و سخنانش ارزشمندتر از آب حیاتی است.
زدیم بر لب اوراق نه فلک انگشت
معارفش همه مدح شه جهانبانست
هوش مصنوعی: ما بر صفحات زمان، اثری زدیم که تمام دانش و معرفت آن، فقط در ستایش از پادشاه گیتی است.
شهنشها چو تو مجموعه کمالاتی
چو جلدت از دو طرف دست حق نگهبانست
هوش مصنوعی: عزیزان، شما از کمالات و ویژگی‌های برجسته‌ای برخوردارید، مانند جلدی که از دو طرف توسط دستان حق محافظت می‌شود.
همیشه تا که ز پیوند و سعی شیرازه
میان جزو و کتاب اختلاط چسبانست
هوش مصنوعی: همیشه در پیوند و تلاش، ارتباط و پیوستگی بین اجزا و کل، مانند رشته‌ای است که آن‌ها را به هم متصل می‌کند.
کتاب هستی شیرازه اش وجود تو باد
که فیض بخش تر از آفتاب تابانست
هوش مصنوعی: وجود تو همانند رشته‌ای است که کتاب زندگی را به هم متصل کرده و روشنایی و نعمت تو از آفتاب نیز بیشتر است.