گنجور

شمارهٔ ۲۴۲

غافل از حق گر باو شد جام می هشیار نیست
باز باشد دیدهٔ نرگس ولی بیدار نیست
از ریاضت در گداز دل چو پا قایم کنی
همچو شمعت هیچ باک از کسوت زرتار نیست
شکوهٔ دنیا، دلیل حب دنیای تو بس
با بد و نیک جهان جز طالبش را کار نیست
تندخو سرکش شود ز آمیزش اهل نفاق
هیچ مهمیزی سمند شعله را چون خار نیست
غافلان در زندگی بینند دنیا را به خواب
هر که پوشیده است چشم از کار حق بیدار نیست
صاف باطن را نباشد بی اثر آه سحر
کج رود تیر تفنگ گر از درون هموار نیست
دست و پا در کار دنیا هر که در باطن زند
هیچ کم جویا در ارباب ریا از مار نیست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

غافل از حق گر باو شد جام می هشیار نیست
باز باشد دیدهٔ نرگس ولی بیدار نیست
هوش مصنوعی: اگر کسی از حقیقت غافل شود و در حال نشئگی و مستی باشد، هرچند که ممکن است یک لحظه به خود بیاید و چیزی را ببیند، اما در واقع هنوز بیدار و آگاه نیست. مانند چشمان نرگس که هرگز واقعاً بیدار نیستند.
از ریاضت در گداز دل چو پا قایم کنی
همچو شمعت هیچ باک از کسوت زرتار نیست
هوش مصنوعی: وقتی که با تربیت و تلاش، دل خود را به آرامش می‌رسانی و همچون شمعی سوزانی، نباید نگران ظاهرت و لباس‌های کهنه‌ای که بر تن داری، باشی.
شکوهٔ دنیا، دلیل حب دنیای تو بس
با بد و نیک جهان جز طالبش را کار نیست
هوش مصنوعی: شکوه و زیبایی دنیا، دلیلی است برای اینکه تو به دنیا علاقه‌مند باشی، اما در واقع جز افرادی که به دنبال آن هستند، کسی به خوبی‌ها و بدی‌های این جهان اهمیت نمی‌دهد.
تندخو سرکش شود ز آمیزش اهل نفاق
هیچ مهمیزی سمند شعله را چون خار نیست
هوش مصنوعی: اگر انسان تندخو و بی‌تاب باشد، با معاشرت با افراد نفاق و دوپهلویان، بیشتر به بی‌خویی و سرکشی می‌رسد. مانند این‌که سمند شعله (آتش) به راحتی نمی‌تواند خار را تحمل کند و به سرعت آتش می‌گیرد.
غافلان در زندگی بینند دنیا را به خواب
هر که پوشیده است چشم از کار حق بیدار نیست
هوش مصنوعی: نادانان در زندگی تنها دنیا را می‌بینند و غرق خواب و خیال هستند، اما کسی که از کارهای واقعی و حقیقی غافل شده، هرگز بیدار نخواهد شد.
صاف باطن را نباشد بی اثر آه سحر
کج رود تیر تفنگ گر از درون هموار نیست
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر درون انسان پاک و صاف باشد، تاثیراتی که در زندگی به وجود می‌آید، خوب و مثبت خواهد بود. اما اگر درون فرد ناهموار و ناپاک باشد، حتی بهترین رفتارها و ظاهرها نیز نمی‌توانند کمکی به او کنند. به عبارت دیگر، انسان باید به درون خود توجه کند تا بتواند اثرات صحیحی در زندگی خود بگذارد.
دست و پا در کار دنیا هر که در باطن زند
هیچ کم جویا در ارباب ریا از مار نیست
هوش مصنوعی: در تلاش و فعالیت‌های دنیوی، هر کس که در درون خود حقیقت را جستجو کند، نباید از افرادی که به ظاهر خود را فریبنده نشان می‌دهند، ناامید شود؛ زیرا آنها مانند ماری خطرناک هستند.